«Тұран» Университі
ХVIII ғасырдағы Ағарту философиясы
жүктеу/скачать 2,53 Mb.
|
философия лекция (7)
- Бұл бет үшін навигация:
- Француз ағартушылары
- Монтескьенiң философиялық көзқарастары
| ХVIII ғасырдағы Ағарту философиясы
ХVIII ғ Еуропа топырағында дүниеге келген философияға Ағарту философиясы деген атақ берiлдi. Бiрiншiден, олар дiннен аулақ, ғылымға жақын, ағарған бiлiмдi, болмыс жөнiнде айқын, түсiнiктi философиялық қағидалар тудырғысы келедi. Екiншiден, олар халықты надандықтың құрсауынан шығарып, оларға бiлiм берiп, көздерiн ашып, қалайша ақыл-ой арқылы бақытты өмiр орнатуға болатыны жөнiнде насихат жүргiзедi. Немiстiң ұлы философы И.Канттың айтуына қарағанда, Ағарту дегенiмiз - ол адамзат тарихындағы қажеттi дәуiр - оның негiзгi мақсаты - әлеуметтiк алға жылжудағы ақыл-ойдың, зерденiң кеңiнен пайдалануының керектiгi. Ағарту дәуiрiн адамзаттың тектi мәнiнен шығатын құбылыс ретiнде қарап, И.Кант оны ұзаққа созылатын процесс және соның шеңберiнде адамдар моральдық және бiлiмдiк жағынан жетiлiп, қараңғылық пен надандықтан құтылған ерiктi қоғам құрады деп есептейдi. Марксизм ағымы ХУIII ғ Ағарту философиясын өте биiк бағалап, олардың тарихи орнын буржуазиялық революцияның рухани негiзiн жасағандығынан көрдi. Жалпы алғанда, Ағартушылар ақыл-ой, зерденiң зор мумкiндiгiне сендi. Олар ақыл-ой, зерде арқылы дiни, метафизикалық, схоластикалық бұрыннан қалыптасып қалған ой-өрiсiнен құтылу қажеттiгiн асыра көрсеттi. Олар адамдардың арасындағы қарым-қатынастарды залымдықтан құтқарып, мемлекеттi басқарудағы зорлық- зомбылықты жоюды талап еттi. ХХ ғ Немiс философтары М.Хоркхаймер мен Т.Адорно “Ағарту диалектикасы² деген еңбектерiнде бүгiнгi таңдағы ағарған қоғамда бұрынғыдай залымдықтың салтанат құрғанына қарамастан, Ағартушылар кең түрде ойлауды дамыту қажеттiгiн, адамдарды қорқыныш, надандықтан жұлып алып, өздерiнiң тағдырын өзгертуге болатындығына сендi. Ағартушылардың ұраны “Sapere aude! ² (Даналыққа ұмтыл!) осы ғасырдағы ойшылдардың зердеге деген терең сенiмiн көрсеткендей. Ағарту философиясының тағы бiр ерекшелiгi - оның теоретикалық-жүйелiк жағынан гөрi практикалық, идеологиялық жағының басым болуы. Бұл идеологияның негiзгi қағидалары: а) адамның ақыл-ой зердесi арқылы адамзаттың жарқын болашағының келетiнiне сену; Француз ағартушыларыДүниежүзiлiк философия тарихында Француз ағартушыларының орны ерекше. Бұл философиялық-саяси бағыттың негiзiн қалаған Вольтер мен Монтескье болды. Олардың еңбектерi француз ағартушыларының екiншi буынының қалыптасуына зор әсерiн тигiздi. Оларға Ламетри, Дидро, Кондильяк, Руссо, Гольбах сияқты ойшылдар жатады.. Француз ағартушылары философияның деңгейiн өте бiйiк дәрежеге көтердi. Адамзатты тебiрендiретiн барлық мәселелер философиялық зерде тұрғысынан шешiлуi қажет - бұл олардың негiзгi қағидасы. Ой ерiктiгi бұрығы-соңғы болмаған дәрежеге көтерiлдi: дiн, табиғатты түсiну, қоғам, мемлекеттiң құрылымы мен басқарылуы - бәрi де үзiлдi-кесiлдi сыннан өттi, бүкiл бұрынғы қалыптасқан көзқарастардың көпшiлiгi терiске шығарылып Дүниеге деген жаңа таным қалыптаса бастады. Француз ағартушыларының еңбектерiнде табиғат және ондағы адамның орнына деген материалистiк көзқарас қалыптаса бастады. әсiресе, олардың әлеуметтiк-саяси көзқарастары сол кездегi қоғамдағы ақуалға өзiнiң зор әсерiн тигiздi. Егер ағылшын ағартушыларының көбi король билiгiн жақтап, я болмаса аристократияны қолдаса, француз ойшылдары феодалдық тәртiпке үзiлдi-кесiлдi қарсы шығып, саяси-құқтық мәселелердi күн тәртiбiне ашық та айқын қоя бiлдi. Монтескьенiң философиялық көзқарастарыжүктеу/скачать 2,53 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|