48
№ 2(135)/2021
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің ХАБАРШЫСЫ.
Филология сериясы
ISSN 2616-678Х еISSN 2663-1288
6.
Отамалы (з.е.)
1.Көктемнің жайсыз мерзімі
2.Орылатын арам шөп
7.
Оттық (з.е.)
Атқа шөп салатын ақыр
Орын: Ад., Бөр.,
Орал: Жән.
8.
Отар (з.е.)
1.Бөлек бағылатын бір қора қой
2.Жайылым
3.Қанаудағы ел
9.
Оташы (з.е.)
Сынықшы
10.
Отта (ет.)
1.Жайылу, қоректену
2.Көну, мылжыңдау
11.
Отты (сын е.)
Шүйгін жер
12.
Отық (ет.)
1.Төлдің шөп жеп үйренуі, әдеттенуі
2.Тойыну
13.
Отын (з.е.)
Жағылатын зат
ғылыми да қажеттілігі шамалы. Сондықтан
профессор
В.Н.Топоровтың
«Этимолог
этимологияланатынды
этимологиялайды»
деуінің жаны бар. Сонымен қатар көрнекті
түркітанушы
Э.Н.Наджип
айтқандай:
«Әдетте белең алған әдет жекелеген сөздердің
төркінін іздемеу керек, талдауға барлық
түркі тілдері мен жазба ескерткіштердің
бүтін бір лексикалық-семантикалық тобын
кешенді түрде қарастыру қажет» [27, 80]. Ол
лексикалық-семантикалық семалар тобы –
«от» этимоны. Түркі жазба ескерткіштері
мен қазіргі түркі тілдерінде көп тараған «от»
түбірлі сөздер. Ол үшін бұл сөздің түрлі
сөздіктердегі тұлғалары мен мағыналарын
кесте жүзіне түсірсек, былай болып шығады
[28; 29; 4]:
В.Пизани «...Объяснить изменение значения
равносильно
установлению
этимологии
нового слова, которое формально идентично
старому, т.е. мы должны восстановить весь
процесс, в результате которого новое слово
было первоначально создано» [23,142]
деген пікірі этимологиялық зерттеулерде
семантикалық
принципті
қолданудың
маңызын
дәлелдесе,
О.Н.Трубачевтың
«этимология и связанная с ней реконструкция
древнего значения важна не только сама по
себе и для себя, но и для полного адекватного
анализа современного значения слова» [21,11]
деген ойына көне және қазіргі мағыналардың
семантикалық деривация процесін қалпына
келтіруде «от» түбірлі сөздердің лексикалық,
грамматикалық дераваттары дәлел болады.
Әрбір сөздің этимологиясы салыстырмалы
грамматикамен, оның ішінде салыстырмалы
фонетика, салыстырмалы морфология және
салыстырмалы сөзжасамдармен байланысты.
Кейбір сөздердің этимологиясын іздеуде
барлығы да, немесе екеуі, немесе біреуі ғана
қолданылуы мүмкін [30, 24]. «От» түбірлі сөзде
Достарыңызбен бөлісу: