Учебное пособие қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі н. В. Бирюкова
XIV ғ-XV ғ. басындағы Мәскеу княздығының сәулеті
жүктеу/скачать 32,57 Mb. Pdf көрінісі
|
birukova-saulet
| XIV ғ-XV ғ. басындағы Мәскеу княздығының сәулеті
Жылнамалардағы Мәскеу жайлы алғашқы естеліктер 1147 жылғы жазбаларда кездеседі. Мәскеу Боровицк дөңінде Мәскеу өзені мен Неглинная өзендері арасында орналасты. 1156 жылы Юрий Дол- горукий Владимир-Суздаль княздығына қосылады. Қала маңызды қорғаныс шебіне айналады. Мәскеуде ағаш бекініс тұрғызылады, кіші бекініс, жалпы аумағы 5-6 есеге ұлғаяды. ХІІІ ғасырда қала Мәскеу княздығының астанасына айналады. Мәскеу княздығында ағаш сәулет өнерінің дәстүрі болған жоқ. Алайда кең көлемде сәулет өнерін дамыту үшін қажеттілік туында- ды. Сондықтан құрылыстар үшін, сәулетшілер басқа қалалардан, кейінірек шетелдерден де шақырыла бастады. Сөйтіп Мәскеу княздығында түрлі құрылыстық әдістер мен дәстүрлердің араласуы орын алды. Мәскеудегі құрылыстар бірнеше кезеңнен тұрды: 1. Шекаралар 1156 ж. (Юрий Долгорукий кезінде); 2. Шекаралар 1340 ж. (Иван Калита кезінде); 3. Шекаралар 1495 ж. (Иван ІІІ-кремльдің заманауи аумағы); 4. Шекаралар 1536-1538 жылдар (Кремль және Қытай-қалашық, сәулетшісі Петрок Малый); 5. Шекаралар 1585-1593 жылдар (Кремль және Қытай-қала, Бе- лый қаласы, сәулетшісі Федор Конь); 6. Шекаралар 1591 ж., 1641 және 1659 ж. (Кремль және Қытай- қала, Белый қаласы, Замоскворечье және Земляной қаласы қазіргі Са- довый айналымының шекарасы, сәулетшісі Скородом). XIV ғасырдан бастап Мәскеуде біртіндеп орыстың ағаш және тас сәулет өнері шоғырлана бастады. Мәскеудің алғашқы сәулеті ағаштан болды, өйткені қала жан-жағынан ғасырлық қарағайлармен қоршалғандықтан, тез өңделетін құрылыс материалы жеткілікті болды. Кремльдің алғаш қабырғалары ағаштан құрастырылды, Иван Калитаны жаңарту бо- 187 йынша жолдар, үйлердің қабырғалары да солай салынды. Мәскеудің ағаш шіркеулері: Қарағайлы орманындағы Спас, айырбақан Нико- ла, Қарағай түбінде тұрғызылған өте қарапайым аттарға ие болды. Олардың безендіруінде қорғасынмен ұстатылған слюда терезелер қолданылды, жанып тұрған көп майшамдар мәскеулік өрттердің өте көп орын алуына себеп болды. Мәскеуде ХІІ ғасырда басталған тас құрылыстарда жеңіл өңделетін әк тасының рөлі маңызды болды. Дмитрий Донской кезінде Кремльдің ағаш қабырғалары ақ тастарға ауыстырылды. Тас- тан маңыздылығы жоғары азаматтық және діни құрылыстар салына бастады, тастан ғимараттың сәулеттік бөліктері жасалды: колонна- лар, оюлап қашалған элементтер, оймабедерлер. Кейінірек ақ тастар қызыл кірпіштермен араласып қолданылып, қабырғалардың өн бо- йынан қайталанбас орыс сәулет өнерінің ерекшелігін байқатты. Ерте мәскеулік тас сәулет өнерінде көптеген орыс қалаларындағы тас құрылысының тәсілдері қолданылған. Владимир мектебінен ақ тастан қалау, перспективалық бетше босағаларды сәнді етіп безендіру, Новгородтық және Псковтық мектептерден – сатылы ар- каларлармен жабу конструкциясы және қиғаш орналасқан күмбездер алынды. Басқа да сәулет мектептерінің әсері болды. XV ғасыр соңына қарай Мәскеу княздығы орталықтандырылған мемлекет атанды. Оның астанасы Мәскеу болды. Сәулетте бо- йында түрлі дәстүрлерді үйлестіріп және қайта өңдеген жалпы мемлекеттік бірегей стиль қалыптасты. Ерте Мәскеу сәулет үлгісіне: қалашықтағы Успен соборы, Троица-Сергиев Лаврдағы Троица, Ан- дроников монастырының Спас соборы сияқты имараттар жатады. жүктеу/скачать 32,57 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|