Управление образования города астаны
жүктеу/скачать 8,23 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Электрондық құрылғы
- 2.3. Практикалық бөлім
- Бөлу / Дәрежелеу
Қазіргі замандаҚазіргі кезде адамзаттың тыныс-тіршілігі электрондық құрылғылардың жұмысына негізделген. Ғылымда, медицинада, техникада, ғарыштануда, т.б. көптеген салаларда кездесетін электрондық аппараттар адам жұмысын күннен-күнге жеңілдетіп, дами түсуде. Қарапайым тұрмыстық тіршілікте де автокөліктермен қатар көптеген жетілдірілген құрылғылар қолданылып келеді: шаңсорғыш, бейнекамера, кір жуатын машина, компьютер, фотоаппарат, т Электрондық құрылғыЭлектрондық құрылғы – жұмыс жасау негізіне электроника принциптері салынған бұйым және оның құрамдық бөліктері. ЭлектроникаТолық мақаласы: Электроника Электроника – электрондық құрылғыларды жасақтау мен зерттеуді, оларды қолданудың принциптерін зерттеуді қамтитын ғылым саласы. Электрониканың дамуының негізінде электрондық құрылғылардың орындайтын функцияларының үздіксіз күрделіленуі жатыр. Белгілі бір даму этаптарында ескіә құрылғылар көмегімен берілген мінцдеттерді атқару мүмкіндігі жойыла бастайды, мысалы, электрондық лампалар мен дискреттік транзисторлар көмегімен. Сондықтан, элементтік базаның әрі қарай жетілдірілуі қажет болады. Жаңа элементтік база негізіндегі электрондық құрылғыны жасақтаудың негізгі факторлары – сенімділік, гаабариттік өлшемдер, масса, құны мен қуаты. Конец формы 2.3. Практикалық бөлімСабақ жоспары
Практикалық сабақ Оқытушы: Дакен Маржан Пән: Информатика Топ:
Мерзімі: Тақырыбы: Power Point көмегімен презентациялау. Сабақ түрі, өткізу үлгісі (жаңа білім, дағды және біліктілік беру сабағы; жаңа білімді, дағдыны және біліктілікті бекіту сабағы; білімді жалпылау және жүйелеу сабағы; бақылау сабағы, білім тексеру сабағы; конференция-сабақ; сайыс-сабақ; өздік жұмыс сабағы, іскерлік ойын; т.б.үлгілері) Сабақтың мақсаттары:
Жапарова Г.Ә., Информатика негіздері. Оқу құралы. Алматы:Экономика, 2006-296 бет. Балафанов Е.К., Бурибаев Б., Даулеткулов А.Б. Информатикадан 30 сабақ.Алматы:1999; Сабақтың барысы және уақытының өлшемі
Оқытушының қолы ___________________________________ Microsoft Office пакетінің Power Point бағдарламасы - әртүрлі баяндамалар жасаған кезде, жобаларды, идеяларды суреттеп, таныстыруға арнап презентациялар құрғанда көпшіліктің зейінін, ойын көрсетіліп тұрған нәрсеге аударуға үлкен мүмкіндік береді. Пәнішілік байланыс: «Microsoft Power Point бағдарламасы туралы жалпы түсінік». Power Point бағдарламасы – электронды презентация (слайд-шоу) құруға арналған. Бағдарламаның әрбір презентациясы слайдтар жиынан тұрады. Ал слайдта графикалық фонда орналастырылған объектілер немесе текст тұруы мүмкін. Үйге берілетін тақырыпты жалпылама сұрап, студенттердің білім деңгейлерін сұрақ-жауап, тест, электронды оқулықтағы тапсырмалар, сөзжұмбақ арқылы бақылап отырамын. «Microsoft Power Point бағдарламасы туралы жалпы түсінік». Бақылау сұрақтары: Презентация ұғымының ағылшынша мағынасы қалай деп аталады? Жауап: Презентация ұғымы өзінің толық мағынасында (латынша‘Prаsentо’ тапсырамын немесе ағылшынша – ұсыну) өзін көрсету, баяндама, жобаны, есеп беруді қорғау, жұмыс жоспарын, дайын өнім мен қызмет, енгізу нәтижесін бақылауды, сынауларды және басқада көптеген дүниені ұсыну. 2. Слайд дегеніміз не? Жауап: Көзге көрінетін күрделі обьект.Тақырыпты, мәтінді, кестелерді, схемаларды т.б. обьектілерді іске қосатын көрменің бір бөлігі. Оның құрамына тақырыптар, мәтін, кестелер, графикалық кескіндемелер,дыбыс үзінділері, бейнеклиптер мен гипер сілтемелер кіреді . Power Point-ті іске қалай қосамыз? Жауап: Пуск - Программы – Microsoft Office- Microsoft Power Point Microsoft Power Point терезе элементтерін ата. Жауап: Тақырып жолағы, меню жолы, стандартты құралдар үстелі, пішімдеу құралдар үстелі, жұмыс аймағы, слайдтардың кішірейтілген үлгілері, күй жолағы, Сурет салу құралдар үстелі. Меню жолы элементтерін ата? Жауап: Файл (Файл), Түзету (Правка), Көрініс (Вид), Кірістіру (Вставка), Пішім (Формат), Сервис (Сервис), Слайдты көрсету (Показ слайдов), Терезе (Окно), Анықтама (Справка). Дайын болған слайдты қалай сақтаймыз? Жауап: Файл -Сақтау командасын орындаймыз, сол кезде бізге құжатты сақтау терезесі шығады, құжатты кай жерге сақтайтынымызды көрсетіп, оған атау береміз немесе стандартты құралдар үстелінде Сақтау әмірін шертеміз. Power Point – та пішімдеу құралдар үстелінің қызметі Жауап: Пішімдеу әмірлеріне арналған батырмаларды қамтиды,сонымен қатар мәтіндердің түсін, қай жерде орналасуын қамтамасыз етеді. Power Point – та сурет салу құралдар үстелінің қызметі? Жауап: Сызбалық нысандармен жұмыс істеуге арналған әмірлерді қамтиды, қарапайым әсерлі суреттер, эмблемалар жасауға, мәтінді әдемі етіп безендіруге мүмкіндік береді. Power Point – та стандартты құралдар үстелінің қызметі? Жауап: Power Point әмірлерінің басым батырмаларынан тұрады.(сақтау, жаңа, қою, қырқып алу т.б. батырмалар) Сөзжұмбақ P R I N T C D R O M W I N D O W S E N T E R C T R L С A P S L O C K W O R D P A I N T E N D D E L E T E Сұрақтар: 1.QBASIC программасында баспаға беру командасы. 2.Лазерлік дискіні оқитын дискіжетек 3.Қазіргі кездегі компьютерде кең тараған ОЖ. 4.Мәтін ендіру кезінде меңзерді бір қатар төмен түсіру пернесі 5.Арнайы комбинация пернесі. 6.Үлкен әріппен жазу пернесі. 7.Мәтін енгізу программасы. 8.Суреттер салу үшін қолданылатын стандартты программа. 9.Меңзерді сөздің соңына апаратын перне қалай аталады? 10.Меңзердің оң жағында тұрған символды өшіретін перне. 4.Электрондық оқулықтан 1,2,3,4 тапсырмаларды орындату. 3. Жаңа тақырыпқа мотивациялық сипаттама беріп, тақырыпты түсіндіру (40 - 45 мин): Жоспар: 1.Презентация құру, түстер сұлбасын қолдану, объектілерді кірістіру; 2.Мәтін, кесте, өзкескіндер, диаграммаларды жасау; 3.Слайдтарды бағыттау, дыбыс және суреттер кірістіру; Бүгінгі біздің сабағымыздың тақырыбы: «Power Point көмегімен презентациялау». Презентация ұғымы өзінің толық мағынасында (латынша praesento тапсырамын немесе ағылшынша - ұсыну) өзін көрсету, баяндама, жобаны, есеп беруді қорғау,жұмыс жоспарын, дайын өнім мен қызмет, енгізу нәтижесін бақылауды, сынауларды және басқада көптеген дүниені ұсыну. Презентация дегеніміз - тақырыпты, мәтінді, кестелерді, схемаларды т.б. объектілерді іске қосатын көрменің бір бөлігі. Слайд дегеніміз - көзге көрінетін күрделі объектті айтамыз. Оның құрамына тақырыптар, мәтін, кестелер, графикалық кескіндемелер, ұйымдастыру схемалары, дыбыс үзінділері, бейнеклиптер мен гиперсілтемелер кіреді. Әрбір слайд ескерту парағымен бірге келеді. Қазіргі заманғы презентациялық бағдарламаларының көбісі анимациялық, дыбыспен, бейнемен жұмыс істеуді, мультимедианың басқа да мүмкіндіктерін пайдаланады. Презентация құрудың үш қадамы бар: 1.Презентацияны дайындау. 2.Жаңа презентация деген команданы таңдау. 3.Өздікмазмұн шеберінде бос слайд командасын таңдау. Көрме құруда мыналарды есте сақтау керек: • Көрменің мақсаты және мазмұнын жоспарлау; • Әрбір слайдтың мазмұны және есте сақталатындай болу; • Слайдтағы ақпарттар қарапайым және мазмұнды болу; • Объектілердегі бейнелер фоннан түстері бойынша ерекше болу; • Слайдты безендіруде түстерді таңдау; • Тыңдаушылардың назарын аударатындай анимациялық өтулер, дыбыстар қою; Слайд қойғанан кейін оған Түстер сұлбасын қою керек. Түстер сұлбасын қою үшін Пішімдеу мәзірінен Түстер сұлбасы әмірін орындаймыз: Шыққан түстер сұлбасы терезесінде ашылатын тізім ішінен басқа түсті немесе Құю тәсілін таңдауға болады. Біз Құю тәсілін таңдаймыз. Ол үшін Құю мүмкіндіктері әмірін таңдаймыз. Бұл терезе төрт бөлімнен тұрады: 1.Градиент – бір түстен екінші түске баяу өту. 2.Текстура – материалдардар беттерінің макеті. 3.Узор – компьютерлік орнаменттер. 4.Рисунок – дайын суретті қою немесе фотобейне. 1. Градиенттік – бір немесе екі түсті таңдау 2. Текстура – бұл материалдардың 3.Узор – компьютерде жасалған өрнек 4.Сурет – фото немесе дайын сурет Түстер сұлбасын таңдағаннан кейін түстер сұлбасы терезесінде қолдану батырмасын басу керек, егер түстер сұлбасы ағымдағы слайдқа ғана қойылмайтын болса, барлық слайдқа қолдану батырмасын басамыз. Жаңа слайд құру үшін Кірістіру мәзірінде немесе пішімдеу құралдар тақтасында слайд дайындау әмірін таңдаймыз. Объектілерді қою үшін Кірістіру – Объект, ал жаңа слайд қосу үшін Кірістіру – Слайд дайындау мәзірін орындау керек. Слайдқа мәтін енгізу үшін Сурет салу құралдар тақтасында батырмасын басамыз. Мәтін тұратын жерге курсорды қойып мәтінді пернетақтадан тереміз. Кесте қою үшін Кірістіру мәзірінен Кесте әмірін таңдап, шыққан терезеде баған және жол санын енгізу керек. Кестені слайдта өңдеп мәтін енгізу қажет. Схемалар салу үшін сурет құралдар тақтасында Өзкескіндер батырмасын басып керекті фигураларды таңдап слайдқа қоямыз. Фигуралардың ішіне мәтін енгізу үшін фигураны белгілеп тінтуірдің оң жақ бетырмасын шертіп жанама мәзірде мәтін жазу әмірін таңдаймыз. Диаграмма қою үшін стандартты құралдар тақтасында немесе Кірістіру мәзірінде Диаграмма әмірін таңдаймыз. Шыққан кестеде бәрін өшіріп өзіміз жаңадан мәтіндер енгіземіз. Диаграмманың объектілерін жеке өңдеуге болады. Егерде көрмеде кейбір слайтарға бағыттау (Гиперсілтеме) керек болса, онда басқару батырмаларын қою керек. Ол үшін Слайдтарды көрсету мәзірін таңдап Басқару тетікшелері әмірінен керекті батырманы таңдаймыз. Батырманы слайдқа қойғанда Настройка действие терезесі шығады. Онда Гиперсілтеме арқылы өту пунктін таңдап тізім ішінен слайд таңдаймыз. Слайдтар тізімі шығады онда керекті слайдты таңдап ок батырмасын басамыз Клиптермен дыбыстарды қою үшін: Дыбыстық эффектілер бүтіндей слайдқа немесе оның объектілеріне аудиторияның көңілің аударту үшін ендіреді. Интернетте дыбысты жіберу белгілі бір қиыншылықтармен байланысты болуын көңілде ұстау керек, себебі дыбыстық файлдардың көлемі өте үлкен болуы мүмкін. Дыбыстық файлдардың арнайы пішімдерін, сапасын басқару мүмкіншілігімен қысудың жоғары дәрежесін қамтамасыз ететін, мысалы: МРЗ пішімі қолдану ұсынылады. Ағымдағы слайдқа дыбыстық файлды ендіру үшін, келесі әрекеттерді орындау қажет: 1. Кірістіру – Фильм және дыбыс – Файлдан дыбыс пунктін тандаңыз. 2. Дыбысты кірістіру терезесінде сіздердің компьютерлеріңізде сақталған дыбыстық файлдардың біріне жол көрсетіңіз. Сурет қою үшін: Кірістіру мәзірінен Сурет әмірін таңдап, суретті файлдан, сканер немесе камерадан және дайын суреттерді қоюға болады. Слайдтарды демонстрациялау. Слайдта объектілердің пайда болу ретін басқару үшін қажет: 1. Слайдтарды көрсету – Анимация баптаулары командасын орындау. 2. Тізімде объектіні таңдау және оның реті мен пайда болу уақытын, түр өзгертуін, дыбыстық сүйемелдеуін және т.с.с. анықтау керек. 3. Берілген процедураны слайдтағы әрбір объекті үшін кезекпен қайталау. Анимация эффектілерін беруде тиісті құралдар панелін пайдалануға болады: Слайдтар алмасуын басқару және демонстрация кезінде арнайы эффектілердің тандалуы Слайдтарды көрсету – Слайдтардың ауысуы командасының көмегімен орындалады. Презентацияның әрбір слайдты экранда белгілі бір уақыт бойы болады, оның ұзақтығын басқа слайдқа өткенде қолмен реттеуге болады немесе белгілі бір уақыт аралығында слайд алмасуын беріп алдын ала жасауға болады (Слайдтарды көрсету –Уақыт баптаулары командасы). Уақыт интервалдары жайлы ақпаратты алу үшін презентацияны слайдтарды сорттаушы режимінде ашу керек, ол жерде әрбір слайд астында оның экранда болу ұзақтылығы көрсетіледі. 4.Сабақты пысықтау: Элетрондық оқулықтан 5,6,7,8,9,10 және Power Point – тың мүмкіншіліктерін жазу тапсырмаларын орындау және ребус шешу; 1. Презентация жасау; 2. Мәтін енгізу; 3. Кесте құру; 4. Анимация құру; 5. Клиптер, дыбыстар кірістіру; С №4 практикалық абақ жоспары Оқытушы: Дакен Маржан Пән: Информатика Топ: .................... Мерзімі: .............................. Тақырыбы: Компьютердің қосымша құрылғыларын баптау және орнату Сабақ түрі, өткізу үлгісі (жаңа білім, дағды және біліктілік беру сабағы; жаңа білімді, дағдыны және біліктілікті бекіту сабағы; білімді жалпылау және жүйелеу сабағы; бақылау сабағы, білім тексеру сабағы; конференция-сабақ; сайыс-сабақ; өздік жұмыс сабағы, іскерлік ойын; т.б.үлгілері) Сабақтың мақсаттары: Білімділігі: Қосымша құрылғылар, оларды орнату, драйверлер туралы жалпы мәлімет беру, компьютердің қосымша құрылғылары туралы білімдерін қалыптастыру. Дамытушылығы: Оқушының әрбір сабаққа ынтасы мен қабілетін біріктіріп, есте сақтау және зейіндік қабілеттерін дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру Тәрбиелілігі: Жауапкершілікке баулу, дәлдікке үйрету. Әдістері: Сұрақ-жауап, түртіп алу (инсерт) стратегиясы, пікір алысу стратегиясы т.б. Сабақ жабдығы: Оқулықтар, интерактивтік тақта, таратпа қағаздар, компьютерлер. Пәнаралық байланыс: математика, ағылшын, өзін –өзі тану Әдебиет: Негізгі: Информатикадан 30 сабақ, К.Балапанов Қосымша www.sabak.kz, www.ped.kz сайты Сабақтың барысы және уақытының өлшемі
Оқытушының қолы ___________________________________ Үй тапсырмасын тексеру Дербес компьютер құрамына қандай құрылғылар кіреді? Процессор дегеніміз не? Процессордың негізгі компоненттерін атаңыз? Қазіргі компьютерлердің жұмыс істеу жылдамдығы қандай? Мониторлардың қандай типтері бар? Тасымал компьютерлер дегеніміз не? Қалта компьютерлер жайлы не білесіздер? Планшеттік дербес компьютерлер қандай болады? ІІІ. Жаңа сабақ Біз дербес компьютерлердің құрылымдарын және олардың атқаратын міндеттерімен таныстық. Енді ДК - дің жұмыс істеу принципін толығырақ қарастырайық. Біз осыған дейін компьютер дегеніміз – ақпараттарды жинау, өңдеу және беру үшін қолданылатын әмбебап электрондық машина деп айттық. Олардың ішінде жеке жұмысқа арналған дербес компьютерлер кең тараған. Дербес компьютер – кез келген жұмыс орнына орнатуға болатын машина. ДК - дің минимум тізіміне мыналар жатады: Жүйелік блок; Монитор Пернетақта Қосымша құрылғылар - компьютердің жүйелік блогына қосымша жалғанатын құрылғылар. Дыбыс колонкалары - дыбыстық ақпаратты шығару құрылғысы. Сканер - қағаздағы кескінді (жазуды, суретті) түсіріп, дисплей экранына шығаруға мүмкіндік беретін құрылғы. Принтер – компьютерге қосылған басып шығару құрылғысы. Жылдамдығы және басып шығару сапасымен ерекшеленетін принтердің үш түрі кеңінен тараған: матрицалық, бүріккіш және лазерлік. Олардың ішіндегі ең қарапайымы және арзаны – матрицалық, ең жылдамы және сапалысы – лазерлік, ал бүріккіш принтерлер арзан принтерлердің ішіндегі ең сапалысы. Модем дегеніміз - компьютерді интернетпен қосып тұратын құрылғы. Жұмыс жасауы принципі - модем модулятор және демодуляторлардан тұрады, компьютерден шыққан ақпарат модем ішінде модуляциядан өтіп келесі модемге жетеді, ол жерде қайта демодуляция орындалады Компакт – дискілер. Компакт дискіні лазерлік дискі деп те атайды. Оның сыйымдылығы өте үлкен, олардағы ақпаратты тек оқуға болады. CD - R компакт – дискілеріне басқа жаңа ақпараттар жазуға немесе ақпараттарды қайта жазуға болмайды. Ал CD - RW дискілеріне ақпаратты жазуға, қайта жазуға болады. Флэшка - жинақтауыштар және жады карталары. Флэшка – ақпаратты сақтау үшін ең қолайлы контейнер болып табылады. Оларға 32 Мбайт - 8 Гбайт дейін ақпарат сақтауға болады. Салмағы жеңіл, қолайлы флэшкаларды USB – портқа қосады, секундына 1 - 10 Мбайт жылдамдықпен ақпарат жазуға болады. Ол қазіргі заманғы компьютерлердің әрқайсысында болатын арнаулы USB - порт арқылы қосылады Дискета – ақпаратты тасымалдаушы, оларда программалар мен мәліметтерді компьютерден тыс сақтауға болады. Драйвер - компьютер құрамына кіретін әртүрлі құрылғыларды басқаруға арналған арнайы программалар. Әрбір құрылғыға өзінің драйвері сәйкес келеді. мысалы, принтер драйвері, сканер драйвері, жүйелік картаның драйвері. Компьютерге қосылған әр құрылғы драйвер көмегімен жұмыс жасайтын көрінеді. Мәселен, шина, юзби сияқты құрылғылардың драйвері Windows операциялық жүйесінде бірге жүруі мүмкін, бірақ бізге көбіне дыбыс картасы, видеокарта, чипсет құрылғысының драйверін өзіміз орнатуға тура келеді. Драйвер болмаған жағдайда, дыбыс шықпай, монитордағы терезені жылжытқанда қалқып жылжуы, желелік сымды қосқанда желіге қосылмай қою сияқты проблемалар орын алатын көрінеді. Драйвер іздеудің жолдары әрине көп те шығар, бірақ практикада кездескен бірнеше жолын осында қарастыра өтсек: 1. Аналық тақшаның (мат. плата) қорабында бірге келетін драйвер дискісі көмегімен орнатуға болады. Кей жағдайда, дыбыс картасы мен видео карта аналықтақшаға орнатылған болып келеді. Тиісінше, олардың драйверін бір дисктен алып орната салуға болады. Бұндай орнатылып қойған құрылғылар әлсіз болып келетін көрінеді, мәселен видео карта жады 16 - 128 мб шамасы болуы мүмкін. Тек, әр компьютердің өз дискісінің драйверлерін ғана орнату керек. 2. Құрылығын ІД арқылы іздеп орнату. Ол үшін: «Мой компьютер» үстіне тышқанның оң жағын шертіп, «Управление» ашу керек, кейін «Диспетчер устройств». Тізімдегі кез - келген құрылғының үстіне тышқанның оң жағын басып, «Свойства» кейін «Сведение» деген жерінде құрылғы ІД жазылып тұрады. Сол ақпаратты көшіріп (ctrl+c) алып, интернеттегі іздеу жүйесі арқылы драйверді алуға болады. Оның жеңілдетілген түрін ұсынатын жақсы ресурс та бар: www. drp. Su Сонымен қатар, driver. ru сайты да жақсы сайт, әсіресе принтер драйверлерінің көбін осы сайттан алуға болады, ондағы тиісті ОЖ қатысты драйверді алуға болатын мүмкіндігі бар. Осы құрылғылардың ішінде мысалы, сканерді орнатуға тоқталайық. Сканер - қағаз бетіндегі барлық ақпаратты компьютерге түсіру үшін қолданылатын құрылғы. Айта кететін нәрсе, сканер ақпаратты тек сурет күйінде түсіреді. Яғни, jpg, bmp, png секілді форматтарда. Сканерді қолданбас бұрын оны кей жағдайларда алдымен драйверлерді орнатып алу қажет болуы мүмкін. Сондықтан іске кіріспес бұрын, қораптағы қолданушыларға арналған кітапшаны байыппен оқып шығыңыз. Драйверді орнату қажеттілігі болса, сканер комплектінде болатын дискті қосып драйверді орнатып алыңыз. Ондай қажеттілік болмаса, құрылғыны сенімді түрде компьтеріңізге жалғай беруіңізге болады. Әдетте, бұл үшін USB шнур қолданылады. Компьютерде орнатылған барлық бағдарламалар Басқару панелінде Бағдарламаларды орнату және өшіру категориясында көрініп тұрады. Тапсырма Веб - камераны компьютерге қосып, орнату ІҮ. Практикалық жұмыс. Компьютерде орнатылған электронды оқулықтағы тапсырмаларды орындау 1 - тапсырма. Компьютердің құрамына кіретін құрылғыларды 2 - тапсырма. Анықтамаға сәйкес келетін құрылғыны көрсетіңіз 3 - тапсырма. Компьютерді қосу 4 - тапсырма. Компьютерді өшіру 9 - тапсырма. Ақпаратты тасымалдауыштарды өз орналастыру Ү. Сабақты бекіту: Тест тапсырмалары 1. Компьютердің жүйелік блогына қосымша жалғанатын құрылғылар: А) негізгі құрылғылар Б) қосымша құрылғылар В) екі жауап та дұрыс 2. Компьютерге қосылған басып шығару құрылғысы А) принтер Б) сканер В) модем 3. Қағаздағы кескінді (жазуды, суретті) түсіріп, дисплей экранына шығаруға мүмкіндік беретін құрылғы. А) принтер Б) модем В) сканер 4. Драйвер дегеніміз не? А) компьютер құрамына кіретін әртүрлі құрылғыларды басқаруға арналған арнайы программалар Б) өздігінен көбеюге қабілетті арнайы программалар В) мәліметтер типі 5. Флешка, дискета, компакт дискілер қандай құрылғылар: А) ақпаратты тасымалдаушы құрылғылар Б) негізгі құрылғылар В) басып шығару құрылғысы 6. Интернетке қосылу үшін қандай құрылғы қажет? А) принтер Б) сканер В) модем 7. Жылдамдығы және басып шығару сапасымен ерекшеленетін принтердің кең тараған түрлері: А) матрицалық, бүріккіш және лазерлік Б) планшеттік, сенсорлық В) антивирустық, операциялық 8. Компьютердің негізгі құрылғылары: А) сканер, модем, монитор Б) монитор, пернетақта, жүйелік блок В) принтер, монитор, жүйелік блок Сабақ жоспары
Практикалық сабақ Оқытушы: Дакен Маржан Пән: Информатика Топ:
Мерзімі: Тақырыбы: Microsoft Word 2013 – та құжаттарды құру және форматтау Сабақ түрі, өткізу үлгісі (жаңа білім, дағды және біліктілік беру сабағы; жаңа білімді, дағдыны және біліктілікті бекіту сабағы; білімді жалпылау және жүйелеу сабағы; бақылау сабағы, білім тексеру сабағы; конференция-сабақ; сайыс-сабақ; өздік жұмыс сабағы, іскерлік ойын; т.б.үлгілері) Сабақтың мақсаттары:
Жапарова Г.Ә., Информатика негіздері. Оқу құралы. Алматы:Экономика, 2006-296 бет. О.Камардинов. Информатика Алматы: 2008 жыл Балафанов Е.К., Бурибаев Б., Даулеткулов А.Б. Информатикадан 30 сабақ.Алматы:1999; Сабақтың барысы және уақытының өлшемі
Оқытушының қолы ___________________________________ Мәтіндік құжатты пішімдеу Мәтін теріліп және өңделіп болғасын оны пішімдеу жүргізіледі. Пішімдеу мәтіндік құжаттарды рәсімдеу бойынша жүргізілетін әртүрлі әрекеттерді айтады. Пішімдеуді құжат құрғанша да немес соңынан да жүргізуге болады. Ең бастысы пішімдеу құжатты баспаға шғармастан бұрын жүргізілуі керек. Пішімдеу әрекеттерін орындай отырып;
әр түрлі қаріптерді пайдалануға; жұмыс өрісінің шекараларын өзгертуге, сол жақ, оң жақ, жоғарғы, төменгі өрістерін айқындауға; беттегі мәтінді туралауға; жоларалық интервалды орнатуға және өзгертуге; мәтінді бағандарға бөлуге; мәтінді жиектеудің әртүрлі типтерін таңдауға; мәтінді ресімдеуге байланысты басқа да мүмкіндіктерді пайдалануға болады. Пішімдеу кезінде аспаптар панеліндегі батырмаларды да, меню командаларын да, сондай –ақ пернелердің арнайы комбинацияларын да пайдалануға болады. Пішімдеу әрекеттерін мәтінмен, оның бөлімдерімен де, яғни символмен де, сөзбен де, жолмен де, абзацпен де, бөліммен де, бетпен де жүргізуге болады. Ол үшін пішімделетін бөлікті белгілеу керек. Мәтінді белгілеудің бірнеше тәсілдері бар.
Бір ғана сөзді белгілеу үшін оны екі рет шертіңдер. Бірнеше сөзді белгілеу үшін оны екінші шерткеннен ейін маустың батырмасын жібермей, оның нұсқағышын сөздерді бойлай жылжытыңдар. Бүкіл жолды белгілеу үшін маус нұсқағышын жолдың басынка жылжытыңдар да бер рет шертіңдер.(маус нұсқағышы бағдарша түрін қабылдауы керек) Сөйлемді белгілеу үшін Абзацты белгілеу үшін оны үш рет шертіңдер. Бүкіл құжатты белгілеу үшін Құжаттың үлкен бір бөлігін белгілеу үшін белгіленетін бөліктің басына бір рет шертіңдер де, Пішімдеу режимдері. 1. Символдарды пішімдеу. Символдароды пішімдеудің ең жылдам тәсілі пішімдеу панелінің батырмаларын қолдану. Пішімдеудің бірнеше баптауын бірден өзгерту үшін Формат-Шрифт командасын орындаңдар. 2 . Абзацтық шегіністер.Үнсіз келісім бойынша мәтін нөлдік абзацтық шегінспен енгізіледі., яғни қызыл жолсыз, туралу сол жақ шеті бойынша жүргізіледі. Абзацтық шегінстерді сызғыш бойындағы маркерлердің көмегімен қоюға болады. Оның ішінде оң абзацтық шегініс, теріс абзацтық шегініс және нольдік шегініс қоюға болады. 3. Туралау. Үнсіз келісім бойынша мәтін сол жақ шекара бойынша тураланады. Туралауды өзгерту үшін: Бүкіл мәтінді немесе мәтін бөлігін белгілейді. Аспаптар панеліндегі туралау батырмаларының бірін шертеді. 4 . Жоларалық интервал. – абзацтағы жолдардың ара қашықтығы. Үнсіз келісім бойынша ол Одинарный жоларалық қойылады. Оны өзгерту үшін меңзерді жоларалық интервалы өзгеретін абзацтың ішіне қойып, Формат-Абзац командасын орындайды. Шыққан терезеде Межстрочный тізімін ашып, қажетін таңдайды. 5. Тасымал жасау. Мәтін енгізу барысында жол оң жақ шекараға жеткенде келесі жолғаавтоматты түрде тасымалданады. Жолдағы соңғы сөз жолға сыймаса ол келесі жоолға көшіп жолдың оң жағы тегіс болмай қалады. Егер мітін ені бойынша тураланса онда жолда үлкен бос орын қалады. Кейде құжатта мұндай үлкен бос орын қалдыруға болмайды. Сондықтан мұндай кезде буынға бөліп тасымал қою керек болады. Тасымал қою үшін мәтін енгізбей тұрып, Сервис-Язык-Растановка переносов командасын орындаңдар
Қазақстан Респібликасының мемлекеттік рәміздері Елтаңба. Елтаңбада елдің тарихы, дәстүрі, рухы танулы. Елтаңбаның ортасында шаңырақ тұр. Шаңырақ әлемнің біртұтастығын, мемлекеттік бастауы – отбасы ошағын бейнелейді. Елтаңбаның екі жағында қанатты пырақ бейнеленген. Ол – мәңгілік өмір, шексіз даму және Қазақстан секілді бір шаңырақ астында өмір сүріп жатқан халықтардың рухани байлының белгісі. Елтаңба төбесінде бес бұрышты жұлдыз бар. Әр адамның өімірінде жол көрсетер өз жұлдызы болады. Мемлекеттің де осындай жұлдызы болу керек. Елтаңбаның авторлары – сәулетшілер Жандарбек Мәлібеков пен Шота Уәлиханов. Ту – ортасында шұғылалы алтын күн астында қалықтап ұшқан қыран бейнеленген, сабының тұсінда ұлттық өрнек нақышталған тік жолағы бар көгілдір түсті мата. Тудың біркелкі көгілдір түсі бейбітшіліктің, тыныштық пен жарқын болашақтың белгісі саналатын бұлтсыз ашық аспанды еске салады. Шұғылалы алтын күн тыныштық пен байлықты бейнелейді. Тудан қыранның орын алуы егемендік алған Қазақстан қыран сияқты биікте болсын, ғұмыры ұзақ болсын деген ойдан туған. Ал ою-өрнек тудың қай елдікі екенін аңғартады. Тудың авторы – суретші Шәкен Ниязбеков.Әнұран. Белгілі ақындар М.Әлімбаев, Т.Молдағалиев, Қ.Мырзалиев, Ж.Дәрібаева жазған сөз мәтіні таңдап алынды. Айналдырған үш шумақ өлеңде бүкіл қазақ халқы тұрған жоқ па? Мұнда қазақ халқының намысшыл, қаһарман халық екендігі, талай қиындықты бастан кешіргендігі, осы жолда ерлікпен күресіп, өз тәуелсіздігін сақтап қалғандығы туралы айтылады. 2006ж. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік әнұраны өзгертілді.
Нұрсұлтан Назарбаев Microsoft Word программасын іске қосыңыз. Жоғарыдағы мәтінді ткріңіз. Пішім→Азат жол (Формат→Абзац) командасының көмегімен келтірілген тапсырмалар бойынша мәтінді пішімдеңіздер: Мәтіндегі Жандарбек Мәлібеков пен Шота Уәлиханов және суретші Шәкен Ниязбеков деген сөздерден кейін Enter батырмасын басып, мәтінді азат жолдарға бөліңіз. 1-ші азат жолды ерекшелеп алып, оны Пішім→Азат жол (Формат→Абзац) командасының көмегімен келесідей пішімдеңіздер: Туралау (Выравнивание) – ені бойынша, оң жақтан шегіну – 1см, бірінші жолдан шегіну – 1,5см. Аралық (Интервал) бөліміндегі алдыңғы (перед) және кейінгі (после) өрістеріне 18пт. және 12пт. мәндерін, жоларалық интервал – 1,5 параметрлерін енгізіңіз; 2-ші азат жолды ерекшелеп алып, оны Пішім→Азат жол (Формат→Абзац) командасының көмегімен келесідей пішімдеңіздер: Туралау (Выравнивание) – оң жаққа, сол жағынан – 2см шегіну, Аралық (Интервал) бөліміндегі алдыңғы (перед) және кейінгі (после) өрістеріне 12пт. мәнін, жоларалық интервал – қалыпты (одинарный) параметрлерін енгізіңіз; 3-ші азат жолды ерекшелеп алып, оны Пішім→Азат жол (Формат→Абзац) командасының көмегімен келесідей пішімдеңіздер: Туралау (Выравнивание) – сол жаққа, Аралық (Интервал) бөліміндегі алдыңғы (перед) және кейінгі (после) өрістеріне 12пт. мәнін, жоларалық интервал – қалыпты (одинарный) параметрлерін енгізіңіз; Пішім→Қаріп (Формат→Шрифт) командасының көмегімен келтірілген мәтінді пішімдеңіздер: Мәтіннің тақырыбына келесі параметрлерді тағайындаңыздар:Қаріп (Шрифт) – KZ Arial, Мөлшері (Размер) – 18пт. Түсі (Цвет) – қызыл түс, ортада орналасқан, анимация – фейерверк(Формат→Шрифт→Анимация). Негізгі мәтінге келесі параметрлерді тағайындаңыздар: Қаріп (Шрифт) – KZ Times Roman, мөлшері (Размер) – 14пт, Түсі (Цвет) – қара түс, Аралық (Интервал) – тығыздалған (минимум). Әр азат жолдың басындағы Елтаңба, Ту, Әнұран деген сөздерге келесі параметрлерді тағайындаңыз: Қаріп(Шрифт) - KZ Arial, асты сызылған, Мөлшері (Размер) – 16пт. Түсі (Цвет) – көк түс, Аралық (Интервал) – қалыпты(одинарный). Дайын болған құжатты \Менің құжаттарым қаптамасында сақтаңыз. (үлгісі төменде көрсетілген) Елтаңба. Елтаңбада елдің тарихы, дәстүрі, рухы танулы. Елтаңбаның ортасында шаңырақ тұр. Шаңырақ әлемнің біртұтастығын, мемлекеттік бастауы – отбасы ошағын бейнелейді. Елтаңбаның екі жағында қанатты пырақ бейнеленген. Ол – мәңгілік өмір, шексіз даму және Қазақстан секілді бір шаңырақ астында өмір сүріп жатқан халықтардың рухани байлының белгісі. Елтаңба төбесінде бес бұрышты жұлдыз бар. Әр адамның өімірінде жол көрсетер өз жұлдызы болады. Мемлекеттің де осындай жұлдызы болу керек. Елтаңбаның авторлары – сәулетшілер Жандарбек Мәлібеков пен Шота Уәлиханов. Ту – ортасында шұғылалы алтын күн астында қалықтап ұшқан қыран бейнеленген, сабының тұсінда ұлттық өрнек нақышталған тік жолағы бар көгілдір түсті мата. Тудың біркелкі көгілдір түсі бейбітшіліктің, тыныштық пен жарқын болашақтың белгісі саналатын бұлтсыз ашық аспанды еске салады. Шұғылалы алтын күн тыныштық пен байлықты бейнелейді. Тудан қыранның орын алуы егемендік алған Қазақстан қыран сияқты биікте болсын, ғұмыры ұзақ болсын деген ойдан туған. Ал ою-өрнек тудың қай елдікі екенін аңғартады. Тудың авторы – суретші Шәкен Ниязбеков. Әнұран. Белгілі ақындар М.Әлімбаев, Т.Молдағалиев, Қ.Мырзалиев, Ж.Дәрібаева жазған сөз мәтіні таңдап алынды. Айналдырған үш шумақ өлеңде бүкіл қазақ халқы тұрған жоқ па? Мұнда қазақ халқының намысшыл, қаһарман халық екендігі, талай қиындықты бастан кешіргендігі, осы жолда ерлікпен күресіп, өз тәуелсіздігін сақтап қалғандығы туралы айтылады. 2006ж. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік әнұраны өзгертілді. Музыкасын жазған: Шәмші Қалдаяқов Сөзін жазғандар: Жұмекен Нәжімеденов Нұрсұлтан Назарбаев Сабақ жоспары
Практикалық сабақ Оқытушы: Дакен Маржан Пән: Информатика Топ:
Мерзімі: Тақырыбы: Microsoft Word 2013-тың графикалық мүмкіндіктері. Сабақ түрі, өткізу үлгісі (жаңа білім, дағды және біліктілік беру сабағы; жаңа білімді, дағдыны және біліктілікті бекіту сабағы; білімді жалпылау және жүйелеу сабағы; бақылау сабағы, білім тексеру сабағы; конференция-сабақ; сайыс-сабақ; өздік жұмыс сабағы, іскерлік ойын; т.б.үлгілері) Сабақтың мақсаттары:
Жапарова Г.Ә., Информатика негіздері. Оқу құралы. Алматы:Экономика, 2006-296 бет. О.Камардинов. Информатика Алматы: 2008 жыл Балафанов Е.К., Бурибаев Б., Даулеткулов А.Б. Информатикадан 30 сабақ.Алматы:1999; Сабақтың барысы және уақытының өлшемі
Оқытушының қолы ___________________________________ Сабақ тақырыбы: Word – тың графикалық мүмкіндіктері Сабақтың мақсаты: MS. Word мәтіндік редакторында графикалық объектілермен Білімділік: жұмыс жасай білу, сурет енгізу, фигуралық мәтін енгізу және т. б жұмыстарды жасап үйрену Дамытушылық: Студенттерді Word редакторымен жұмыс жасау барысында ойлау,есте сақтау қабілеттерін арттыру және жұмыс жасай білуге дағдыландыру Тәрбиелік: Студенттерді жеке тұлға ретінде бойында адамгершілік қасиетті қалыптастыру Сабақ әдісі: түсіндіру, сұрақ – жауап, топпен жұмыс Көрнекілік: интерактивті тақта, компьютер, тест, үлестірмелі парақтар, сөз жұмбақ Сабақ барысы: І Ұйымдастыру кезеңі 1. сәлемдесу 2. сынып түгелдеу 3. оқушылар назарын сабаққа аудару ІІ Үй тапсырмасын сұрау( топпен, оқушылар арасында сұрақ - жауап бойынша) ІІІ Жаңа сабақ – түсіндіру Word – тың графикалық мүмкіндіктері MS. Word мәтіндік редакторын іске қосу тізбектерін қайталау және орындалатын операцияларды еске түсіру. MS. Word редакторында мәтін енгізуге, пішімдеуге, қатені түзетуге, мәтіндік құжат құруға, пішімдеу операцияларын бүкіл мәтінмен де, оның бөлімдері: символмен, сөзбен, жолмен, абзацпен бөліммен, бетпен де жүргізуге болады. Абзацтық шегіністерді қолдануға, тасымал жасауға, мәтінді жылжытуға, көшіруге, беттерді номерлеуге, кесте құруға, құжатты баспаға беру операцияларын орындауға болады және Word – тың графикалық мүмкіндіктері. Мәтіндік құжатқа графикалық кескіндер, фигуралық мәтін кірістіруге болады. Word – та енгізген мәтінімізге дайын суретті немесе Paint графикалық редакторында салған суреттеріңді кірістіруге болады. Paint - та салған суретті алмасу буферінің көмегімен орындалатын командаларды пайдаланып кірістіруге болады. Дайын суреттер қорынан алынған суретті кірістіру үшін: 1. Файлды ашып, мәтіннің суретті кірістіретін жерге меңзерді орналастырамыз 2. Вставка = Рисунок = Картинки командасын орындаймыз 3. Microsoft Clip Gallery диалогтік терезесінде Картинки қосымшасын және Рисунок категориясын таңдаймыз. 4. Суреттері бар терезе ашылады, таңдалған суретте маусты шертеміз. 5. Суреттің өлшемін қалауларың бойынша таңдап, суреттің үстінде маустың оң жақ батырмасын шертеміз. 6. Динамикалық менюден Формат рисунка командасын таңдап, Формат рисунка диалог терезесіндегі Положение қосымшасын шертіп Поверх текста опциясының жалаушасын алып тастап ОК батырмасын шертеміз. Фигуралық мәтін кірістіру Фигуралық мәтін кірістіру үшін Коллекция WordArt диалогтік терезесін пайдаланамыз. Ол үшін:
1. Меңзерді мәтіннің басына орналастырамыз 2. Вставка – Рисунок - Объект WordArt командасын орындаймыз 3. Коллекция WordArt диалогтік терезесінде ұнаған қаріп стильін таңдап, ОК батырмасын шертеміз. 4. Изменение текста WordArt диалогтік терезесі пайда болады, ондағы Текст надписи өрісіне мәтін енгізіп, Ок батырмасын шертеміз. IV Сабақ бекіту: карточкамен жұмыс 1 - 2 мин V Сөз жұмбақ шешу: терезе элементтерінің міндеттері 1 – мин VI Практикалық бөлім: Техника қауіпсіздік ережелерін сұрау Компьютермен жұмыс: әр оқушыға жеке тапсырма беру Компьютермен жұмыс жасағанда әр топқа 10 - 15 минуттан уақыт беріледі. Тапсырма – 1: Мәтін енгізу, графикалық объекті орналастыру Тапсырма – 2: Кесте құру, көшіру, ұяшықтарды біріктіру, кесте толтыру Тапсырма – 3: WordArt терезесін пайдаланып открытка жасау Тапсырма – 4: Paint - та салған суретті Word - қа көшір Тапсырма – 5: Кесте құру, ұяшықтарды біріктіру. кестеге графикалық объекті кірістіру Орнындағы оқушылар: « Сөз жұмбақ» шешеді Екінші орын ауыстыру, көзге, қолға жаттығу жасау Екінші ауысымдағы оқушылар интерактивті тақтада дайындалған « тест» бойынша жауап береді Жұмыстарын аяқтап компьютерді жауып барлық оқушылар орындарына отырады Интерактивті тақтада Word редакторының құрал – саймандарын атап, қызметін айтады Үйге тапсырма: Word – тың графикалық мүмкіндіктері 147 - 148 бет Қ  орытынды: Студенттердің орындаған жұмыстарын ескере отырып, олардың тапқырлығы мен жіберген кемшіліктерін ескере отырып білімдерін бағалау, күнделікке баға қою.
Қосымша Тапсырма Сабақ жоспары
Практикалық сабақ Оқытушы: Дакен Маржан Пән: Информатика Топ:
Мерзімі: Тақырыбы: Электрондық кесте құрлымы, мәліметтерді еңгізу, филтрлеу және автопішіндеу Сабақ түрі, өткізу үлгісі (жаңа білім, дағды және біліктілік беру сабағы; жаңа білімді, дағдыны және біліктілікті бекіту сабағы; білімді жалпылау және жүйелеу сабағы; бақылау сабағы, білім тексеру сабағы; конференция-сабақ; сайыс-сабақ; өздік жұмыс сабағы, іскерлік ойын; т.б.үлгілері) Сабақтың мақсаттары:
Жапарова Г.Ә., Информатика негіздері. Оқу құралы. Алматы:Экономика, 2006-296 бет. Балафанов Е.К., Бурибаев Б., Даулеткулов А.Б. Информатикадан 30 сабақ.Алматы:1999; О. Камардинов Информатика. Сабақтың барысы және уақытының өлшемі
Оқытушының қолы ___________________________________ Жаңа тақырыптың атын хабарлау, оның негізгі бағыттары, Студенттердің алдына мақсат қою. Бүгінгі сабақтың тақырыбы: Электрондық кесте құрылымы, мәліметтерді енгізу. Фильтрлеу және автопішін. Бұл сабақ бойынша біз Microsoft Excel-кестелік процессорының элементтерімен танысамыз. Электрондық кестеде тәжірибелік жұмыс жасауға дағдымызды қалыптастырамыз.
MS Excel программасын іске қосылғаннан кейін экранның көрінісі болады. MS Excel электрондық кестесі іске қосылғаннан кейін автоматты түрде 1 – кітап деген атпен жаңа құжат ашылады. Бұл кітаптың атын файлды сақтау кезінде өзгертуге болады. Бұдан басқа жаңа кітап жасау үшін құру /создать/ батырмасын шертеміз немесе [Ctrl + N] қос пернесін басамыз. Жаңадан құрылған кітаптың аты 2 – кітап, 3 – кітап т.с.с. болады. MS Excel терезесінің жоғарғы жағында терезені басқару батырмалары бар тақырып қатар орналасқан. MS Excel терезесінің екінші жолы – Меню қатары. Үшінші және төртінші жолдары Стандартты және Форматтау саймандар тақтасының аспаптапры. Бесінші жолы Формулалар қатары. Мұнда ұяшықтың - әрбір тордың мазмұны көріп, формулаларды өңдеуге болады. Бесінші жол мен кестенің соңына дейінгі аралықты электрондық кестенің жұмыс аймағы алып тұрады. Кестенің жолдары /қатарлары/ санмен, ал бағаналары әріптермен таңбаланады. Терезенің ең төменгі қатары – Қалып қатар, оған үстіміздегі уақыттағы компьютердің жұмысын немесе MS Excel кестесі жөнінде ақпарат шығып тұрады. Excel – 97 электрондық кестесінде бағаналар саны – 256, ал қатарлар саны – 654 536 – ға тең. Әрбір бағана мен қатардың қиылысқан жерінде ұяшық немесе тор деп аталатын тіктөртбұрыш орналасқан. Оған мәліметтерді /мәтін, сан, немесе формулалар/ енгізуге болады. Парақтағы ұяшықтардың жалп саны – 16777216 – ға тең. Әрбір ұяшыққа 32 мың символ енгізу мүмкіндігі бар. Электрондық кестеде ағымдағы немесе екпінді ұяшықты көрсететін ерекше тіктөртбұрышты кестелік курсор орналасқан ұяшық. Екпінді ұяшық деп аталады. Бағаналар А – Z, одан кейін реті бойынша АА –АZ, ВА – ВZ, ... , IV латын әріптерімен белгіленеді. Қатарлар 1 - 65536 – ға дейінгі сандармен нөмірленеді. Әрбір ұяшықтың бағана әрпімен қатар нөмірінің қиылысуына сәйкес адресі бар. Мысалы А1 – бірінші ұяшықтың, ал IV 65 536 соңғы ұяшықтың адресі болады. Ұяшықтың адресін ұяшыққа сілтеме деп те айтуға болады. Ұялар ішіндегі мәлімет. MS Excel кестелерінде кез – келген ұяға мәліметтердің үш түріне енгізуг болады, олар: текст, сан және формула. Ұяға мәлімет енгізу үшін теңбілторды сол ұяға алып барып, керекті деректерді пернелерді /240 таңбаға дейін/ теріп, соңынан Enter пернесін немесе бағыттауыш тілсызық пернелердің бірін басу жеткілікті. MS Excel енгізілген мәліметтің формула, сан немесе текст екенін оның бірінші таңбасына қарап анықтайды. Егер бірінші символ - әріп немесе “ ‘” /апостроф/ болса, онда ұяға текст енгізіледі деп есептеледі. Егерде бірінші символ цифр немесе “ = ” болса, онда ол ұяға формула немесе сан енгізілетін білдіреді. Енгізілген мәліметтер ұя ішінде немесе бағыттауыш тілсызық пернелердің бірін басқан кезде аяқталады. Зертханалық жұмыс №7.1. Тақырыбы: Excel-де жүргізілетін қарапайым амалдар. Автотолтыру әдісімен мәліметтерді енгізу Excel программасын іске қосыңыз (Пуск→Программы→Microsoft Excel) Жаңа жұмыс кітабын даярлаңыз(Файл→Создать)Оны Кітап.xls деген атпен сақтап қойыңыз(Файл→Сохранить как). Таңбашасына шерту арқылы қолданылмаған жұмыс парағын таңдап алыңыз немесе жаңасын құрыңыз(Вставка→Лист). Жаңа парақтың таңбашасына екі рет шертіңіз және оны Автотолтыру деп атаңыз. А1:В7 ауқымына әр түрлі бүтін сандар енгізіңіз. Осы ауқымды ерекшелеп алып, оған Түзету→Тазарту→Ішіндегі (Правка→Очистить→Содержимое) командасын орындаңыз. Болған өзгеріске назар аударыңыз.  батырмасын басу арқылы бұрын енгізілген мәндерді қайта қалпына келтіріңіз.
А1:В7 ауқымын ерекшелеп алып, оны Түзету→Көшіру(Правка→Копировать) командасының көмегімен алмасу буферіне орналастырыңыз. Алмасу буферіндегі мәліметтерді G5 ұяшығына апарып қойыңыз (Түзету→Кірістіру (Правка→Вставить)). G5:Н8 ауқымын ерекшелеп алып, Түзету→Қиып алу (Правка→Вырезать) командасының көмегімен қиып алып, С8:D12 ауқымына апарып қойыңыз. С15:L15 ауқымын автотолтыру көмегімен 2003 санымен тотырыңыз, ол үшін 2003 санын С15 ұяшығына енгізіп, сол ұяшықты ағымдық етіп алыңыз да, тышқанның нұсқағышын толтыру маркерін L15 ұяшығына дейін созыңыз. Осылайша 2004 санын А15:А25 ауқымына тігінен толтырыңыз. Кітап.xls жұмыс кітабын сақтап қойыңыз. Сабақ жоспары
Практикалық сабақ Оқытушы: Дакен Маржан Пән: Информатика Топ:
Мерзімі: Тақырыбы: Электрондық кестені есептеулерге қолдану Сабақ түрі, өткізу үлгісі (жаңа білім, дағды және біліктілік беру сабағы; жаңа білімді, дағдыны және біліктілікті бекіту сабағы; білімді жалпылау және жүйелеу сабағы; бақылау сабағы, білім тексеру сабағы; конференция-сабақ; сайыс-сабақ; өздік жұмыс сабағы, іскерлік ойын; т.б.үлгілері) Сабақтың мақсаттары:
Жапарова Г.Ә., Информатика негіздері. Оқу құралы. Алматы:Экономика, 2006-296 бет. Балафанов Е.К., Бурибаев Б., Даулеткулов А.Б. Информатикадан 30 сабақ.Алматы:1999; О. Камардинов Информатика Оқу құралы. Алматы 2008. Сабақтың барысы және уақытының өлшемі
Оқытушының қолы ___________________________________ Ұйымдастыру кезеңі. Оқушылармен сәлемдесемін. Кезекшіден Студенттердің бар жоғын сұрастырып, түгендеймін. Түгендеп болған соң Студенттердің сабаққа әзірлігін тексеріп қадағалаймын. Оқу құралдарын, компьютерлерді қосып дайындауларын сұраймын. Үй тапсырмасы. «Терезені құрастыру( ойынын ойнайық) Терезенің әр элементінен таныстыра отырып тезені құрастыру қажет: толық терезені құрастыру арқылы жаңа сабаққа көшеміз. Жаңа сабақ Ms Excel бағдарламасы қарапайым есептеулерді оңай орындауға мүмкіндік беретін бағдарлама. Алу, қосу, азайту және бөлу амалдарынан басқа, бұл бағдарлама мәндер жинағының орташа арифметикалық амалдарын математикалық финанстық, статистикалық және логикалық функциялардың ауқымды жиыны ендірілген. Өрнек- бұл Excel бағдарлаасы орындайтын жазылған есептеулер. Ұяшыққа өрнекті енгізген кезде бағдарлама оны еске сақтап қалады, бірақ ұяшықтың өзінде есептеу нәтижесі ғана көрініс табады. Ехсеl бағдарламасында өрнектің барлығы «=» теңдік таңбасынан басталады. Өрнекті көру үшін осы өрнек орналасқан ұяшықты шерту керек. өрнек өрнектер өрнектер жолағында көрініс табады. Өрнекті енгізу аяқталғаннан кезде ұяшықта оның өзі емес, осы өрнек бойынша Ехсеl бағдарламасындағы өрнектерді өңдеуге болады. Мысалы, өрнектегі қатені түзету үшін өрнекті шертіп, өрнектің жолындағы Функциялар есептеулерді ықшамды күйде жазу үшін қолданылады және мынадай түрде жазылады: Бірқатар функциялар МАКС (тізім) - тізімдегі ең үлкен (максимум) шаманы табады. СУММ(тізім) -көрстеілген тізімнің қосындысын есептейді. Мысалы, СУММ(А1:А300) функциясы А1.А300 аралығындағы ұяшықта орналасқан мәндердің қосындысы табады. Қосу функциясы өте жиі қолданылатындықтан, оған саймандар тақтасында yавтоматты түрде қосу батырмасы меншіктіеліп қойылған. Қосу амалын жылдам орындау үшін осы батырманы пайдалануға болады . Формулаға Excel программасында қолданылатын кез келген функцияны енгізу үшін, Енгізу, Функциялар (Вставка,Функций) командасын орындаймыз немесе саймандар тақтасындағы fx. Батырмасын шертеміз. ІҮ. Компьютермен жұмыс Зертханалық жұмыс №7.2. Тақырыбы: Енгізу автоматтандыру құралдарын пайдалану Excel программасын іске қосыңыз және бұрын даярланған Кітап.xls жұмыс кітабын ашыңыз. Таңбашасына шерту арқылы қолданылмаған жұмыс парағын таңдап алыңыз немесе жаңасын құрыңыз (Вставка→Лист). Жаңа парақтың таңбашасына екі рет шертіңіз және оны Әр айдағы қосымша шығын деп атаңыз. А1 ұяшығын ағымдық етіп, оған келесі мәтінді енгізіңіз: Айлар. В1 ұяшығына ағымдық етіп, оған келесі мәтінді енгізіңіз: Шығындар. А2 ұяшығын ағымдық етіп, оған келесі мәтінді енгізіңіз: Қаңтар 2003. Enter пернесін басыңыз. Мәтіннің автоматты түрде дата болып танылғандығына көз жеткізіңіз. Жоғары (Вверх) пернесін басыңыз. Өзіңіздің қалауыңыз бойынша, Пішім→Ұяшықтар(Формат→Ячейки) командасын орындаңыз және дата жазбаларының басқа пішімін көрсетіңіз. Тышқан нұсқағышын ағымдағы ұяшықтың қоршауының оң жақ төменгі бұрышында орналасқан толтыру маркеріне орналастырыңыз. Тышқанның оң батырмасын басып, А2-ден А25-ке дейін төмен түсіріңіз. Тышқанның батырмасын жіберіңіз. Ашылған менюден Айлар бойынша толтыру бөлімін таңдаңыз. Ай атауларын толтырыңз. А бағанында барлық айлармен қоса, 2004 жылдың желтоқсаны кіргеніне көз жеткізіңіз. Берілген мысалда алғашқы айдың шығыны 200 теңге деп алып, ал әрбір кейінгі айда шығын 10% өсті деп есептеңіз. В2-ні ағымдық ұяшық етіңіз. Оған 200 санын енгізіңіз. Enter пернесін басыңыз. В2 ұяшығына тышқанның оң батырмасын басып, жанама менюден ұяшықты пішімдеу бөлімін таңдап аламыз. Сан (Число) қыстырмасынан Қаржылық (Денежный) нұсқасын таңдап алып, ОК батырмасын басыңыз. Осы сан қаржылық сома ретінде жазылғандығына көз жеткізіңіз. Тышқанның оң батырмасымен толтыру маркеріне шертіп, қоршауды В2 ұяшығынан бастап, В25-ге дейін қамтитындай етіп созыңыз. Тышқанның батырмасын жіберіңіз. Ашылған менюден Прогрессия бөлімін таңдап алыңыз. Тип панеліндегі ауыстырып-қосқышты Геометриялыққа қойыңыз. Қадам (Шаг) өрісіне 1,1 мәнін енгізіңіз. Ок батырмасын басыңыз. С1 ұяшығына Өсу қорытындысы мәтінін енгізіңіз. С2 ұяшығын ағымдық етіңіз, оған =B2 мәтінін енгізіңіз. Бұл формула С2 ұяшығының мәні В2 ұяшығының мәніне тең екенін білдіреді. Егер В2 ұяшығындағы мән өзгерсе, С2 ұяшығында да өзгереді. С3 ұяшығына шертіңіз. Формула жолындағы Формуланы өзгерту (Изменение формулы) белгісін шертіңіз В3 ұяшығына шертіңіз. Бұл ұяшыққа сілтеме формулалар жолында орналасқандығына көз жеткізіңіз. «+» пернесін басыңыз. С2 ұяшығына шертіңіз. Enter пернесін басыңыз. С3 ұяшығын тағы да ағымдық етіңіз. Тышқан нұсқағышын толтыру маркеріне апарыңыз, тышқанның сол жақ батырмасын басып қоршауды С2-С25 ұяшықтарын қамтитіндай етіп созыңыз. С бағанындағы кез-келген бір ұяшыққа шертіңіз, ол жерде қандай формула жазылғанын көріңіз. Бұл формулалардың барлығы салыстырмалы адрестеу принципі бойынша түзетілгеніне көз жеткізіңіз. Кітап.xls жұмыс кітабын сақтап қойыңыз. Сабақ жоспары
Практикалық сабақ Оқытушы: Дакен Маржан Пән: Информатика Топ:
Мерзімі: Тақырыбы: Электрондық кестеде функцияларды қолдану. Сабақ түрі, өткізу үлгісі (жаңа білім, дағды және біліктілік беру сабағы; жаңа білімді, дағдыны және біліктілікті бекіту сабағы; білімді жалпылау және жүйелеу сабағы; бақылау сабағы, білім тексеру сабағы; конференция-сабақ; сайыс-сабақ; өздік жұмыс сабағы, іскерлік ойын; т.б.үлгілері) Сабақтың мақсаттары: Білімділігі: Excel ЭК-де деректерді өңдеудің негізгі принциптерін таныстыру. Деректерді жылжытуға, көшірмелеуге үйрету. Excel-дің графикалық мүмкіндіктерін үйрету. Диаграмма салу. Дамытушылығы: ЭК-ді құру жіне толтыру, деректердің орнын ауыстыру және көшірмелеу, диаграммалар сызу дағдыларын қалыптастыру. Тәрбиелілігі: Студенттерді ұқыптылыққа, жауапкершілікке тәрбиелеу. Әдістері: Сұрақ-жауап, түртіп алу (инсерт) стратегиясы, пікір алысу стратегиясы т.б. Сабақ жабдығы: Оқулықтар, интерактивтік тақта, таратпа қағаздар, компьютерлер. Пәнаралық байланыс: математика, ағылшын, сурет Әдебиет: Жапарова Г.Ә., Информатика негіздері. Оқу құралы. Алматы:Экономика, 2006-296 бет. Балафанов Е.К., Бурибаев Б., Даулеткулов А.Б. Информатикадан 30 сабақ.Алматы:1999; О. Камардинов Информатика Оқу құралы. Алматы 2008. Сабақтың барысы және уақытының өлшемі
Оқытушының қолы ___________________________________ Microsoft Excel программасының функциясы ретінде белгілі бір алгоритм бойынша немесе формулалар бойынша жүргізілетін есептеу операциялары қарастырылады. Excel программасында функциялардың аттары пернелік тақтадан теріліп жазылады немесе Функция шебері (Вставка-> Функций) деп аталатын команда немесе саймандар панеліндегі fx батырмасы көмегімен енгізіледі. Функция шебері функцияларға сәйкес формулалардың дайын шаблондарын береді, қолданушы бар болғаны функцияның аргументтерін ғана жазады. Функция шеберін пайдаланып функцияларды іздеуді жылдамдату мақсатында оларды келесі: 10 недавно использовавшихся, Полный алфавитный перечень, Финансовые, Дата и время, Математические, Статистические, Ссылки и массивы, Работа с базой данных, Текстовые, Логические и Проверка свойств категориялары бойынша топтастырған. Функциялардың аргументтері ретінде сандар, сан мәнді өрнектер немесе сәйкесінше сандар мен сан мәнді өрнектер жазылған ұяшықтар адрестері, диапазон адрестері пайдаланылады. Мысалы: =СУММ(А5:А9) – мұндағы СУММ функциясы, А5, А6, А7, А8, А9 ұяшықтардағы сандар қосындысын есептейді; =СРЗНАЧ(G4:G6) – мұндағы СРЗНАЧ функциясы G4, G5, G6 ұяшықтардағы сандардың орташа мәнін табады. Күрделі функцияларды жазу әдеттегідей бірінің ішіне бірі жай жақшалар арқылы жазылады , мысалы: =ОКРУГЛ(СРЗНАЧ(H4:H8);2). Функцияның аргументтерін Функция шеберін пайдаланып енгізу. Функцияны Функция шеберін пайдаланып жазғанда, егер оның аргументі бар болса, онда келесі 4-суреттегідей терезе пайда болады. Бұл терезе функция аргументтерін енгізуге арналған. Мұндағы, 
1 – функцияның аты; 2 - аргументтерді енгізу жолақтары; 3 – терезені кішірейту батырмасы , бұл батырмаға қайта шерту терезені бұрынғы қалпына келтіреді;
Функция аргументтерін енгізуде келесі тәсілдер қолданылады: а) қажет адрестерді (ұяшықтың немесе диапазонның) пернелік тақтадан теруге болады; б) қажет ұяшықтар мен диапазондарды жұмыстық беттегі кестедан белгілеу арқылы жазуға болады. Функциялардың негізгі категориялары. «Математические» категориясы функцияларының сипаттамасы: ABS (сан) – санның модулі; COS(сан) – косинусты табу; EXP(сан) – ех функциясының мәнін есептеу; LN(сан) – логарифмді есептеу; SIN (сан) – синусты есептеу; TAN (сан) – тангенсті есептеу; КОРЕНЬ (сан) – квадрат түбір табу (оң мәнін); ПИ () – санының 15 цифрға дейінгі дәлдікпен алынған мәнін береді; СТЕПЕНЬ (негіз сан; дәреже көрсеткіші) – дәрежелеу амалын береді; СУММ (сан1; сан2; ...) – аргумент тізіміне кіретін барлық сандардың қосындысын есептейді; «Статистические» категориясы функцияларының сипаттамасы: МАКС(аргумент1; аргумент2;…) – аргументтердің үлкенін анықтайды; МИН(аргумент1; аргумент2;…) - аргументтердің кішісін анықтайды; СРЗНАЧ(аргумент1; аргумент2;…) – аргументтердің орташа мәнін табады; СЧЕТЕСЛИ(диапазон; шарт) – диапазондағы берілген шартты қанағаттандыратын аргументтер санын анықтайды . Арифметикалық амалдар (операциялар):
Диаграммалар (Графиктер) – бұл Excel кестесіндағы сандық мәліметтерді талдау, салыстыру қолайлы болу үшін, олардың көрнекі графикалық түрде берілуі болып табылады. Диаграмма шебері (Мастер диаграмм ) көмегімен 14 стандарт типтегі және 24 стандарт емес типтегі диаграммалар тұрғызуға болады. Диаграммаларды редакциялау диаграмма облысының контекстік мәзіріндегі немесе диаграмма обылысын белгілегенде ғана программа терезесінің жоғарғы мәзірәнде пайда болатын Диаграмма опциясының командалары арқылы жүргізіледі. Диаграммаларды редакциялауға: Диаграмма типі мен форматын өзгерту; Бастапқы берілген мәліметерді өзгерту, яғни: Диаграмма тұрғызу үшін пайдаланылған ұяшықтар диапазонын өзгерту; қатарлардың (ряды) бағыты мен атын өзгерту; Х осі үшін (для подписей оси Х) қолданылған мәліметтерді өзгерту; Диаграмма параметрлерін (заголовки, оси, линии сетки, легенду, подписи данных) өзгерту; Диаграмманың жұмыстық беттегі орналасуын және т. б. өзгерту жатады. Бекіту // Тапсырма: жаттығу: y=cos2(2x)sin(x)+e-x│x│ функциясының графигін, х  аралығында 0,1 қадаммен тұрғызу.
Жұмыстық бетте (Лист1) 5-суреттегідей кесте құрыңыз; В3 ұяшыққа =cos(2*A3)^2*sin(A3)+exp(-3)*ABS(A3), формуласын енгізіп , бұл формуланы қалған ұяшықтарға Толтыру маркерін пайдаланып көшіріңіз; Функция мәндерін (У-тің мәндері) белгілеп алып Диаграмма шеберін іске қосыңыз; Диаграмма типін – График таңдаңыз; Ряд жапсырмасындағы, Подписи оси Х жолағына курсорды орналастырып алып жұмыстық беттегі кестедан Х- тің мәндері орналасқан диапазонды белгілеңіз; Диаграмма параметрлерін өз қалауыңызша өзгертіңіз; Диаграмманы өзіңіз жұмыс жасап отырған бетке ( в данном листе) орналастырыңыз және беттің атын График функции деп өзгертіңіз. Қорытындылау /сұрақтар Excel кестелық процессорында функцияларды қандай тәсілдермен енгізуге болады? Функциялардың қандай категорияларын білесіз? Статистикалық функциялардың қызметі қандай? Диаграмманы қалай тұрғызуға болады ? Диаграмманы редакциялауға не жатады Сабақ жоспары
Практикалық сабақ Оқытушы: Дакен Маржан Пән: Информатика Топ:
Мерзімі: Тақырыбы: Графикамен диограмма тұрғызу. Сабақ түрі, өткізу үлгісі (жаңа білім, дағды және біліктілік беру сабағы; жаңа білімді, дағдыны және біліктілікті бекіту сабағы; білімді жалпылау және жүйелеу сабағы; бақылау сабағы, білім тексеру сабағы; конференция-сабақ; сайыс-сабақ; өздік жұмыс сабағы, іскерлік ойын; т.б.үлгілері) Сабақтың мақсаттары:
Жапарова Г.Ә., Информатика негіздері. Оқу құралы. Алматы:Экономика, 2006-296 бет. Балафанов Е.К., Бурибаев Б., Даулеткулов А.Б. Информатикадан 30 сабақ.Алматы:1999; О. Камардинов Информатика Оқу құралы. Алматы 2008. Сабақтың барысы және уақытының өлшемі
Оқытушының қолы ___________________________________ Қазіргі кестелік процессорлар статистикалық деректерді түрлі түсті диаграммалармен, графиктерен және графикалық суреттермен, схмелермен әсерлі көрсетуге мүмкінідк береді. Диаграммалар деректерді графикалық түрде көрсетуге арналған. Диаграммалардың мынадай түрлері бар. Бағандық Сызықтық Дөңгелек Нүктелік Сақиналық Көпіршікті Жапырақшалық Цилиндрлік Конустық Пирамидалық Дөңгелек диаграммадан басқа барлық диаграммалардың екі осі: горизинталь немесе категориялар осі және вертикаль немесе мәндер осі болады. Көлемді диаграмма құрғанда үшінші ось – қатарлар осі болады. Диаграммларда мынадай элементтреден тұрады: тор, тақырып және аңыз. Тақырыптар диаграманың жеке элементтерін түсіндіру үшін қолданылады. Аңыз диаграммаларда берілген деректердің қатарларын ажырату үшін қолданлыады. Қандай да бір деректер негізінде диаграма салу үшін диаграманың таңдалған типін салуға қажет ұяшықтар ауқыммын көрсету керек. Содан кейін кестелік процессордың диаграмма мастерінің көмегімен диаграма салу керек Excel-ге диаграмаларды екі жолмен : ағымдағы жұмыс бетіне кірістіру және диаграмма бетін қосу арқылы орындуға болады. Егер диаграмма және сол диаграмманың құрылуына негіз болған алғашқы деректерімен бірге экранға немес баспаға шығарылуы керек болса, онда енгізілген диаграмманы қолданған жөн, ал егер тек диаграмманың өзі ғана керек боласа, онда оны диаграмманың жеке бетіне орналастырған жөн. Дегенмен диаграмма оны құру үшін пайдаланылған деректермен байланысты, ал бұл болса, алғашқы дерекетерді қалай да болсын өзгерткенде, диаграммадағы мәндер автоматты түрде жаңарады деген сөз. Енгізілген диаграманы құру: Excel-жаңа жұмыс бетін ашыңдар. Өткен сабақта жазған Жәрмеңке пайдасы файлдарыңды ашыңдар. Диаграмма түрінде көрсетілуі тиіс деректерден тұратын B2:D7 ұяшықтар ауқымын белгілеңдер. Мастер диаграмм диалогтік терезесінің Тип тізімінен диаграмма типін таңдаңдар, да Далее баттымасын басыңдар. Диаграмма салуадың ауқымы көрсетілген Мастер диаграмм диалогтік терезесі пайда болады. Үнсіз келісім бойынша қатарды бағандарда орналсатыру ұсынылады., Далее батырмасын басыңдар. Мастер диаграмм диалогтік терезесінде диаграмманы безендіру сервисі ұсынылады. Мұнда осьті жазып қоюға, диаграммаға ат беруге және т.с.с-ды орындауға болады. Далее батырмасын шертіңдер. Мастер диаграмм терезесінде диаграмманы ашылған бетке немесе жеке бетке орнластыруға мүмкіндік береді. Ашылған бетті таңдап, Готово батырмасын шертіңдер. Бұл әрекеттерді орындап кестені диаграммамен бірге аласыңдар. Егер Мастер диаграмм терезесінде 4-қадамында жеке бетте опциясын таңдасаңдар, онда диаграмма жұмыс кестесінің жеке бетінде салынатын болады Тапсырма. П  айданың процентпен көрсетілген үлесін көрсетілген диаграммамен кескінде
Графикалық обьектілерді біріктіру. Қазіргі кестелік процессорлардың графикалық обьектілерді яғни суреттерді кестеге кірістіруге мүмкіндік беретіні туралы жоғарыда айтқан болатынбыз. Сендер мәтіндік процессорда қалаған суреттеріңді мәтінге кірістіріп уөрген болатынсыңдар. Енді дайын суреттер қорынан алынған суретті жұмыс кестесінің бетіне кірістіру мысалын қарастырайық. Әрекеттердің орындалу реті сондағыдай V. Жұмыстың орындалу реті: 3 – мин. Студенттерге Excel электрондық кестеде графиктер мен диаграмма тұрғызуға зертханалық – тәжірибелік тапсырмалар беру. 1. Тапсырманың шартымен танысу 2. Берілген тапсырманы талдау 3. Тапсырманы орындау 4. Тапсырмаларды оқытушыларға тексерту VІ. Студенттердің өз беттерінше орындайтын жұмыстары: 45 – мин «Білгенімді зердеме тоқу» Жаңа білімді қолдану – жаңа сабаққа зертханалық – тәжірибелік жұмыстар. Студенттердің нұсқау – технологиялық картасында берілген тапсырмаларын ретімен орындаулары: Отбасы мүшелерінің жастарына байланысты диаграмма құру. Гистограмма диаграммасын құрып, форматтаңыз. Мысалы: № Отбасы мүшелері Туған жылы Жасы Ата Апа Әке Шеше Аға Әпке Мен Іні Қарындас 2. Колледжіміздегі «Радиоэлектроника және байланыс» мамандығына түскен әр жылдардағы студенттер саны. Цилиндр диаграммасын құрып, форматтаңыз. Мысалы: № 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 1 Бюджет 25 50 75 75 75 100 100 75 2 Ақылы 14 30 28 20 37 3 4 4 3. Биылғы Рио – де – Жанейро ХХХІ жазғы олимпиада қорытындысына Конус диаграмма құрып, форматтаңыз. Мысалы: № Мемлекет Алтын Күміс Қола 1 АҚШ 46 37 38 2 Ұлыбритания 27 23 17 3 Қытай 26 18 26 4 Ресей 19 18 19 5 Германия 17 10 15 6 Жапония 10 18 14 7 Франция 10 18 14 8 Оңтүстік Корей 9 3 9 9 Италия 8 12 8 10 Австралия 8 11 10 22 Қазақстан 3 5 9 4. Талдықорған агро – техникалық колледжінің арнайы пән оқытушыларының еңбекақысын есептеу кестесі. Пирамида диаграммасын құрып, форматтаңыз. Мысалы: № Қызметкерлердің аты – жөні Еңбек өтілі Сағат саны Сағат санына төленетін тариф Жылдық еңбекақы Айлық еңбекақы Зейнетақы қоры Жеке табыс салығы Кәсіподақ ұйымына төлем Қолға алынатын еңбекақы сомасы 1 2 3 4 Зертханалық жұмыс №7.3. Тақырыбы: Диаграмма тұрғызу Excel программасын іске қосыңыз және бұрын даярланған Кітап.xls жұмыс кітабын ашыңыз. Ә айдағы қосымша шығын жұмыс парағын ашыңыз. Созу әдісі бойынша А2-С25 ұяшықтар ауқымын ерекшелеңіз. Аспаптар панелінде Диаграмма шебері  белгісін шертіңіз.
Тип тізімінен Гистограмма бөлімін таңдап алыңызы (мәліметтерді бағандық диаграмма түрінде көрсету үшін). Түр (Вид) палитрасының бірінші бағанындағы төменгі бөлімді таңдаңыз (Үштік гистограмма). Ары қарай (Далее) батырмасын басыңыз. Осылайша ұяшықтар ауқымы алдын-ала ерекшеленгендіктен Диаграмма шебері (Мастер диаграмм) мәліметтер қатарының орналасуын автоматты түрде анықтайды. Диаграммадағы мәліметтер дұрыс таңдалғанына көз жеткізіңіз. Қатар (Ряд) қыстырмасында Қатар1 (Ряд1) бөлімін таңдап алып, Атау өрісіне, сонан соң В1 ұяшығына шертіңіз. Осылайша Қатар2 бөлімін таңдап алып, Атау (Имя) өрісіне және С1 ұяшығына шертіңіз. Ары қарай (Далее) батырмасын басыңыз. Тақырыпшалар (заголовки) қыстырмасын таңдап алыңыз. Диарамма тақырыбы өірісіне Шығындар диаграммасы мәтінін енгізу арқылы диаграмманың тақырыбын енгізіңіз. Ары қарай батырмасын басыңыз. Ауыстырып-қосқышты Бөлек (Отдельном) жағдайына қойыңыз. Өз қалауыңыз бойынша осы қосылған жұмыс парағына ат қойыңыз. Дайын (Готово) батырмасын басыңыз. Жаңа жұмыс парағында диаграмма тұрғызылғанын байқайсыз. Тышқан нұсқағышын диаграмма элементтерінің біреуіне апарып көріңіз. Ашылған терезеден белгіленген диаграмма элементтің нақты мәні шығатындығын көресіз. Өсу қорытындысы қатарының қайсыбір элементін шертіп, бүкіл қатардың ерекшеленгенін байқайсыз. Пішім→Ерекшеленген қатар (Формат→Выделенный ряд) командасын орындаңыз. Түр(Вид) қыстырмасын ашыңыз. Бояу әдістері (Способы заливки) батырмасын басыңыз. Дайындық (Заготовка) ауыстырып-қосқышын орнатыңыз, ашылған терезеден Океан бөлімін таңдап, Диагональдық штрихтау1 типін енгізіңіз. ОК батырмасын басып, тағы да бір рет ОК батырмасын басыңыз. Содан кейін мәліметтер қатарының түрі қалай өзгергендігін байқаңыз. Өз қалауыңызша Шығын мәліметтер қатарының көркемдік жағын немесе диаграмманың басқа элементтерін өзгертіңіз. Кітап.xls жұмыс кітабын сақтап қойыңыз. Сабақ жоспары
Практикалық сабақ Оқытушы: Дакен Маржан Пән: Информатика Топ:
Мерзімі: Тақырыбы: Microsoft Excel-кестесін мәліметтер базасы ретінде қолдану Сабақ түрі, өткізу үлгісі (жаңа білім, дағды және біліктілік беру сабағы; жаңа білімді, дағдыны және біліктілікті бекіту сабағы; білімді жалпылау және жүйелеу сабағы; бақылау сабағы, білім тексеру сабағы; конференция-сабақ; сайыс-сабақ; өздік жұмыс сабағы, іскерлік ойын; т.б.үлгілері) Сабақтың мақсаттары:
Жапарова Г.Ә., Информатика негіздері. Оқу құралы. Алматы:Экономика, 2006-296 бет. Балафанов Е.К., Бурибаев Б., Даулеткулов А.Б. Информатикадан 30 сабақ.Алматы:1999; Сабақтың барысы және уақытының өлшемі
Оқытушының қолы ___________________________________. Мәліметтер базасы (МБ) – белгілі бір қасиеттерге ие мәліметтер жиыны жөнінде жүйелі түрде мәлімет сақтауға мүмкіндік беретін информациялық модель. Excel-дегі тізім немесе мәліметтер базасы және мынадай термин сөздер қолданылады: Тізімнің жолы – мәліметтер базасының жазылуы; Тізімнің бағаны – мәлеметтер базасының өрісі; Бағанның аты бір ғана ұяшықта болуы мүмкін және кестемен жұмыс барысында өріс атымен аталады. Мәлеметтер базасының құрылымдарына шектеулер бар. ІІІ. Компьютермен жұмыс. Күн жүйесіндегі планеталар туралы ақпарат. ІҮ. Өзіндік жұмыс. Зертханалық жұмыс №7.5. Тақырыбы: Мәліметтер базасына қолданылатын қарапайым амалдар Excel программасын іске қосып, ертеде құрылған Кітап.xls жұмыс кітабын ашыңыз. Жаңа жұмыс парағын құрыңыз (Вставка→Лист). Оның таңбашасына екі рет шертіп, оған Жеткізушілер жайлы мәліметтер атауын енгізіңіз. Ірі сауда үйі бес түрлі жиһазды: үстел, орындық, диван, төсек және шкаф – бес жеткізушіден:Алматы, Астана, Қызылорда, Талдықорған, Тараз алады деп күтілуде. Жеткізушінің әрқайсысы кез-келген жиһаз түрін жеткізе алады. Әр жиһаз айына бір рет жеткізіледі, өлшем бірлігі ретінде жиһаздың саны қолданылады. А1:D1 ұяшықтарына сәйкесінше мәліметтер базасы өрісінің тақырыптарын енгізіңіз: Ай, Жеткізуші, Жиһаз, Саны. Жоғарыда көрсетілген құрылымнан тұратын он шақты жазбаны енгізіңіз. «Жеткізу санының» мағыналы болуы міндетті емес. Мәліметтер базасын сұрыптау. Мәліметтер базасының кез-келген ұяшығын ағымдық етіңіз және Мәліметтер→Сұрыптау(Данные→Сортировка) командасын беріңіз. Бұл жағдайда бүкіл мәліметтер базасы белгіленеді (өрістер тақырыбынан басқасы). Бойынша сұрыптау (Сортировать по) тізімінен Ай бөлімі мен Өсуі бойынша режімін таңдаңыз. Сонан соң (екінші рет сұрыптау) тізімінен Жеткізуші бөлімі мен Өсуі бойынша режімін таңдаңыз. Соңғы кезек (В последнюю очередь) бөлімінен Жиһаз бөлімі мен Өсуі бойынша режімін таңдаңыз. ОК батырмасын шертіңіз. Көрсетілген шарттар бойынша мәліметтер базасының сұрыпталғанына көзіңізді жеткізіңіз. Мәліметтер базасын сұрыптаудың режімі. Аспаптар панеліндегі Болдырмау батырмасының көмегімен, мәліметтер базасы жазбаларының бұрынғы режімін қалпына келтіріңіз. Сұрыптаудың осы режімін басқа әдіспен жасауға да болады. Жиһаз бағанынан кез-келген ұяшықты таңдап, аспаптар панелінен Өсуі бойынша сұрыптау (Сортировка по возрастанию) батырмасын шертіңіз. Жеткізуші бағанынан кез-келген ұяшықты таңдап, аспаптар панелінен Өсуі бойынша сұрыптау батырмасын шертіңіз. Ай бағанынан кез-келген ұяшықты таңдап, аспаптар панелінен Өсуі бойынша сұрыптау (Сортировка по возрастанию) батырмасын шертіңіз. Ақырғы сұрыптау режімі алдағы жағдайдағыдай екеніне көзіңіз жетсін. Біз бұл жағдайда ең алғаш үшінші сұрыптауды, сонан соң екінші, соңғы бөлімде алғашқы сұрыптауды жүргізгенімізге назар аударыңыз. Мәліметтерді сүзгілеу. Сүзгілеу режімін қосу үшін Мәліметтер→Сүзгі→Автосүзгі (Данные→Фильтр→Автофильтр) командасын орындаңыз. Мәліметтер базасы өрістерінің тақырыптары жанында ашылған батырмалардың пайда болғанына назар аударыңыз. Тек Алматыдан жеткізілген жиһаздарды бейнелейтін жазбаны алу үшін, Жеткізуші өрісінің жанынан ашылған жебелік батырманы шертіп, тізімнен Астана бөлімін таңдаңыз. Жұмыс істеуші сүзгінің ашылған батырмалары мен таңдалынған жолдың нөмірлері көк түспен бейнеленетіндігіне назар аударыңыздар. Ағымдағы сүзгіні алып тастау үшін, ашылған бағытты тағы бір рет шертіп, Барлығы (все) бөілімін таңдаңыз. Ең ірі көлемдегі қойылымды сұрыптап алу үшін, Саны (количество) өірісінде ашылған бағытты шертіп, тізімдегі Алғашқы 10 (первые 10) нұсқасын таңдаңыз. Санауыштың (Счетчик) көмегімен 20 санын, ең үлкен (наибольших) бөлімін және элемент санының % -ті (% от количество элементов) нұсқасын таңдаңыз. ОК батырмасын шертіңіз. Нәтижесінде жазбалардың 20%-ін құрайтын ең үлкен жеткізу көлемдері таңдалынып алынады. Сүзгі жазбасының режімін өзгерту үшін, тағы да Мәліметтер→Сүзгі→Автосүзгі (Данные→Фильтр→Автофильтр) командасын орындаңыз. Кітап.xls жұмыс кітабын сақтап қойыңыз. Зертханалық жұмыс №7.6. Тақырыбы: Құрама кестенің тұрғызылуы Excel программасын іске қосып, ертеде құрылған Кітап.xls жұмыс кітабын ашыңыз. Жеткізуші туралы мәліметтер жұмыс парағын ашыңыз. Мәліметтер базасы ішіндегі кез-келген ұяшықты ағымдық етіп алыңыз. Мәліметтер→Құрама кесте (Данные→Сводная таблица) командасын орындаңыз. Тізімде немесе Microsoft Excel мәліметтер базасында Құрама кесте (Сводная таблица) ауыстырып-қосқыштарының орнатылғанына көзіңізді жеткізіңіз. Ары қарай (Далее) батырмасын шертіңіз. Мәліметтер базасы ауқымының дұрыс таңдалынғанына көз жеткізіңіз. Ары қарай (Далее) батырмасын шертіңіз. Жаңа бет (Новоя страница) ауыстырып-қосқышы орнатылғанын көресіз. Макет батырмасын шертіңіз. Батырмаларды құрама кесте макетінің тиісті аймақтарына әкеліңіз: Ай батырмасын – Бет(Страница) аймағына, Жеткізуші – Бағана (Столбец) аймағына, Жиһаз батырмасын – Жол (Строка) аймағына, Саны батырмасын – Мәліметтер (Данные) аймағына. Мәліметтер (Данные) аймағындағы батырма Саны өрісінің қосынды түрін иемденеді. Бұл бізге қолайлы. ОК батырмасын шертіңіз. Параметрлер батырмасын шертіңіз. Атау өрісіне Жеткізудің құрама кестесі мәтінін енгізіңіз. ОК батырмасын шертіңіз. Сонан соң Дайын (Готово) батырмасын шертіңіз. Құрама кесте жұмыс парағының атын, оның түбіртегін екі рет шерту арқылы ауыстырыңыз. Дайын болған құрама кестеге көңіл аударыңыз. Ол нақты жеткізушіден жеткізу уақытына тәуелсіз, нақты қанша жиһаз келгенін көрсетеді. Осы ұяшықтағы мәліметтер негізінде құрылған жазбаларды жаңа жұмыс парағына көру үшін құрама кестенің кез-келген ұяшығына екі рет шертіңіз. Кесте өрісі атауларының тұсынан ашылатын жебелік батырмалар сәйкестендірілген өрістерде сұрыптау жүргізуге мүмкіндік береді. Қажетті айға байланысты мәліметтерді көру үшін, Ай тізімінен нақты айды таңдаңыз. Ай батырмасына Баған аймағына, ал Жиһаз батырмасын – Бет аймағына әкеліңіз. Құрама кесте шұғыл түрде жаңа құрылымға байланысты құрылады. Саны өрісінің қосындысы батырмасына екі рет шертіңіз. Ашылған Құрама кесте өрінің есептеулері (Вычисление поля сводной таблицы) сұхбат терезесінің Қосымша (Дополнительно) батырмасын шертіңіз. Ашылған Қосымша есептеулер тізімімен Жол бойынша қосындының үлесі бөлімін таңдаңыз. ОК батырмасын шертіңіз. Құрама кестенің жаңа түріне көңіл аударыңыз. Кестенің ішінен бүкіл жеткізу ағымында әрбір жеткізушінің қандай үлес алатындығын анықтадық. Кітап.xls жұмыс кітабын сақтап қойыңыз. Сабақ жоспары
Практикалық сабақ Оқытушы: Дакен Маржан Пән: Информатика Топ:
Мерзімі: Тақырыбы: МҚБЖ Access 2013-те мәлімттер базасын құру Сабақ түрі, өткізу үлгісі (жаңа білім, дағды және біліктілік беру сабағы; жаңа білімді, дағдыны және біліктілікті бекіту сабағы; білімді жалпылау және жүйелеу сабағы; бақылау сабағы, білім тексеру сабағы; конференция-сабақ; сайыс-сабақ; өздік жұмыс сабағы, іскерлік ойын; т.б.үлгілері) Сабақтың мақсаттары:
Жапарова Г.Ә., Информатика негіздері. Оқу құралы. Алматы:Экономика, 2006-296 бет. Балафанов Е.К., Бурибаев Б., Даулеткулов А.Б. Информатикадан 30 сабақ.Алматы:1999; Сабақтың барысы және уақытының өлшемі
Оқытушының қолы ___________________________________ Жаңа түсініктер: Access мәліметтер базасы жөнінде негізгі мағлұматтар Мәліметтер базасы (МБ)(деректер қоймасы) - белгілі бір пәндік аймаққа жататын объектілерді (процестерді, құбылыстарды, оқиғаларды), олардың қасиеттерін және өзара қатынастарын бейнелейтін, өзіндік аты бар мәліметтер жиыны. Пәндік аймақ дегеніміз мәліметтер базасын қамтуға тиісті нақты дүниенің бір бөлігі болып табылады. Microsoft Access 97/2000 СУБД-сы Windows 98/2000 ортасында жұмыс істейтін, жаңа буынға жататын реляциялық мәліметтер базасының 32-разрядты басқару жүйесі болып табылады. Оның Windows-технологиясының барлық жақсы қасиеттерін сақтай отырып, тұтынушының жайлы жұмыс істеуіне бағытталған, өте қолайлы графикалық интерфейсі бар. Access кестелер, формалар, сұраныстар, басылымдар, макростар және модулъдер сияқты мәліметтер базасының объектілерімен жұмыс істейді. Кестелер - мәліметтерді сақтау үшін жасалған, өрістерден және жазбалардан тұратын мәліметтер. Кесте (Tables) - мәліметтер базасымен жұмыс істеуге арналған негізгі объект, мәліметтер жиыны. Ол өрістер (поля) мен жазбалардан (записи) тұрады. Жазба (Record) - кестенің бір қатары, яғни жолы. Ол СУБД мәліметтерін сақтайтын негізгі блок болып табылады. Жазба сипатталатын бір объект туралы толық мәлімет береді. Өріс (Field) - кестедегі бағана немесе тік жол. Access-те өріс мәліметтерін сипаттайтын оның бірсыпыра қасиеттері болады. Енгізу өрісі деп басқару элементі ретінде мәлімет енгізілетін бір бағанадағы жолды айтады, оған пернелер арқылы мәндер енгізіледі. Объектінің әрбір сипаты (қасиеті) белгілі бір өріс мәні болып табылады. Әрбір кесте үшін бастапқы түйінді мәнді, яғни негізгі (кілтті) өрісті анықтауға болады, ол әрбір жазбаны басқаларынан бөліп идентификациялау үшін пайдаланылады (әрбір жазба үшін бірегей мағынаны білдіреді) және ол бір немесе бірнеше өрістен тұруы мүмкін. Түйінді өріс (ключевое поле) - кестедегі жазбаларды таңдап алу үшін мәндері қолданылатын негізгі өріс. Кілт (ключ) немесе түйін - кесте жазбаларын анықтайтын немесе кестелер арасындағы байланыстарды ұйымдастыратын бір немесе бірнеше түйінді өрістер. Санауыш - кестедегі жазбалардың реттік нөмірлері орналасатын өріс. Сұраныс (Queries) - жұмыс істеуші адамның керекті мәліметтерді бір немесе бірнеше кестеден белгілеген шарттарға байланысты таңдап алу тәсілі. Таңдап алу жолымен сұраныс беру арқылы кестедегі мәліметтерді жаңартуға, жоюға, көбейтуге немесе бұрынғы кестелер негізінде жаңа (виртуальды) кестелер құруға болады. Access-те сұраныстардың бірнеше түрі бар. Форма (Forms) - мәліметтерді экранда бейнелеу жолы немесе оларды басқару мүмкіндіктері, яғни өзара байланысқан мәліметтерді тұтынушыға ыңғайлы түрде бейнелеуге, қарауға немесе енгізуге арналған тәсілдер. Басылым (отчет) - мәліметтерді баспаға шығарып қағазда бейнелеу тәсілі, яғни қағазға басып шығаруға арналған нәтижелік құжаттар. Индекс - индекстелетін өріс мәні арқылы кесте жазбаларын автоматты түрде сұрыптау тәсілі. Жазбаны белгілеу аймағы - кесте жолын толық белгілеуге мүмкіндік беретін оның сол жақ шетіндегі тіктөртбұрышты аймақ. Өрісті белгілеу аймагы - өріс тақырыбы аймағы. Оны шерту сол өрісті түгел белгілеу мүмкіндігін береді. Конструктор - мәліметтер базасы объектілерінің (кестелер, сұраныстар, формалар, басылымдар, макростар, модульдер) касиеттерін анықтау режимі. Сабақты бекіту сұрақтары: • Деректер қоймасы дегеніміз не? • Деректердің реляциялық қоймалары дегеніміз не? • Кесте, өріс дегеніміз не? Кесте шебері арқылы құру ДБ-сы терезесінен Кесте шеберін екі рет шерткен кезде төмендегі диалогты терезе көрінеді. Жасайтын кестемізге үлгіден таңдаймыз, кестенің өрістерін таңдай отыра жаңа таблицаға толтырамыз . Өріс үлгісіндегі аттарын өзімізге керегінше өзгерте аламыз. Мысалы суретте «Отчество»-ның орнына «аты» деген сөз енгізуге әрекет етудеміз. Ол үшін Отчество сөзін жаңа кесте жаққа апардық, сосын «переименовать поле» өрісіне шерттік. Сол кездегі шыққан терезешенің «Имя поля» өрісіне аты деген сөзді енгізіп «ок»-ді түртеміз.Осылайша қалауымызша кестенің бағандарын жасап аламыз да кестені сақтаймыз. Нәтижесінде төмендегідей кесте аламыз.
Жоғарыда айтылған ДБ-сы терезесінен конструктор режимі деген сөйлемді екі рет шертеміз, төмендегі суреттегідей кесте терезесі шығады. Өріс аты деген бағанға өз керегімізше кестенің бағандары аттарын жазамыз. «Тип данныз» өзі автоматты толтырылып отырылады. Егер типі сәйкес келмесе сол өрістің типі тұрған жерге барып түртсек қара бұрыш тәрізді белгі пайда болады, сол белгіге шертсек тип түрлері шығады, сәйкесін аламыз. Нәтижесінде төмендегідей кесте структурасы алынады. Осы терезені жауып, ат беріп сақтаймыз. Одан кейін кестеміздің мынадай түрге келгенін көреміз.
ДБ-сы терезесінде «создание таблиц путем ввода данных» командасын екі рет шертеміз. Мына өрістері бар төмендегідей кесте пайда болады.
№1 тапсырма Деректер базасын жасау
<Файл → создать> командасын орындаңдар. Шыққан «Новая база данных» терезесінде файл аты өрісіне « Информатик» деп создать командасын түртіңдер. ДБ-сының жасалғанына көз жеткізіңдер.
Тақырыбы: Мәліметтер енгізу әдісі арқылы кесте құру Microsoft Access программасын іске қосыңыз. (Пуск→Программы→ Microsoft Access). Пайда болған Microsoft Access терезесінде Жаңа мәліметтер базасы (Новая база данных) ауыстырып-қосқышын орнатыңыз. ОК батырмасын басыңыз. Жаңа мәліметтер базасы файлы (Файл новой базы данных) сұхбат терезесінде файлға жаңа Қалалар деген ат беріңіз. Құру (Создать) батырмасын басыңыз. Кестелер тізімінде Мәліметтер енгізу әдісімен кесте құру (Создание таблицы путем ввода данных) таңбашасын ерекшелеп, тышқанның сол жақ батырмасын басыңыз. Өріс1 (поле1), Өріс2 (поле2) және т.с.с. стандарттық өрістері бар бағандардан тұратын бос кесте пайда болады. Алдымен төрт өрісі бар кесте құрылады. Өріс1 (поле1) және Өріс2 (поле2) бағандарының бірінші жолына сәйкесінше 1 және Астана деген мәліметтерді енгізіңіз. Екінші жолына – 2 және Алматы. Үшінші жолына – 3 және Талдықорған. Бағандардың атауларын өзгерту үшін жанама менюден Баған атауын өзгерту (Переименовать столбец) командасын таңдаңыз. Осылайша бірінші бағанға Реттік нөмірі, екіншісіне Аты, үшіншісіне Қаланың коды, Төртіншісіне Тұрғындар саны атауларын енгізіңіз. Оң жақ жоғарғы бұрышындағы терезені жабу батырмасын басып, кестені жабыңыз. Макеттің өзгерісін немесе кесте құрылымын сақтау керек пе? деген сұраққа жауап беру үшін Иә батырмасын басыңыз. Сонда Сақтау (Сохранить) сұхбат терезесі пайда болады, оған кестенің Қалалар атауын енгізу керек. ОК батырмасын басыңыз. Түйінді өрісті қазір құру керек пе? (Ключевое поле задать сейчас?) деген сұраққа Жоқ(нет) батырмасын басып жауап беріңіз. Тізімдегі Қалалар кестесін ерекшелеп, мәліметтер базасы терезесінің аспаптар панеліндегі Ашу (Открыть) батырмасының көмегімен құрылған кестені ашуға болады. Microsoft Access программасын жабыңыз. Зертханалық жұмыс №8.2. Тақырыбы: Негізгі кестелерді құру Отырар кітапханасының басқармасы екі кестеге негізделген мәліметтер базасын жасауға тапсырыс берді. Бірінші кесте оқырмандарға арналған, онда кітапханадан кітап алған оқырман жайлы мәліметтер көрсетіледі. Екінші кесте кітапханадағы оқулықтарды тіркеуге арналсын. Microsoft Access программасын іске қосыңыз. (Пуск→Программы→ Microsoft Access). Microsoft Access терезесінде Жаңа мәліметтер базасы (Новая база данных) ауыстырып-қосқышын орнатыңыз. ОК батырмасын басыңыз. Жаңа мәліметтер базасы файлы (Файл новой базы данных) сұхбат терезесінде \Менің құжаттарым(Мои документы) қаптамасын таңдап алып, файлға Отырар кітапханасы деп ат беріңіз. Файл типі ретінде Microsoft Access мәліметтер базасы алынғанын көресіз. Құру (Создать) батырмасын басыңыз. Жаңа Отырар кітапханасы мәліметтер базасының терезесі ашылады. Кестелер панелін ашыңыз. Конструктор режімінде кесте құру белгісіне екі рет шертсеңіз кесте құрылымын даярлау бланкісі ашылады. Бірінші кесте үшін төмендегідей өрістерді енгізіңіз: өріс атауы өріс типі оқырмандардың аты-жөні мәтіндік кітаптың аты мәтіндік кітаптың авторы мәтіндік кітаптың нөмірі мерзім\уақыты бағасы қаржылық Кітаптың нөмірі өрісі мәтіндік өріс екеніне көңіл аударыңыз, өйткені олардың сандық мағынасы жоқ. Кітап нөмірлерін бір-біріне қосуға, көбейтуге, салыстыруға болмайды. Болашақ Оқулықтар кестесімен байланыс орнату үшін түйінді өріс беруіміз қажет. Кітаптың аты өрісін қайталанбайтын өріс ретінде таңдап алуыңызға болады. Бірақ өте үлкен мәліметтер базасында аттары бірдей әр түрлі кітаптар кездесуі мүмкін. Сондықтан біз Кітаптың аты және Кітаптың авторы өрістерінің комбинациясын түйінді өріс ретінде пайдаланамыз. Бланкінің жоғарғы бөлігіндегі өрісті ерекшелеп алыңыз (Shift). Тышқанның оң батырмасын шерту арқылы жанама менюді ашыңыз және одан Түйінді өріс (ключевое поле) бөлімін таңдап алыңыз. Конструктор терезесін жабыңыз. Терезені жабу кезінде кестеге Оқырмандар деп ат беріңіз. 5-9 бөлімдердегі амалдарды қайталап, Оқулықтар кестесін құрыңыз. Оған төмендегідей өрістер енеді: өріс атауы өріс типі кітаптың аты мәтіндік кітаптың авторы мәтіндік баспасы мәтіндік шыққан жылы мерзім\уақыты кітаптың нөмірі мәтіндік көлемі сандық Сабақ жоспары
Практикалық сабақ Оқытушы: Дакен Маржан Пән: Информатика Топ:
Мерзімі: Тақырыбы: MS Access-те мәліметтерді басқару және орналастыру Сабақ түрі, өткізу үлгісі (жаңа білім, дағды және біліктілік беру сабағы; жаңа білімді, дағдыны және біліктілікті бекіту сабағы; білімді жалпылау және жүйелеу сабағы; бақылау сабағы, білім тексеру сабағы; конференция-сабақ; сайыс-сабақ; өздік жұмыс сабағы, іскерлік ойын; т.б.үлгілері) Сабақтың мақсаттары:
Оқытушының қолы ___________________________________ І. Ұйымдастыру бөлімі (3 мин) 1. Оқушылармен амандасу; 2. Оқушыларды түгендеу; 3. Аудитория дайындығын тексеру; 4. Студенттерді топқа бөлу;
Мәліметтер қоры туралы түсінік? Мәліметтер құрын басқару жүйесі дегеніміз не? Ирархиялық және релациялық мәліметтер қоры туралы ұғым? MS Access дегеніміз не? Бұл мәліметтер базасы бағдарламасы. Microsoft Access бағдарламасын қайда қолданылады және не үшін қажет? (кез-келген фирма, мекеме, шағын кәсіпкерлік шаруашылықтар бір-бірі туралы мағлұмат алу үшін.) МБ-да кестелер деген не? МБ-да жазулар жиынтығын кесте деп атайды. МБ-да өрістер деген не? МБ-да кестедегі тік бағандар өрістер деп аталады. МБ-да жазулар дегеніміз не? МБ-да кестедегі жолдарды жазулар деп атайды. МБ-да қандай нысандар бар? Кестелер, формалар, сұраныстар, есептер, беттер, макростар, модульдер Microsoft Access бағдарламасын тиімділігі қандай? (кесте түрінде, сызба түрінде, кез-келген фирманың толық мағлұматтарын алып, онымен тікелей жұмыс жасай беруге болады. Қағаздардың санын көбейтіп әуре болмайды.) МБ-на өзгерістер енгізуге болам ма? МБ-да кестеқұруды неден бастайды? Иә.Өрістерін енгізуден бастайды. III. Жаңа сабақты түсіндіру. (15минут) Кестені конструктор көмегімен құру. Жаңа сабақ алдымен слайдтың көмегімен көрнекі түсіндіріледі. Содан соң алдын ала дайындалған тапсырма таратылады. Алдымен 1 - тапсырма таратылады, әр тапсырма орындалған соң қалай орындағаны жөнінде сұралады. Өткен сабақта құрған «Топ мәліметі» атты МБ-сы терезесінде Кесте (Таблицы) нысанында тұрып Конструктор деген сөзді шертеміз. Немесе Конструктор режимінде кесте құру (Создание таблицы в режиме Конструктора) жапсырмасын екі рет басамыз. Сол кезде төмендегі суреттегідей кесте терезесі шығады. 
Құрылатын кестенің мынадай атрибуттары болады: Өріс атауы, мәліметтер типі (түрі), сипаттама. Өріс атауы (Имя поле) – кестенің өріс атаулары бағанында енгізіледі. Өріс атауы бос орыннан басталмауы тиіс. Бір кестедегі екі өріс бір атаумен аталмайды. Мәліметтер типі (Типы данных) – мәліметтер типін айқындауғ адеректер типі пайдаланылады. Сипаттама – өріс қызметіне түсініктеме беру. Кестеде келесі өрістер бар: • Мәтіндік (Текстовый) – мәтіндік ақпаратты сақтау үшін қажет. • МЕМО өрісі (поле МЕМО) – үлкен көлемдегі мәтіндерді сақтай алады. • Сандық (Числовой) – сандық мәліметтерді сақтау үшін қажет. • Дата/уақыт (Дата/время) - күн/ ай/ жыл форматында мерзімді және сағат/ минут/секунд форматында уақыт мөлшерін сақтау үшін қажет. • Ақшалай (Денежный) – ақшалай көрсетілген ақпаратты енгізу үшін қажет. Жалпы оларды сандық типтегі өріске де енгізуге болады, дегенмен осы типте жұмыс істеу ыңғайлы. • Санауыш (Счетчик) – жазбалар реттік нөмерін анықтау үшін қолданылады. Автоматты түрде бірден басталып, жазбаларды қайталанбайтын осы өріс мәні арқылы анықтап отыру үшін қажет. • Логикалық (Логический) – логикалық мәліметтерді (Иә/жоқ, 0/1, Ақиқат/Жалған, т.с.с) сақтау үшін керек. • OLE объектісі – OLE технологиясын сүйемелдейтін құжатарды, кестелерді, графиктерді және басқа объектілерді сақтау үшін қолданылады. Өріс аты деген бағанға өз керегімізше кестенің бағандары аттарын жазамыз. «Мәліметтер типі» өзі автоматы түрде толтырылып отырылады. Егер типі сәйкес келмесе сол өрістің типі тұрған жерге барып түртсек үшбұрыш тәрізді белгі пайда болады. Сол белгіге шертсек тип түрлері шығады, сәйкесін аламыз. Нәтижесінде төмендегідей кесте құрылымы 
алынады. Осы терезені жауып, сұхбат терезесінде сұрау бойынша «Топ мәліметі» кітабы деген ат береміз де сақтаймыз. Сіз кестенің Конструктор режимінде құрылғанын көресіз! МБ – дағы кестены санында «Топ мәліметі» кітабы деген атауға екі рет бассаңыз кесте ашылады. Кестенің түрі келесідей болады: 
Енді сіз кестені толтыруға дайынсыз! IV. Студенттердің өздік жұмысы (Оқушылар мұғалім таратып берген парақтағы «MS Access бағдарламасында кестені Конструктор режимінде құру» деген практикалық жұмысты орындайды.) 15 минут Практикалық жұмыс Тақырыбы: «MS Access бағдарламасында Конструктор режимінде кесте құру» Мақсаттар: - MS Access бағдарламасында Конструктор режимінде кесте құруды үйрету - MS Access бағдарламасында жұмыс жасау дағдысын қалыптастыру - Оқушыларды жылдамдыққа, жеке жұмыс жасауға баулу Жұмыс барысы: 1. Өздеріңіз құрған «Топ мәліметі» атты жаңа мәліметтер базасын ашыңыздар. 2. Кестенің Конструктор режиміне көшу үшін Таблицы нысанында Конструктор батырмасын басыңыз. Немесе Создать батырмасын бассаңыз Новая таблица деген кішкентай терезе ашылады да, сол терезеде Конструктор режимін таңдап ОК батырмасын басыңыз, немесе Создание таблицы в режиме конструктора жапсырмасына екі реет бассаңыз Таблица1 деген конструктор кестесі ашылады. 3. Конструктор режимі терезесінде кестенің Имя поля бағанасына Фамилиясы деген сөзді енгізіңіз. 4. Тип данных бағанасында Текстовый мәнін қойыңыз. 5. Осылайша келесі өрістердің барлығын толтырыңыз: Аты, Әкесінің аты, Телефоны, Тұратын елі, Облысы, Қаласы, Мекен-жайы, Туған күні, Оқу орыны, Тобы және де олардың барлығының Тип данных бағанасын толтырыңыздар. 6. Кестенің құрылысын толықтырып болғаннан кейін келесі әмірді орындап, оны сақтаңыз: Файл/Сохранить батырмасын басып, Сохранение терезесінде Имя таблицы жолына «Топ мәліметтері» кітабы атауын беріңдер. Алғашқы кілтті құру сұрағына Иә деп жауап беріңіз. Сіздің кестеңіз сақталынды. Енді Конструктор терезесін жабыңыз да құрған кестеңізді ашып көріңіз. 7. Егер сіз барлығын дұрыс орындаған болсаңыз «Топ мәліметтері» атты кесте құрылуы тиіс. 8. Нәтижені мұғалімге көрсетіңіз
мәтіндік ақпаратты сақтау үшін қажет- Мәтіндік –Текстовый - Text Үлкен көлемдегі мәтіндерді сақтай алады. МЕМО өрісі-поле МЕМО-To Paula МЕМО Құжатарды, кестелерді, графиктерді және басқа объектілерді сақтау үшін қолданылады. OLE объектісі- Объекта OLE - Object of OLE Microsoft Access қандай программалық жасақтамаға жатады?- қолданбалы- прикладная программа -application program Ақпарат сақталынатын Microsoft Access программасынның негізгі объектілері.- кесте-таблица-table Access мәліметтер қорындағы кестенің әрбір бағаны –өріс-поле- field Access мәліметтер қорындағы кестенің әрбір жолы –жазба- запись- record MS Access-те белгілі шартты қанағаттандыратын мәліметтерді іздейтін және таңдайтын объекттіні көрсетіңіз:-сұраныс- запрос-inquiry Сәттілік тілеймін! 1. Microsoft Access деген не? А) мәліметтер базасын қолданушыға арналған программа.* В) компьютер мен адамның өзара сұхбаттасы құралы. С) мәтіндік редактор. Д) амалдық жүйе. 2. Microsoft Access қандай программалық жасақтамаға жатады? А) жүйелік. В) қолданбалы.* С) қызметтік. Д) оқытушылық. 3. Ақпарат сақталынатын Microsoft Access программасынның негізгі объектілері. А) кесте.* В) қалып. С) сұраныс. Д) есеп. 4. Кесте құруды неден бастаған дұрыс. А) макетін беруден. В) өрістерін енгізуден.* С) мәліметтерді енгізуден. Д) жазбаларды енгізуден. 5. Microsoft Access мәліметтер базасының қандай терезесінде орнатылған байланыс параметрлері беріледі? А) Мәліметтер схемасы терезесінде.* В) Байланыс терезесінде. С) Бас терезесінде. Д) Мәліметтер базасы терезесінде. 6. Access бағдарламасы- бұл: A) Текстік редактор; B) Электрондық кесте; C) МҚБЖ;* D) Графикалық редактор; 7. Access мәліметтер қорында құрылған файлдың кеңейтілуі қандай: A) Фрукты.txt; B) Фрукты.mdb;* C) Фрукты.sys; D) Фрукты.exe; 8. Access мәліметтер қорындағы кестенің әрбір бағаны – бұл: A) Мәліметтер қоры; B) Өріс;* C) Жазба; D) Аты;
Практикалық сабақ Оқытушы: Дакен Маржан Пән: Информатика Топ:
Мерзімі: Тақырыбы: Слайдтарды безендіру, жан бітірімді баптау. Көрмелерді көрсету. Сабақ түрі, өткізу үлгісі (жаңа білім, дағды және біліктілік беру сабағы; жаңа білімді, дағдыны және біліктілікті бекіту сабағы; білімді жалпылау және жүйелеу сабағы; бақылау сабағы, білім тексеру сабағы; конференция-сабақ; сайыс-сабақ; өздік жұмыс сабағы, іскерлік ойын; т.б.үлгілері) Сабақтың мақсаттары:
Жапарова Г.Ә., Информатика негіздері. Оқу құралы. Алматы:Экономика, 2006-296 бет. Балафанов Е.К., Бурибаев Б., Даулеткулов А.Б. Информатикадан 30 сабақ.Алматы:1999; Сабақтың барысы және уақытының өлшемі
Оқытушының қолы ___________________________________ Үй тапсырмасы: Сұрақ жауап. 1. MS Power Point бағдарламасында дегеніміз не? 2. Көрме дегеніміз не? 3. MS Power Point бағдарламасының негізгі міндеттері? 4. MS Power Point бағдарламасының қосылу жолдары? 5. MS Power Point терезе құрылымы? 6. Слайд дегеніміз не? 7. Презентация дегеніміз не? 8. Тақырып жолағы дегеніміз не? 9. Стандартты құралдар үстелі? 10. Пішімдеу дегеніміз не? 11. Жұмыс аумағы дегеніміз не? 12. Тапсырмалар аймағы? 13. Сурет салу құралдар үстелі дегеніміз не? Жаңа сабақты түсіндіру: MS Power Point көрмесі өзге бағдарламалар, құжаттарынан мультимедиалық нысандарды бейнеклиптерді, жан бітірілген суреттерді, дыбыстық үзінділерді қолдануға мүмкіндік беретіндігімен ерекшеленеді. MS Power Point қарапайым нысандарға жан бітіруге мүмкіндік береді. Өзгертпелі жан бітірім тапсырмалар аймағының көмегімен көрмені көрсету кезінде слайдтағы қай элемент қай кезде және қалай шығу керек екенін – мысалы тінтуірді шерткен кезде сол жақ жиектің артынан ұшып шығуға таңдауға болады. Жан бітірім параметрлерінің көбісі өзіне сәйкес пәрмендер қатарын қамтиды. Бұл үшін слайдтарды көрсету мәзірінің Жан бітірімді баптау әмірін таңдаңыз. Тапсырмалар аймағында түрлі жан бітірім пәрмендерінің сан алуан нұсқасын ұсынатын Өзгертпелі жан бітірім құралдар үстелі пайда болды. Көрмеге музыканы және басқа да дайын дыбыстық файлдарды үстеу үшін Кірістіру мәзірінде Фильмдер және дыбыстар тармағын таңдап, содан кейін мына әрекеттердің бірін орындаңыз: Файл дыбысы әмірін тандап, осы файл сақталып тұрған қалтаны табыңыз да, қажетті файлды екі рет шертіңіз. Қауіпсіздік сақтау ережесін қайталау. Зертханалық жұмыс №9.1. Тақырыбы: Автомазмұн шеберінің көмегімен презентация даярлау Power Point 2000 программасын іске қосыңыз (Пуск→Программы→Microsoft Power Point). Ашылған Power Point сұхбат терезесінде Автомазмұн шебері (Мастер автосодержания) ауыстырып-қосқышын орнатыңыз (Егер бұл терезенің көрінуі жасырын сөндірілсе, онда шеберді Файл→Құру(Файл→Создать) командасымен іске қосып, ашылған терезеден Автомазмұн шебері бөлімін таңдаңыз). Автомазмұн шебері (Мастер автосодержания) терезесінде Ары қарай (Далее) батырмасын шертіңіз. Келесі терезеден Жалпы баяндама (Общий доклад) жолын таңдап, Ары қарай (Далее) батырмасын шертіңіз. Презентация стилін таңдау кезеңінде экранда презентация ауыстырып-қосқышын орнатыңыз, Ары қарай (Далее) батырмасын шертіңіз. Презентация параметрін таңдау кезеңінде тақырып терезесіне №54 жалпы білім беру орта мектебі атауын енгізіп, Төменгі колонтитул (Нижний колонтитул) терезесінде қайталаңыз. Ары қарай (Далее), сосын Дайын (Готово) батырмасын шертіңіз. Ашылған құрылым терезесінің жұмыс өрісіндегі 5 пен 9-ға дейінгі слайдтарды (Delete пернесімен) жойыңыз. Презентацияда төрт слайд қалдырыңыз. Бірінші слайдқа өтіп, зерттеудің авторы ретінде өз атыңызды енгізіңіз. Слайд терезесіне ауысып, тақырып блогын таңдап және басқару аспаптар панелінің көмегімен мәтінді ортаға туралап қойыңыз. Слайдтың жоғарғы бөлігінде тақырыбы бар мәтіндік блокты тышқанның және меңзердің басқаратын пернелердің көмегімен, қызыл сызықтан жоғарғы ортаға туралап орналастырыңыз. Автор атауымен берілген мәтіндік блокқа да дәл осы амалдарды орындаңыз, бірақ оны қызыл сызықтан төмен орнластырыңыз. Титулдық слайдта жалаушаларды құру колонтитулын жойыңыз. (Вид→Колонтитулы→Не показывать на титульном слайде). Екінші слайдқа көшіңіз (Құрылым терезесінде немесе Page Down пернесімен) «Кіріспе» тақырыбының орнына №54 жалпы білім беретін орта мектебінің артықшылықтары мәтінін енгізіңіз. Маркерлі тізімге ауысып, үлгінің орнына келесі мәтінді енгізіңіз: Мыңдаған оқушыларға жаппай сапалы білім беру; Алдыңғы қатарлы білімді болашақ мамандарды даярлау; Әрбір оқушыға жеке жағдай жасау; Білім беруде ең озық компьютерлік технологияны пайдалану. Мәтіндік блоктарды өз қалауыңызша түзетіңіз. Үшінші слайдқа ауысыңыз. Неге мен №54 жалпы білім беру орта мектебін қаладым? тақырыбын енгізіңіз. Екніші мәтіндік блокты өшіріңіз. Аспаптар панелінен Кестені қосу (Добавить таблицу) құралын таңдап, интерактивтік өрісте созу арқылы кесте өрісінің өлшемін 5х2-ге қойыңыз. Кестенің сол бағанын толтырыңыз (жоғарыдан төмен): Оқыту сапасының жоғарылығы; Үйірме, факультативтер жұмысы, Кітапхана фондының құндылығы; Тағы басқалары. Кестеңіздің оң жақ бағанына келесі мәндерді толтырыңыз (жоғарыдан төмен): 85%, 40%, 82%, 67%. Тышқанды созу арқылы оң бағанды ерекшелеп, аспаптар панеліндегі Ортада (По центру) батырмасының көмегімен ортаға орналастырыңыз. Төртінші слайдқа ауысыңыз. Мектеп бітірген Студенттердің мамандық таңдау көрсеткіші мәтінін енгізіңіз. Екінші блокты өшіріңіз. Аспаптар панелінен Диаграмманың қосылуы (Добавление диаграмы) батырмасын шертіңіз. Пайда болған Презентация – Мәліметтер кестесі (Презентация – Таблица данных) терезесінің сол жақ бағанына келесі мамандық аттарын енгізіңіз(жоғарыдан төмен қарай): қолданбалы математика, мектептегі математика, математика, информатика, физика, тағы басқалар. Квартал атаулы ұяшықтарды мына мәндермен ауыстырыңыз (солдан оңға қарай): 2003-2004, 2004-2005, 2005-2006, 2006-2007. Мәліметтері бар ұяшыққа келесі мәндерді енгізіңіз (жоғарыдан төмен, оңнан солға қарай): 28, 41, 63, 88; 42, 69, 78, 76; 55, 75, 89, 93; 64, 82, 89, 98; 60, 66, 76, 81. Бірінші слайдқа ауысыңыз. Тақырыпты таңдап, тышқанның оң жақ батырмасын шерту арқылы интерактивті менюді ашып, одан Анимацияны баптау (Настройка анимации) бөлімін таңдаңыз. Тақырып1 (Заголовок1) жолына қарама-қарсы орналасқан Анимацияға арналған объектілер (Объекты для анимации) терезесіне жалауша қойыңыз. Дыбыс пен әсерді таңдаңыз (Выберите звук и Эффект) тобындағы ашылған тізімнен Айналу (Вращение) әсерін қабылдаңыз. Мәтіннің пайда болуы (Появление текста) тобындағы ашылған тізімнен Сөз бойынша (По словам) жолын таңдаңыз. ОК батырмасын басып терезені жабыңыз. Слайдтарды ауыстыру (Показ слайдов→Смена слайдов) терезесін ашыңыз. Әсер (Эффект) тобынан өз қалауыңызша әсерді таңдап алыңыз. Алға шығу (Продвижение) тобына Соңынан автоматты түрде (автоматически после) жалаушасын және 10 секунд уақытын тағайындаңыз, бір шерту бойынша (по щелчку) жалаушасын алып тастаңыз. Барлығына қолдану (Применить ко всем) батырмасын басып терезені жабыңыз. Соңғы слайдқа көшіп, диаграмманы таңдап алыңыз. Анимацияны баптау (Настройка анимации) терезесін ашыңыз. Диаграмманың түрін өзгерту қыстырмасында диаграмма элементтеріне өз қалауыңызша анимация әсерлерін қолданыңыз. Бірінші слайдқа қайта оралып, презентацияның көрсетілуін іске қосып (Показ слайдов→Начать показ), слайдтардың демонстрациясы кезінде жіберген қателерді тексеріңіз. Дайын болған презентацияны дискіге Менің мектебім деген атпен сақтап қойыңыз. Зертханалық жұмыс №9.2. Тақырыбы: Презентацияны безендіру №54 жалпы білім беру орта мектебі тақырыбына дайындалған презентацияңыз көптеген оқушылар мен оқытушылардың көңілінен шығып, сізге оның безендірілуін жақсартуды тапсырды. Power Point 2000 программасын іске қосыңыз (Пуск→Программы→Microsoft Power Point). Сақталынған Менің мектебім презентациясын ашыңыз (ФайлОткрытьИмя файла). Кәдімгі(Обычный) режімінде тұрып, Фон сұхбат терезесін ашыңыз (Формат→Фон). Үлгінің фонын алып тастау (Искючить фон образца) жалаушасын орнатыңыз. Ашылған Фонды бояу (Заливка фона) тізімінен Бояу әдістері (Способы заливки) бөліміне тоқталыңыз. Ашылған Бояу әдістерісұхбат терезесіндегі Градиенттік қыстырмасына көшіңіз. Түстер тобына Дайындық (Заготовка) ауыстырып-қосқышын орнатыңыз. Ашылған Дайындық атаулары тізімінен Поздний закат бөлімін таңдаңыз. ОК батырмасын шертіп, терезені жабыңыз. Фон терезесінде Қолдану (Применить) батырмасын шертіңіз. Екінші слайдқа өтіңіз. Жоғарыда айтылған әдістердің көмегімен, басқа фон құрыңыз, мысалы Мыс. Үшінші және төртінші слайдтарда басқа әдістермен даярланған фон құрыңыз. Таңдаған фон экранда жақсы көрінетініне көз жеткізіңіз. Бірінші слайдқа өтіңіз. Word Art объектісін қосу (Добавить объект Word Art) батырмасын шертіңіз. Word Art жинағы (Коллекция Word Art) терезесінен керекті жазу стилін таңдаңыз, сосын ОК батырмасын шерткеннен кейін шыққан Word Art мәтінін өзгерту (Изменение теста Word Art) терезесіне презентация тақырыбы - №54 жалпы білім беру орта мектебі мәтінін енгізіңіз. Қаріп өлшемін 66 етіп алыңыз. ОК батырмасын шертіп, терезені жабыңыз. №54 жалпы білім беру орта мектебі атты ескі тақырыпты өшіріп, оның орнына жаңа дайындалған Word Art объектісін орналастырыңыз. Жаңа тақырыпқа анимацияның Айналу әсерін орнатыңыз. Екінші слайдқа ауысыңыз. Нөмірленген тізім ретінде дайындалған мәтінге параметрлері мынандай: Оң жақтан (справа), Бәрі бірге (все вместе), Азат жол бойынша (по абзацам), 1-ші деңгей (1-го уровня) болатындай Ұшып шығу (Вылет) анимация әсерін тағайындаңыз. Үшінші слайдқа көшіңіз. Кестедегі сол жақ бағанды таңдап, Кесте пішімі (Формат таблицы) терезесінің Бояу (Заливка) қыстырмасында градиенттік бояу фонын тағайындаңыз (Формат→Цвета линии). Тура осы әдіспен оң жақ бағанды безендіріңіз. Төртінші слайдқа ауысыңыз. Диаграмма фонын градиенттік құюмен безендіріңіз. Презентацияны бұрынғы атпен сақтаңыз (Менің мектебім). Сабақ жоспары
Практикалық сабақ Оқытушы: Дакен Маржан Пән: Информатика Топ:
Мерзімі: Тақырыбы: Графикалық редакторлардың негізгі мүмкіндіктері мен қолданылуы. Сабақ түрі, өткізу үлгісі (жаңа білім, дағды және біліктілік беру сабағы; жаңа білімді, дағдыны және біліктілікті бекіту сабағы; білімді жалпылау және жүйелеу сабағы; бақылау сабағы, білім тексеру сабағы; конференция-сабақ; сайыс-сабақ; өздік жұмыс сабағы, іскерлік ойын; т.б.үлгілері) Сабақтың мақсаттары:
Жапарова Г.Ә., Информатика негіздері. Оқу құралы. Алматы:Экономика, 2006-296 бет. Балафанов Е.К., Бурибаев Б., Даулеткулов А.Б. Информатикадан 30 сабақ.Алматы:1999; Сабақтың барысы және уақытының өлшемі
Оқытушының қолы ___________________________________ Болдырмау командасы. Егер бір жұмыстарың ойдағыдай болмай жатса, оған бола қиналып қажеті жоқ. Соңғы үш әрекетті әрқашан да болдырмауға болады. Ол үшін Правка-Отменить командасын пайдаланыңдар.Ал Правка-Отменить командасын орындау соңғы әрекетті орындатпайды. Ал оның алдындағы әрекетті болдырмау үшін осы команданы тағы да бір рет қайталау қажет. Қайталау командасы. Егер сендер бір әрекетті қателесіп болдырмай алып тастаған болсаңдар, немесе алдыңғы әрекетті қайталау қажет болса, онда оны Правка-Повторить командасын орындап, орындаудан алып тастаған әрекеттерді қайталауға болады.Оны да үш рет қайталауға болады. Суретті қалай сақтауға болады. Салған суреттерді келесіде қолдану үшін оны дискідегі файлда ат беріп сақтау керек. Графиктік редакторда құжатты бірінші рет сақтағанда Файл-Сохранить как.. командасын қолданады. Сонда экранда Сохранение терезесі пайда болады. Имя файла өрісіне файлға ат беріп, Сохранить батырмасын басады. Қайталап сақтағанда Файл-Сохранить командасын орындайды. Бұл кезде сурет сол алғашық атымен сол файлда сақталады. Мәтіні бар суреттерді салу. Салған суреттеріңе мәтін қосуға болады. Ол үшін: Надпись құралын таңдаңдар. Мауспен мәтін жазылатын төрт бұрышты жақтау салыңдар.Сонда жақтау ішінде кірістіру меңзері пайда болады. Пернетақтадан қажет мәтінді енгізіңдер. Егер шрифт өлшемін өзгерту керек болса, немесе оларды курсив, қарайтылған жасағыларың келсе, онда бұл үшін Шрифты құрал-саймандар тақтасы қолданылады. Мәтінді енгізіп, өзгертіп болғасын мәтін жақтауының сыртында шертіңдер. Егер бұл тақта экранда жоқ болса, онда Вид-Панель атрибутов текста командасын орындау арқылы құрал-саймандар тақтасын шығаруға болады. Суреттерді қалай ашады. Дискідегі сақтаулы суретті ашу үшін Файл-Открыть командасын орындайды. Экранда диалог терезесі ашылады, онда меңзерді қажетті файлдың атына орнластырып, оны екі рет шертіңдер. Егер сендер редактормен жұмыс барысында жаңадан құжат жасау керек болса, Файл-Создать командасын орындаңдар. CorelDraw графикалық редакторы – геометриялық (сызық, доға, төртбұрыш, шеңбер т.б) фигуралардан тұратын объектілермен жұмыс жасауға арналған бағдарлама. Мұнда әрбір объект өзіне тән түстер мен абристерге ие. Сонымен қатар бағдарламада мәтін және растрлық бейнелермен де жұмыс жасауға мүмкіндік бар. Ондай мүмкіндікті Corel PHOTO-PAINT сияқты қосымшаларында қарастырылады. Бағдарламаны іске қосу командасы: Пуск – Все программы – CorelDraw Suite X3 - CorelDraw X3 немесе жұмыс үстеліндегі арнайы жарлығынан қосуға да болады. Сонымен CorelDraw бағдарламасы – негізі сызық немесе кез келген геометриялық фигура болып табылатын векторлық объектілерді өңдеуге арналған бағдарлама. CorelDraw бағдарламасының жұмыс терезесі басқа графикалық редакторлардың терезесінен қатты ерекшеленбейді. Бағдарламаны алғаш іске қосқанда көрінетін терезе: 
Запустить программу командасын таңдағанда құжат ашуға немесе құруға, сақталып қойылған шаблондарды пайдалануға мүмкіндік беретін тағы бір сұқбат терезе ашылады. 
Векторлық графика CorelDraw редакторының жұмыс терезесінің негізгі элементтерімен танысалық. Бағдарламаның құжат форматы автоматты түрде Рисунок1.CDR деп сақталады. 
Жұмыс терезесінің құрылымы: Тақырып жолы: CorelDraw X3 – [Рисунок1] деген автоматты түрде ашылатын құжат атынан және терезе құрылымын өзгертетін жинау, үлкейту, жабу батырмалары орналасады. Мәзір қатары: Файл-құжат ашу, сақтау, құру, импорт, экспорттау секілді әрекеттерді орындау мүмкіндігін береді. Правка – әрекеттерді қайтару немесе кері қайту, объектіні редактрлеу жұмыстарын: көшіру, қою, көбейту, көшірмесін алу т.б орындауға болады. Вид- Терезе қасиеттерін өзгертуге мүмкіндік береді. Макет- Парақ параметрлерін өзгертуге арналған. Упорядочить-объектінің параметрлерін: орналасу ретін, топтау, біріктіру, құлыптау т.б өзгертуге болады. Эффекты-объектіге түрлі эффектілер беру. Растровые изображения – Растрлық бейнелермен жұмыс жасауға арналған. Текст-мәтінмен жұмыс жасауға арналған. Инструменты – бағдарламаны баптауға мүмкіндік береді. Окно-қосымша терезелерді терезе аумағына шығаруға мүмкіндік береді. Ішкі терезені басқару батырмалары – жинау, жаю, жабу. Стандарттар қатары: Құру, Ашу, Сақтау, Баспаға шығару, Қиып алу, Көшіру, Қою, Кері қайту, Алға өту, Импорт, Экспорт, Бағдарламаның қосымшаларын ашу, Веб –түйін, парақ масштабы. Қасиеттер панелі: Парақ немесе белгілі бір объектіге қатысты қасиеттерін көрсетіп тұрады. Объектінің х, у осі бойынша орналасуы, объект өлшемі, объект масштабы пайызбен, айналу бұрышы, объектінің бұрыштарын өзгерту, т.б. Жұмыс аймағы: Алғаш бір парақ Страница 1 деген атпен ашылады. Парақтың санын (тышқанның оң жағын парақ атауында шертіп, Вставить страницу перед немесе после текущей) және парақтың атын (тышқанның оң жағын парақ атауының үстінде тұрып шерту, Переименовать страницу) өзгертуге болады. Жұмыс аймағының үстіңгі және сол жағында сызғыш орналасады. Анықтама: Бағдарламамен жұмыс жасауға, әрбір объектімен жұмыс жасау тәсілдері туралы кеңестер алуға болады. Түстер: Түстерді таңдау мүмкіндігін береді. Қалып күй қатары: объектінің парақтың қай жерінде орналасқаны туралы және сол объектімен қалай жұмыс жасауға болатыны және объектінің түсі мен шекара сызығы туралы анықтама көрсетіп тұрады. Терезенің сол жағында тігінен орналасқан аспаптар панеліндегі аспаптар тізімі: 
Әрбір сайман жанындағы нұсқағышты басқанда ашылатын мәзірде көрінетін саймандар түрлері: Сабақ жоспары
Практикалық сабақ Оқытушы: Дакен Маржан Пән: Информатика Топ:
Мерзімі: Тақырыбы: Суреттерді орнату мен редакциялау Сабақ түрі, өткізу үлгісі (жаңа білім, дағды және біліктілік беру сабағы; жаңа білімді, дағдыны және біліктілікті бекіту сабағы; білімді жалпылау және жүйелеу сабағы; бақылау сабағы, білім тексеру сабағы; конференция-сабақ; сайыс-сабақ; өздік жұмыс сабағы, іскерлік ойын; т.б.үлгілері) Сабақтың мақсаттары:
Жапарова Г.Ә., Информатика негіздері. Оқу құралы. Алматы:Экономика, 2006-296 бет. Балафанов Е.К., Бурибаев Б., Даулеткулов А.Б. Информатикадан 30 сабақ.Алматы:1999; Сабақтың барысы және уақытының өлшемі
Оқытушының қолы ___________________________________ Жаңа сабақ // слайт көрсету, конспектілеу Үзіндіні бейнелеу немесе бұру. Отразить/Повернуть командасының көмегімен бөлініп алынған үзіндіні тік (вертикаль) немесе көлденең (горизонталь) осьтеріне қатысты 90, 180, 270 градусқа бұруға болады. Бұл операцияларды қандай да бір суретпен жүргізу үшін мына әрекеттер орындалады: Қажетті үзінді белгіленіп алынады. Рисунок-Отразить/Повернуть командасын орындайды. Экранға Отразить/Повернуть командасының диалогтік терезесі шығады. Суретті кері бұру үшін Отразить слева направо опциясына белгі қойып ОК –ді шертеді. Сонда сурет горизонталь оське қатысты кері бұрылады. Отразить сверху вниз опциясына белгі қойып, ОК-ді шертсеңдер сурет төңкеріліп түседі. Повернуть на угол опциясына маусты шертіп, 90 градусты тасңдасаңдар, сурет 90 градусқа бұрылады. Үзіндіні еңкейту мен созу. Растянуть/Наклонить командасы арқылы үзіндіні созуға және горизонталь немесе вертикаль осьтеріне қатысты еңкейтуге болады. Ол үшін:
Қажетті үзінді белгіленіп алынады. Рисунок-Растянуть/Налонить командасын орындайды. Экранға Растянуть/Наклонить командасының диалогтік терезесі шығады. Бұл терезеден қажетті әрекетті таңдаңдар.По горизонтали немесе по вертикали өрісіне, пернетақтадан қажетті градус санын енгізіп, ОК-ді басыңдар. Енгізілген градус бойынша еңкею орындалады. Суретті қарап шығу режимі Кейбір кездерде салынған суреттің ұсақ бөліктерін салу қиындық тудырады. Бұл жағдайларда суреттің бөлшектерін жақынырақ көру үшін сурет масштабын үлкейту немесе оны толық көру үшін кішірейту керек. Суреттің бейнелеу масштабын өзгерту үшін Вид-Масштаб командасын орындаңдар. Бұл кезде пайда болған бағынышты менюден Крупный, Выбрать командаларының бірін таңдаңдар немесе Масштаб батырмасында шертіңдер. Кәдімгі масштабты қалпына келтіру үшін Вид-Масштаб-Обычный командасын орындаңдар. Салынған суреттерді түсқағаз ретінде пайдалану. Ол үшін:
Салынған суретті сақтау керек. Сосын Файл-Заполнить рабочий стол немесе В центр рабочего стола командасын орындайды. Түстер палитрасын өзгерту. Графикалық редактордың түстер палитрасын өзгерту үшін немесе оған жоқ түстерді қосу үшін төмендегілерді орындау керек. Графиктік редакторды іске қосады. Палитраның аустырылатын түсінде шертеді де, Палитра-Изменить палитру командасын орындайды немесе палитраның ауысатын түсінде маусты екі рет шертеді. Изменение палитры терезесінде Определить цвет батырмасын шертеді. Изменение палитры диалог терезесінде түстер спектрі ашылады. Түстер спектрінде меңзерлерді жылжытып отырып, Цвет/Заливка жақтауында пайда болған қай түсті болсын таңдап, Добавить в набор батырмасын шертеді. Бұдан кейін таңдалған түс Дополнительные цвета бөлімінің бірінші бос ұяшығында пайда болады. ОК батырмасын шертеді. Палитрада таңдалған түс пайда болады. Суреті қағазға басып шығару. Суретті қағазға басып шығару үшін Файл-Печать командасын орындайды. Баспа терезесі пайда болады. Қандай парақтар шығарылуы керек екенін көрсетіп, қанша дана керек екенін көрсетіп, ОК батырмасын шертеді. Ал баспаға берместен бұрын суреттің бетте қалай орналасқанын көру үшін Файл-Предварительный просмотр командасын орындайды
Берілген суретті салып, Ауыл планы деген атпен сақтап қой. 
Қорытындылау Соңғы әрекетті болдырмау командасы қандай? Соңғы қанша әрекетті болдырмауға болады? Соңғы әрекетті қайталау командасы қандай? Соңғы қанша әрекетті қайталауға болады? Суретті алғаш сақтағанда қандай команда орындалады? Paint файлға қандай кеңейтуді автоматты түрде меншіктейді? Суретті екінші және одан кейін сақтағанда қандай команеда орындалады? Суретке мәтін кіргізу үшін қандай құрал қолданылады? Шрифт құралдар тақтасы жоқ жоқ болса, оны қалай шығаруға болады? Суретке мәтін кіргізу ретін айтып шығыңдар Сабақ жоспары
Практикалық сабақ Оқытушы: Дакен Маржан Пән: Информатика Топ:
Мерзімі: Тақырыбы: Графикалық нысаналарды құралдар мен фильтрлерді қолдану арқылы тұрғызу. Сабақ түрі, өткізу үлгісі (жаңа білім, дағды және біліктілік беру сабағы; жаңа білімді, дағдыны және біліктілікті бекіту сабағы; білімді жалпылау және жүйелеу сабағы; бақылау сабағы, білім тексеру сабағы; конференция-сабақ; сайыс-сабақ; өздік жұмыс сабағы, іскерлік ойын; т.б.үлгілері) Сабақтың мақсаттары:
Жапарова Г.Ә., Информатика негіздері. Оқу құралы. Алматы:Экономика, 2006-296 бет. Балафанов Е.К., Бурибаев Б., Даулеткулов А.Б. Информатикадан 30 сабақ.Алматы:1999; Сабақтың барысы және уақытының өлшемі
Оқытушының қолы ___________________________________ Қайталау. Үзінді дегеніміз не? Үзіндімен әрекет жасау үшін ең алдымен орындалатын әрекет. Үзінділерді белгілеу үшін қандай құралдар қолданылады? Үзінділерді қалай көшіруге болады? Үзінділерді қалай жылжытуға болады? Үзінділерді қалай көбейтуге болады? Үзінділерді қалай жоюға болады? Жаңа сабақ // слайт көрсету, конспектілеу Үзіндіні бейнелеу немесе бұру. Отразить/Повернуть командасының көмегімен бөлініп алынған үзіндіні тік (вертикаль) немесе көлденең (горизонталь) осьтеріне қатысты 90, 180, 270 градусқа бұруға болады. Бұл операцияларды қандай да бір суретпен жүргізу үшін мына әрекеттер орындалады: Қажетті үзінді белгіленіп алынады. Рисунок-Отразить/Повернуть командасын орындайды. Экранға Отразить/Повернуть командасының диалогтік терезесі шығады. Суретті кері бұру үшін Отразить слева направо опциясына белгі қойып ОК –ді шертеді. Сонда сурет горизонталь оське қатысты кері бұрылады. Отразить сверху вниз опциясына белгі қойып, ОК-ді шертсеңдер сурет төңкеріліп түседі. Повернуть на угол опциясына маусты шертіп, 90 градусты тасңдасаңдар, сурет 90 градусқа бұрылады. Үзіндіні еңкейту мен созу. Растянуть/Наклонить командасы арқылы үзіндіні созуға және горизонталь немесе вертикаль осьтеріне қатысты еңкейтуге болады. Ол үшін:
Қажетті үзінді белгіленіп алынады. Рисунок-Растянуть/Налонить командасын орындайды. Экранға Растянуть/Наклонить командасының диалогтік терезесі шығады. Бұл терезеден қажетті әрекетті таңдаңдар.По горизонтали немесе по вертикали өрісіне, пернетақтадан қажетті градус санын енгізіп, ОК-ді басыңдар. Енгізілген градус бойынша еңкею орындалады. Суретті қарап шығу режимі Кейбір кездерде салынған суреттің ұсақ бөліктерін салу қиындық тудырады. Бұл жағдайларда суреттің бөлшектерін жақынырақ көру үшін сурет масштабын үлкейту немесе оны толық көру үшін кішірейту керек. Суреттің бейнелеу масштабын өзгерту үшін Вид-Масштаб командасын орындаңдар. Бұл кезде пайда болған бағынышты менюден Крупный, Выбрать командаларының бірін таңдаңдар немесе Масштаб батырмасында шертіңдер. Кәдімгі масштабты қалпына келтіру үшін Вид-Масштаб-Обычный командасын орындаңдар. Салынған суреттерді түсқағаз ретінде пайдалану. Ол үшін:
Салынған суретті сақтау керек. Сосын Файл-Заполнить рабочий стол немесе В центр рабочего стола командасын орындайды. Түстер палитрасын өзгерту. Графикалық редактордың түстер палитрасын өзгерту үшін немесе оған жоқ түстерді қосу үшін төмендегілерді орындау керек. Графиктік редакторды іске қосады. Палитраның аустырылатын түсінде шертеді де, Палитра-Изменить палитру командасын орындайды немесе палитраның ауысатын түсінде маусты екі рет шертеді. Изменение палитры терезесінде Определить цвет батырмасын шертеді. Изменение палитры диалог терезесінде түстер спектрі ашылады. Түстер спектрінде меңзерлерді жылжытып отырып, Цвет/Заливка жақтауында пайда болған қай түсті болсын таңдап, Добавить в набор батырмасын шертеді. Бұдан кейін таңдалған түс Дополнительные цвета бөлімінің бірінші бос ұяшығында пайда болады. ОК батырмасын шертеді. Палитрада таңдалған түс пайда болады. Суреті қағазға басып шығару. Суретті қағазға басып шығару үшін Файл-Печать командасын орындайды. Баспа терезесі пайда болады. Қандай парақтар шығарылуы керек екенін көрсетіп, қанша дана керек екенін көрсетіп, ОК батырмасын шертеді. Ал баспаға берместен бұрын суреттің бетте қалай орналасқанын көру үшін Файл-Предварительный просмотр командасын орындайды. Практикалық жұмыс. 
Қорытындылау Студенттердің жасаған жүмыстарын тексере отырып, қосымша сұрақтар қою. Бағалау. Студенттердің орындаған тапсырмаларына байланысты бағалау Сабақ жоспары
Практикалық сабақ Оқытушы: Дакен Маржан Пән: Информатика Топ: .................... Мерзімі: ..............................
Сабақ түрі, өткізу үлгісі (жаңа білім, дағды және біліктілік беру сабағы; жаңа білімді, дағдыны және біліктілікті бекіту сабағы; білімді жалпылау және жүйелеу сабағы; бақылау сабағы, білім тексеру сабағы; конференция-сабақ; сайыс-сабақ; өздік жұмыс сабағы, іскерлік ойын; т.б.үлгілері) Сабақтың мақсаттары:
Жапарова Г.Ә., Информатика негіздері. Оқу құралы. Алматы:Экономика, 2006-296 бет. Балафанов Е.К., Бурибаев Б., Даулеткулов А.Б. Информатикадан 30 сабақ.Алматы:1999; Сабақтың барысы және уақытының өлшемі
Оқытушының қолы ___________________________________ Растрлік (BMP, JPEG,GIF) векторлық (AI, CDR) форматтарды қолдану. Сабақтың типі: Дәріс Сабақта қолданылатын педагогикалық технологиялар:
Сабақтың әдісі: Таным белсенділігі деңгейіне қарай топтастырылған әдістер: түсіндірмелі-иллюстративті. Пәнаралық байланыс:АКТ, Информатика Оқыту құралдары Компьютер Сабақтың барысы: Оқытушының қызметі Студенттің қызметі ІІ. Үй тапсырмасы тексеру ІІІ. Жаңа материалды меңгерту Форматтарды білу бейненің саспасын бағалауға және сақтауға дұрыс формат таңдауға мүмкіндік береді. Кейбір кезінде танымал болған форматтар қазіргі уақыт талаптарын сай емес, кейбір форматтар ешқайда қолданыс таппаған, өйткені оған программалық қамтамасыз ету жасалмаған.
Растрлік графика жұмыс нәтижелерін сақтауға ең тиімді формат tiff, PhotoShopта жұмыс жасау үшін — psd форматы қолданылады. Басқа форматтар веб-графикаға арналған немесе арнайы мақсатта қолданылады. bmp -Windows Bitmap -Windowsтағы бейнені экранда көрсетуге арналған. Ол суреттерді жұмыс столында орналастыруға тиімді және программалық қамтамасыз етуді жасауда қолданылады (заставка, экрандық кнопкалардағы пиктограммалар). Bmpға конверттауда алғашқы файлдың сапасы сақталады, бірақ басқа мақсаттарда оптималды емес. jpg (jpe, jpeg, jif -…-)- Joint Photographics Expert Group- Қазіргі уақыттағы экранды графиканың ең тараған форматы. Сығу алгоритмі жоғары (bmp форматындағы 1,5 мб файл JPEG форматында 10-150 кб орын алады). Бұл форматта цифрлық фотоаппараттың фотосуреттері сақталады. Растрлік графиканың сапасы бұл форматта әртүрлі болуы мүмкін (сығу коэффициентіне байланысты).Jpgда негізгі мақсат- файлдың көлемін азайту, сапасы екінші орында Gif- CompuServe Graphics Interface Format- Аз түсті(256 түске дейін) графиканы сақтауға арналған және оны интернетке орналастыруға арналған формат. Мәліметтерді сығып сақтайды. Экранды графикаға арналған. Мөлдір фонда бейнелер жасау, жол арқылы жүктеуге мүмкіндік береді. Тағы бір ерекшелігі – бірнеше бейнені бір файлда сақтау, яғни ол анимацияланған роликты веб-бетке шығаруға мүмкіндік береді. Векторлы графика форматы Бір компьютерден екіншіге көшіргенде векторлы форматтардың барлығына келесі ескертулер актуальді: Суреттегі шрифттар көшірілетін машинада орнатылған болу керек Программаның жаңа версиясының пайда болғанында форматтың да жаңа ферсиясы пайда болады, яғни алдыңғы программаның версиялары бұл форматты қабылдамайды. Cdr- Corel Draw Format- CorelDrawда жасалған векторлы бейнені сақтау форматы. Файл форматы CorelDraw версиясына байланысты болады. 6 версияның файлдарын 11 версияда ашу мүмкін емес. AІ- Adobe Illustrator- Adobe Illustrator программасының форматы. Epsтың азайтылған варианты. Жаңа материалды ұқыптылықпен тыңдап, қажетті жерін дәптерлеріне түртіп алады. 
Жаңа материалды ұқыптылықпен тыңдап, қажет жерлерін дәптерлеріне түртіп алады. ІҮ. Жаңа материалды бекіту I-деңгей Сызық құралын пайдаланып, өрмекшінің торын сал. 
Мына тақпақты жаз. Жұмыс істеп ұзақ, Өрмекші құрды тұзақ, Болмады бірақ күткені, Оған ешкім түспеді. II-деңгей 1.Сызық құралын пайдаланып жайраның суретін сал. 
Мына тақпақты жаз. Үсті-басы ине, Бұл не деген бейне, Кірпіге ұқсас заты, Жайра оның аты. III-деңгей 1.Тікбұрыш пен дөңгеленген тікбұрыш құралын пайдаланып, ғимарат сал. 
2. Осы саймандарды пайдалана отырып өзің ғимарат сал. Соны оқушылар ДК-гі графикалық редакторда орындайды. Олар ДК-де орындап жатқанда екінші топқа мынадай сөзжұмбақ беріледі.
Аты аталған файлдар тобы. Нақты аты бар ақпараттың негізгі құрылымдық бірлігі. Монитор экранындағы кескінді құрайтын кішкене нүктелер. Мәтіндік және графикалық ақпараттарды экранға шығаруға арналған құрылғы. Адам мен компьютер арасыдағы қарым-қатнас. Ақпараттар мен ДК-ні басқару командаларымен енгізу қызметін атқарады. Бағдарламалық тіл. Сосын 1- топ тапсырмасын орындап болған соң әрбір оқушының жұмысы тексеріліп, бағаланадыда 2-ші топпен орнын ауыстырады. Екінші топтың жұмысы тексеріліп, бағаланадыда олар 1-топтың орнына келедіде таратылып берілген деңгейлік тапсырмаларды орындауға отырады.Оларға мынадай тапсырма беріледі. I-деңгей 1.Әр түрлі типті эллипс құралын пайдалана отырып, бұлттың суретін сал. 
Мына тақпақты жаз. -Бұлт-ау, Көктен төнесің, Қайдан көшіп келесің ? -Мұхит жақтан келемін, Жел үрлесе желемін.
1.Шеңбер мен қисық сызықты пайдалана отырып, шәйнектің суретін сал. 
2. Мына тақпақты жаз. Ішінде-су, Үстінде-бу. Тоймай жұпар иісіне, Ішесің сүйсіне. III –деңгей 1. Adobe Photoshop бағдарламасын іске қос. 2. Photoshop құралдарын пайдалана отырып салу. Әр түрлі элементтерді пайдаланып, қарақшының суретін сал.  
Осыны пайдала отырып, өзіңнің ойыңдағы суретіңді сал. ІV. Жаңа тақырыпты бекіту : Corel Draw қандай графикалық редактор? Adobe Photoshop қандай графикалық редактор? Paint қандай графикалық редактор ? Компьютерлік графика нені оқытады? Компьютерлік графиканың негізгі қызметі мен анықтамасы қандай? V.Қорытындылау. Компьютерлік графика түрлері мен қызыметімен танысты. Графикалар бөлек нүктелер арқылы немесе үздіксіз сызықты көрсетумен бейнеленеді. Графикалар зерттеу нәтижелерін топтасқан және көрнекі түрде көрсете алады, олар кестелерге қарағанда көп әсер қалдырады. Жақсы ойластырылған графикалар көмегі арқылы құбылыстар заңдылықтарын жақсырақ бейнелеуге болатынын білді. Бағалау: • Студенттердің білім деңгейін бағалау. • Келесі сабақтың тақырыбын хабарлау
Практикалық сабақ Оқытушы: Дакен Маржан Пән: Информатика Топ:
Мерзімі: Тақырыбы: HTML редакторы. Интернет үшін ақпараттық обьектілерді құру құралдары. Сабақ түрі, өткізу үлгісі (жаңа білім, дағды және біліктілік беру сабағы; жаңа білімді, дағдыны және біліктілікті бекіту сабағы; білімді жалпылау және жүйелеу сабағы; бақылау сабағы, білім тексеру сабағы; конференция-сабақ; сайыс-сабақ; өздік жұмыс сабағы, іскерлік ойын; т.б.үлгілері) Сабақтың мақсаттары:
арттыру.Жинақылыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу; Әдістері: Сұрақ-жауап, түртіп алу (инсерт) стратегиясы, пікір алысу стратегиясы т.б. Сабақ жабдығы: Оқулықтар, интерактивтік тақта, таратпа қағаздар, компьютерлер. Пәнаралық байланыс: математика, ағылшын, сурет Әдебиет: Жапарова Г.Ә., Информатика негіздері. Оқу құралы. Алматы:Экономика, 2006-296 бет. Балафанов Е.К., Бурибаев Б., Даулеткулов А.Б. Информатикадан 30 сабақ.Алматы:1999; Сабақтың барысы және уақытының өлшемі
Оқытушының қолы ___________________________________ Сабақтың барысы Web – бет үшін бастапқы HTML – кодты текстік редактордың көмегімен көруге және редакциялауға болады. бұл үшін ІЕ терезесіндегі бетті қараңыз және Түр менюінен HTML Түрінде командасын таңдаңыз. Нәтижесінде текстік редактордың терезесі ашылады. Онда бастапқы HTML – коды бейнеленеді. Текстік редактордың түрі пайдаланылатын жүйемен анықталады. Wіndows – пен жұмыс істеместен бұрын, бұл блакнот қосымшасы болады. URL – интернеттегі қорлардың ақпараттық тікелей көрсеткіші. Біз жоғарыда интернетке қосылған әрбір компьютерде белгілі бір символдарға сай келетін (домендік есім) немесе ұсынылған немесе цифр комбинациясы (ІР - адресі), сияқты өзінің бірден - бір адресі бар. Бірақ та бұл ақпарат жеткіліксіз, компьютерде нақты құжат табу үшін, белгілі каталогта файл күйінде сақталған болатын. Бізде белгілі, керекті файлға кіру үшін оған қарай сілтеу керек Web – бетті толтырған соң оның көшірмесін сіздің компьютеріңізде сақтауға болады. Шынында, Web – серверде орналастырылған, толтырылған беттің көшірмесін редакциялаудан бұрын өзгертулер беттің өзіне енгізілмейді. Іnternet Explorer амалымен редакциялауды толтыруға немесе документ құруға болмайды. Егер ІЕ мен жұиыс істеу алдында Wіndows үшін файл менюінен Басқару командасын таңдап алу керек. Сонда берілген редактордың жасырған HTML - кодының терезесі ашылады (мысалы, Frontpage Express). Күнделікті бет жаңа терезеде бейнеленеді. Осы терезеде редакциялай аласыз. Егер сіз документте Web – беттің бөлігін ғана пайдаланғыңыз келсе, Іnternet Explorer терезесінде оны тышқанның көмегімен шығарыңыз. Сосын Басқару менюінен Көшіру командасын таңдаңыз. Осыдан кейін документті ашу керек. Бұған міндетті түрде Web – беттен берілгендерді қосу керек және оған көшірілген ақпаратты қою керек. Кез келген сөзді, сөйлемді немесе сөйлемшені сіздің алдыңызда ашылған Web – беттен табу үшін Басқару менюінен осы беттен іздеу командасын таңдап алыңыз немесе CTRL + F клавишасын басыңыз. Нәтижесінде іздеу диалогтік терезесі пайда болады. осы терезенің Табу алаңына керекті ақпаратты енгізіңіз. Және сәйкес келетін опцияларды қойыңыз. Егер сіз Тұтас сөз опциясын қойсаңыз, онда ІЕ іздеу критериясы ретінде тапсырылған сөздің бөлігін бейнелемейді. Мысалы, егер іздеу критериясы ретінде кітап сөзін көрсетпек, ІЕ кітаптың немесе кітап сүйгіш сөзін шығармайды. Егер Регистрдің есепке алуымен опциясын қойсаңыз, онда ІЕ тек қана жолдарды таппайды, бас және кіші символдарды да табады. Бас және кіші символдар Табу алаңында шығады. Мысалы, егер интернет шығарса, ІЕ интернет немесе интернет сөзін шығармайды. Іздеу бағытының тапсырмасы үшін Жоғары немесе Төмен опцияларын қойыңыз. Іздеуді бастау мен сәйкес келуді тапқаннан кейін жалғастыру үшін Тағы басқаларын Табу кнопкасын басыңыз. Зертханалық жұмыс №4.1. Тақырыбы: Microsoft Internet Explorer броузерінің бастапқы бетін баптау Internet Explorer программасын іске қосыңыз (Пуск→ Программы→ Internet Explorer). Егер іске қосылғаннан кейін программа бірден қандай да бір Web-бетті жүктеуге тырысса, Тоқта (Стоп) батырмасын шертіп, жүктеуді тоқтатыңыз. Адрес жолындағы жазбалар бойынша броузер бастапқы бет ретінде қолданған беттің URL – адресін орнатыңыз. Сервис → Шолушының қасиеттері (Сервис→ Свойства обозревателя) командасын орындаңыз. Ашылған Шолушының қасиеттері (Свойства обозревателя) сұхбат терезесінде Жалпы (Общие) қыстырмасын ашыңыз. Үй беті (Домашняя страница) панелінде Адрес өрісін іздеп тауып, осы өрістегі жазба бойынша броузер бастапқы бет ретінде қолданған беттің URL-адресін орнатыңыз. Бос беттен (С пустой) батырмасын шертіңіз. Бастапқы беттің адрес өрісінде about:blank жазбасы шыққанын байқаңыз. Бұл қайта қосқанда, программа бастапқы бет ретінде ешқандай Web-бетті жүктемейтінін көрсетеді. Қолдану (Применить) батырмасын шертіп, одан соң Шолушының қасиеттері (Свойства обозревателя) сұхбат терезесін ОК батырмасымен шерту арқылы жабыңыз. Программа терезесін жаыңыз. 1-ші бөлімінде көрсетілгендей программаны қайта қосыңыз. Программаны қайта қосқаннан кейін ешқандай бастапқы беттің жүктемейтіндігін және Адрес өрісінде about:blank хабарламасы жазылғанына көз жеткізіңіз. Программа терезесін жабыңыз. Зертханалық жұмыс №4.2. Тақырыбы: Web – бетті көру және сақтау Internet Explorer программасын іске қосыңыз. Адрестік жолдың өрісіне келесі URL-адресін енгізіңіз: www.rambler.ru – Рэмблер іздестіру жүйесінің титулдық беттерінен жүктеу басталады. Титулдық бетте Спорт бөлімін іздеп тауып және оның гиперсілтемесіне шерту арқылы оған өтіңіз. Спорт бөлімінің сілтеме тізімінде Футбол сілтемесін іздеп табыңыз. Тышқан нұсқағышын соған бағыттап сол жақ батырмасын шерту арқылы футболға арналған бөлімге өтіңіз. Артқа (Назад) батырмасын екі рет шерту арқылы іздестіру жүйесінің титулдық бетіне оралыңыз. Алға (Вперед) батырмасын екі рет шерту арқылы Футбол бөліміне қайтып келіңіз. Броузер терезесін жаппас бқрын индикация панелінде орнатылған байланыс таңбашасына тышқанның оң жақ батырмасын шертіңіз. Ашылған жанама менюден Ағытылу (Отключиться) бөлімін таңдаңыз – интернетке қосу ажыратылады. Артқа (Назад) батырмасын екі рет шерту арқылы алдында қарастырған беттерге оралыңыз, ал сосын Алға (Вперед) батырмасын екі рет шерту арқылы кері қайтыңыз. Интернетке қосылмаған жағдайда да ертеде алынған Web-беттер бойынша шолу жасауға болатынына көз жеткізіңіз. Бұл дербес режім деп аталады. Бұл жағдайда оның мүмкіншіліктері алынған Web-беттердің компьютердің жедел жадында сақталуымен тығыз байланысты. Аңымдаңы Web-бетті қатқыл дискіде сақтаңыз. Бұл үшін Файл →Қалай сақтау керек (Файл→Сохранить как) командасын орындаңыз – Web-бетті сақтау сұхбат терезі ашылады.Бұл жерде сақталатын бетке жаңа ат енгізуге болады. Файл типі ретінде Веб-бет толығымен (Веб-страница полностью) нұсқасын таңдаңыз. Бұл жағдайда бет барлық безендіру элементтерімен бірге сақталынады, мысалы суреттерімен. Егер сақталатын файл типі ретінде Веб-бет тек HTML ғана таңдалынса, онда енгізілген объектілері бар қаптама сақталынбайды. Мұндай файлды кез-келген броузерде қарастыруға болады. Егер сақталу типі ретінде Мәтіндік файл (Текстовый файл) таңдалынса, алдағы уақытта кез-келген мәтіндік процессорда қарастыруға болатын мәтін ғана сақталынады. Web-беттің сақталу орны ретінде С:\Windows\Temp қаптамасын алыңыз. Уақытша файлдарды \Temp қаптамасында сақтау қабылданған. Таңдамалы →Таңдамалыға қосу (Избранное → Добавить в избранное) командасын берсеңіз – Таңдамалыға қосу сұхбат терезесі ашылады. Оның құралдары бізге ағымдағы беттің URL-адресін есте сақтауға және болашақта оны броузердің адрес жолына енгізубеуге мүмкіншілік береді. ОК батырмасын басыңыз. Таңдамалы (Избранное) командасын орындаңыз, сол кезде менюде ағымдағы бетке сілтемесі бар жазба пайда болғанын көресіз. Артқа (Назад) батырмасының көмегімен алдыңғы бетке қайта оралыңыз. Таңдамалы (Избранное) командасын орындаңыз және жаңадан құрылған сілтемені шертіңіз. Адресі таңдамалы сілтемелердің тізімінде сақталынған бет бірден жүктелетіне көз жеткізіңіз. Оның бейнесі жедел жадтан алынады. Болашақта ол Интернеттен жүктелінеді. Таңдамалы (Избранное) командасын тағы да орындаңыз. Жаңа құрылған сілтемені тауып алыңыз. Оған тышқанның оң жақ батырмасын шертіп, ашылған жанама менюден Жою (Удалить) бөлімін таңдап алыңыз. Таңдамалы сілтемелердің тізіміндегі жаңа құрылған сілтеменің жоғалғанын байқайсыз. Internet Explorer программасының жұмысын аяқтап, оның терезесін жабыңыз. ІҮ. Сабақты бекіту: Жаңа сабақты бекіту: Ол үшін балаларға жаңа сабақтан бірнеше сұрақтар қоя отырып сабақты аяқтаймын. ҮІ. Бағалау: Ү. Үйге тапсырма: Web - беттер және сайттар. Сабақ жоспары
Практикалық сабақ Оқытушы: Дакен Маржан Пән: Информатика Топ:
Мерзімі: Тақырыбы: Web беттер және сайттар, визуальды редакторлардың негізгі мүмкіндіктері және сыртқы түрлері. Сабақ түрі, өткізу үлгісі (жаңа білім, дағды және біліктілік беру сабағы; жаңа білімді, дағдыны және біліктілікті бекіту сабағы; білімді жалпылау және жүйелеу сабағы; бақылау сабағы, білім тексеру сабағы; конференция-сабақ; сайыс-сабақ; өздік жұмыс сабағы, іскерлік ойын; т.б.үлгілері) Сабақтың мақсаттары:
Жапарова Г.Ә., Информатика негіздері. Оқу құралы. Алматы:Экономика, 2006-296 бет. Балафанов Е.К., Бурибаев Б., Даулеткулов А.Б. Информатикадан 30 сабақ.Алматы:1999; Сабақтың барысы және уақытының өлшемі
Оқытушының қолы ___________________________________ Сабақтың барысы. Flash-те дыбысты біріктірудің неше үлгісі бар? Дыбысты модификациялау үшін қандай эффектілерді қолдана аламыз? Фильмді жүктеудің неше режимі бар? Экспорттауда жүретін форматтарды атаңыз. ІІІ. Жаңа сабақ Компьютер немесе басқа да электронды құрылғыларда оқылатын мәтіндер гипермәтін деп аталады.Гипермәтін терминін алғаш рет америкалық әлеуметтанушы, философ Тед Нельсон 1963 жылы айналымға енгізді. HTML тілінің бастапқы мәтінді белгілейтін бұйрықтары тег деп аталады. Тег символдар тізбегінен тұрады. Барлық тег «кіші» (<) символдарына басталады да, «үлкен» (>) символымен аяқталады. Осындай қос символ тізбегі бұрыштық жақшалар деп аталады. Web-сайт дегеніміз – дизайндары қайталанған web-парақтардың навигациялық, физикалық және мағыналық жағынан дабір серверде біріккен жиынтығы. Web-парақ 2 логикалық бөлікке бөлінеді: тақырыбы және мазмұны. Web-парақтың HEAD> контейнерінде бектіледі.Беттің атауы контейнерінде орналасады және браузердің жоғары бөлігінде бейнеленеді. Ал беттің мазмұны BODY > контейнерінде жазылады. HTML тілінде web-парақ немесе сайт құру үшін кәдімгі блокнот қосымшасын қолдануға болады. Кодты блокнотқа жазамыз да, сақталу орнын көрсетіп, Файл→Сақтау Файл атау дегенге name*.html, ал файл типтері дегенге Барлық файлдар таңдаймыз да, Сақтау батырмасын басамыз. Сосын броузермен ашып, жұмыс нәтижесін қараймыз. Web-парақ немесе web-сайтты тек HTML тілінің арнайы редакторы визуалды редакторлар арқылы да құруға болады. Share point Designer web-редактор ретінде мына жағдайларда қолданылады: Қарапайым HTML беттерін құру үшін; Белсенді серверлік ASPX-беттерін жауа үшін; Share point қызметі негізінде web-қосымшаларын жасау үшін; web-сайтты басқару үшін. Программаны іске қосу үшін Пуск→Барлық программалар→Microsoft Office→ Microsoft Office Share point Designer әрекетін орындаймыз. Office Share point Designer интерфейсі өте қарапайым және түсінікті. 1.Конструктор режимін таңдаймыз 2.Пернетақтадан қандай да бір мәтінді енгіземіз. 3.Құрал-саймандар панелінен 2 тақырыпша стилін таңдаймыз. 4. Web-парақтың код терезесіне мән беретін болсақ енгізілген мәтін <һ2> тегімен таңбаланған. Элементтер қосу Share point Designer-де элементтердің үш типі қарастылыған:
кәдімгі HTML тегтері; ASP.NET басқаруының серверлік элементтері; Share point Designer қызметі басқаруының серверлік элементтері Бетті алдын-ала қарау және сақтау. Құрал-саймандар панеліндегі Сақтау батырмасы арқылы web-парақты тез сақтауға болады. Ү.Бекіту. Компьютерде тәжірибелік жұмыс №1 тапсырма. 1. Блокнот қосымшасын ашамыз 2. Төмендегі кодты тереміз.
Құрметті достар, алғашқы web-парағыма қош келдіңіздер! BODY > 3. Құжатты сақтаймыз. 4. Броузерден қараймыз. №2 тапсырма. 1. Алдыңғы парақтағы «Құрметті достар, алғашқы web-парағыма қош келдіңіздер!» сөйлемінің астына бір шумақ өлең қосайық. Ол үшін сөзді немесе сөйлемді жаңа жолдан бастаймыз. Жолды бөлу үшін
Блокнотта: < HTML> < TITLE >Менің алғашқы парағым. <І> жүктеу/скачать 8,23 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|