В. И. Амельченко Педагогикалық институттың оқу-әдістемелік кеңесінің отрысында

1.Қоршаған ортаны қорғауды басқарудағы маркетинг механизмі.

2 Маркетинг жүйесіндегі экологиялық аудит.

Әдебиеттер:№3 284-295 бет.

ОЖСӨЖ мазмұны:Табиғатты пайдалану экономикалық механизмінің типтері.

Әдебиеттер:№3 284-295 бет.

СӨЖ мазмұны:Табиғат ресурстары нарығының құрылуы.

Әдебиет:3. 279-284 бет.
Кредит сағат 35.

Тақырыбы:Экологиялық құқық .

Дәрістің мазмұны.

1.Экологиялық құқық түсінігі.

2.Экологиялық құқық бұзу.

Әдебиеттер:№3 295-298 бет.

ОЖСӨЖ-ның мазмұны: Ноосфера түсінігі және оның құрылымы.

Әдебиеттер:№3 38-50 бет.

СӨЖ-ның мазмұны:

1.БҚО-ның қазіргі экологиялық жағдайы.

Тақырыбы: Экология туралы заңдар мен маңызды құжаттар.

1.Экология туралы заңдар.

2. Экология туралы маңызды құжаттар.

Әдебиеттер:№7 254-267 бет.

ОЖСӨЖ мазмұны:

1.Климаттың өзгеруі туралы БҰҰ-ның рамалық конвенциясы.

1.Негізгі экологиялық факторлар.

2.Факторлардың организмге әсері.

Әдебиеттер:№7 37-39 бет.

ОЖСӨЖ мазмұны:Негізгі абиотикалық факторлар және организмнің соған бейімделуі.

Әдебиеттер:№7 41-48 бет.

СӨЖ мазмұны:Организмнің негізгі тіршілік орталары..

Әдебиеттер: 7. 48-60 бет.
Кредит сағат 38.

Тақырыбы:Қазақстан полигондары.

Дәрістің мазмұны.

1.Полигондарға жалпы сипаттама.

2.Полигон зардаптары.

Әдебиеттер:№7 128-129 бет.

ОЖСӨЖ мазмұны: Қазақстан полигондарының зардаптары.

Әдебиеттер:№7 128-129 бет.

СӨЖ мазмұны: Батыс Қазақстан аумағындағы полигондарға сипаттама.
Кредит сағат 39.

Тақырыбы: Семей-Невада қозғалысының маңызы.

Семинар сабағының мазмұны:

1.Семей-Невада қозғалысының құрылуы.

2. Қозғалыстың маңызы.

Әдебиеттер:№7

ОЖСӨЖ мазмұны:Ұлттық экологиялық проблемалар.

Әдебиет:№7 298-300 бет.

СӨЖ-ның мазмұны: Әскери ғарыш және сынақ кешендері полигондарының әсері.

Әдебиеттер: 7. 302-303 бет.
Апта 14.

Кредит сағат 40.

Тақырыбы:Жергілікті экологиялық проблемалар.

Дәрістің мазмұны.

1.Әуе бассейнінің ластануы.

2. Радиоактивті ластану.

1.Экономиканы экологияландыру.

2.Табиғат пайдаланудың экономикалық тетіктерін жетілдіру.

Әдебиеттер:№7 309-310 бет.

ОЖСӨЖ мазмұны:Экологиялық білім беру және тәрбие.

Әдебиеттер:№7 311-312 бет.

СӨЖ мазмұны: Экологиялық қауіпсіздікті ғылыми қамтамасыз ету.

Әдебиеттер:7. 312-313 бет.
Кредит сағат 42.

Тақырыбы:Оқушылардың экологиялық білімдері.

Семинар сабағының мазмұны,

1.Экологиялық білімнің мақсаттары.

2. Экологиялық білімдегі гуманизация.

Әдебиеттер:№4,№5.

ОЖСӨЖ мазмұны:Регионды экологиялық проблемалармен оқушыларды таныстыру әдістемесі.

Әдебиеттер:№4,№5.

СӨЖ мазмұны:Экологиялық білімнің болашақта дамуы.(қысқаша конспектілеу)
Апта 15.

Кредит сағат 43.

Тақырыбы: Қазақстанда қалыптасқан экологиялық хал-ахуал.

Дәрістің мазмұны.

1.Арал мәселесі.

2.Қоршаған ортаның жағдайы.

3. Қала экологиясы.

1.Негізгі әдістері.

2.Экологиялық тұрғыдан маңызы.

Әдебиеттер:№2 107-115 бет.

ОЖСӨЖ мазмұны:Табиғатты пайдалануды басқарудың негізгі әдістері.

Әдебиеттер:№2 112-115 бет.

СӨЖ мазмұны: Суды үнемдеп пайдаланудағы төлемдердің ынталандырушы функциясы.

Әдебиеттер:1. 335-350 бет.
Кредит сағат 45.

Тақырыбы: Қазақстан Республикасының 2004-2015 ж.ж.арналған экологиялық қауіпсіздік тұжырымдамасы.

Семинар сабағының мазмұны,

1Тұжырымдаманың негізгі бағыттары мен міндеттері.

1.Н.Қ.Мамыров, М.С.Тонкопий Табиғатты пайдалану экономикасы. А.,2005ж.

2.М.С.Тонкопий Экология и экономика природопользования. А., 2003г.

3.Э.В.Гирусов, С.Н.Бобылев, А.Л.Новоселов, Н.В.Чепурных Экология и экономика природопользования., Москва,2003г,. 1998г

4. Н. Н Родзевич Геоэкология и природопользование .

5. А.В Чигаркин Геоэкология Казахстана .

6. В.Г.Игнатов, А.В.Кокин Экология и экономика природопользования Ростов-на-Дону, 2003г.

7. Ә.Бейсенова, А.Смақова, Т.Есполов, Ж.Шілдебаев Экология және табиғатты тиімді пайдалану,. Алматы, 2004ж.

1. Фазылов С.Д., Молдахметов З.М., Газалиев А.М. «Қазіргі заманғы жаратылыстану концепциялары» Алматы, 2003.

1. 
   Астахов Г.А.Экономическая оценка запасов полезных ископаемых.М., 1981.
   
2. 
   Бродский А.К. Краткий курс общей экологий.1996.
   
3. 
   Голуб А.А.., Струкова Е.Б.Экономика природопользования.М.,1995.
   
4. 
   Даукеев С.Ж. Экологическая обстановка в Республике Казахстан.2000.
   
5. 
   Закон Республики Казахстан «Об экологической экспертизе» от 18 марта 1997г.
   
6. 
   Нестеров П.М.., Нестеров А.П. Экономика природопользования и рынок..- М.: Закон и право, 1998.-413 стр.
   
7. 
   Новиков Ю.В. Экология, окружающая среда и человек.-М., 1998.-317стр.
   
8. 
   Одум Ю. Основы экологии.- М., 1975.-740стр.
   
9. 
   Гирек Ф.И. Экология. Цивилизация. Ноосфера. М., 1987.
   
10. 
    Новиков И.Д. Эволюция Вселенной. М., 2001.
    
11. 
    Русин И.Н. Экономика природопользования. М.: МГУ,1989.-45стр.
    

13. Хачатуров Т.С. Экономика природопользования.-М.: 1991.-270стр.

14. Тонкопий М.С. Экономическая оценка минеральных и земельных ресурсов.-Алматы: Экономика, 1999.-212 стр.

15. Сагимбаев Г.К. Экология и Экономика.- Алматы, 1997.-144стр.

16. Неверов А.В. Экономика природопользования.- Минск: ВШ, 1990.-216стр.

17. Мирзаев Г.Г.., Иванов Б.А. Экология и рациональное использование природных ресурсов.- Л., 1983.-100 стр.

18. Одум Ю. Экология-М., 1986.

19. Ушаков Е.П. Водные ресурсы: рациональное использование.-М.: Экономика, 1987.-126стр.

3. 
   Пәннің әдебиеттерімен қамтамасыз етілу картасы.
   

Әлемдік экономиканың дамуы ғаламдық экологиялық көкейкесті проблемалардың туындауына себеп болды.Табиғат пен қоршаған ортаға адамның антропогендік әсер етуінің шамасы үлкен болды. Табиғатты пайдалану экономикасының 3 негізгі бағыты бар. 1-сі қоршаған ортаны ластанудан экономикалық тұрғыдан қорғау. 2-сі экологиялық-экономикалық бағыт.3-сі бағалау бағыты. Осы бағыттарға сүйене отырып, табиғатты пайдалану экономикасы қоршаған ортаны қорғау мақсатында жұмыс істейді..

Нарықтық реформаларды тереңдету, ұлттық және аймақтық деңгейде тұрақты экономикалық және әлеуметтік даму мен қоршаған ортаны қорғауды қамтамасыз ету мақсатымен, табиғи ресурстарды тиімді пайдалану үшін экономикалық механизмдерді пайдалану аса маңызды болып табылады, биологиялық әралуандылықты сақтау, экологиялық қауіпсіздікті сақтау, қоршаған табиғи ортаны қорғау және халықтың экологиялық жағынан қамтамасыз ету. Тұрақты даму үшін табиғи ресурстар мен қоршаған ортаны қорғау болашақ ұрпақтың тұрмыс сапасын жақсартып, Қазақстандағы адамзаттың тұрақты дамуына мүмкіндік береді.

Экология ұзақ оқиғадан бұрын өткен ерекшелігіне қарай дербес ғылым ретінде табиғат туралы үлкен ғылыми ілімді жинақтаудың кезеңінен өткен.Ғасыр ортасына қарай табиғатты зерттеу дінбасылар тарапынан болған қысым нәтижесінде босаңси бастаса, Дәуірлеу заманында ұлы жағрапиялық ашылулармен жаңа қарқын ала бастады.19 ғасырдың басында биогеография саласындағы экологиялық зерттеулер шыға бастады. 1913-1914 жж. Экологиялық ғылыми қоғамдар құрылып, журналы да ашылып, экология пән ретінде университеттерде оқытыла бастады.

1. Экономикадағы экологиялық факторлар.

2. Табиғат сыйымдылығы.

Ғылыми-техникалық дамудың негізінде табиғат ресурстарын жасанды жолдармен алмастыруды енгізудің дәрежелері туралы мәселелер принципті бола бастады.Қазіргі заманғы экономикалық теорияның ең бір қиындығы экологиялық факторлардың экономикалық категорияға енгізілуі. Шикізат алудан бастап, дайын өнімге дейінгі табиғат ресурстарының қаншалықты тиімді пайдаланылуы табиғат сыйымдылығының шамасын көрсетеді..

1 Негізгі атмосфераны ластаушы заттар.

Атмосфера- бүкіл әлемнің тіршілік тынысы.Атмосфера ауасының шекарасы болмайды. Атмосфера –бүкіл әлемді таза ауамен қамтамасыз ете отырып, тіршілікке қажетті газ элементтерімен байытады және Жерді метеорит әсерлерінен, күн және ғарыштан келетін түрлі зиянды сәулелерден қорғайды, зат және энергия алмасуларын, ауа-райының қызметін реттеп, жалпы Жер шарындағы тұрақтылықты үйлестіріп отырады.Ластағыш заттардың негізгі көздері- өнеркәсіп, автокөліктер, зауыт, жылуэнергетикасы, соғыс қаруларын сынау, космос корабльдері мен ұшақтар т.б..

1. Радиоактивті ластану.

2. Қазіргі кездегі радиоактивті ластанудың алдын-алу шаралары.

Радиоактивтілік терминін 1898 жылы Мария Склодовская-Кюри ұсынды.Радиоактивтілік газет-журналдарда Чернобыль апатымен бірге жиі айтылады.Радиоактивтілікті беккерель, кюри, рентгенмен өлшенеді. Шағылысу дәрежесі радамен өлшенеді. Радиоактивті ластану қоршаған ортаны радиоактивті заттармен ластайды.1986 жылғы Чернобыль апаты н ештеңемен салыстыруға келмейді. 1983 жылы ақпанда Лондон конвенциясында мұхиттағы радиоактивті қалдықтарды жоюдың 2 әдісін қабылдады.

Біздің республикада минералдық ресурстарды қорғау және оны орынды пайдаланудың келесі шарттарын орындаумен қорытындыланады:

1. табиғаттағы барлық ресурстардың түрлері мемлекет меншігінде, сондай-ақ оларды болашақ ұрпақ үшін жер қойнауының байлығын сақтап, пайдалануды кешенді және жоспарлы түрде орындайды.

2. қоғамдық қажетті шығындардың ең азымен халық шаруашылығын минералдық шикізаттармен қамтамасыз етуді жүзеге асыру, тау-кен өнеркәсіп өндірісінің қоршаған ортаға келтіретін зиянды әсерінің деңгейін төмендету үшін қалдықсыз және қалдығы аз үдемелі технология енгізу..

1. Энергетикалық ресурстарды пайдаланудың болашағы.

2. Жанармай-энергетика ресурстары. Мұнай.

Әлемде энергияның көп қоры шығындалады.1950жылы оны тұтыну жан басына шаққанда 2 есеге өсті. Энергетикалық ресурстарға дүниежүзінде көп көңіл бөлінеді. Қазақстанда энергетикалық ресурстардың қоры көп кездеседі. Қазақстанның мұнай-газ өндіретін облыстарына : Атырау, Ақтөбе, Батыс Қазақстан, Маңғыстау, Жезқазған, Қызылорда облыстары жатады.Атырауда 77 мұнай-газ кен орындары бар. Бұндағы қор 877,8 млн т, немесе 40,4%-ті құрайды.

1. Жер ресурстары.

2. Топырақ жамылғысының қазіргі жағдайы.

Біздің планетамыздың беті -510 млн км . Оның көп бөлігін су алуда.Ауыл шаруашылығына жарамды жердің жалпы үлес салмағы елдер бойынша: ТМД-27%, АҚШ-53 , Канада-7% ,Бразилия% ,Аргентина-65% ,Жапония-6%-ті құрайды.Жер-табиғаттың өнімі, бастапқы жағдайда оның құны болмайды.Жерді дұрыс пайдалану, үнемдеу және оны қорғау оның биологиялық әлеуіті мен өнімділігін бұрынғы қалпында ұстауға мүмкіндік беріп қана қоймай, оны айтарлықтай тыңайтады.

1. Су ресурстары

2.Су ресурстарының ластануының көздері.

Су-біртұтас кешен ретінде болатын табиғи ресурс.Су биосфераның барлық қабатында болады.Судың құрылымы өте күрделі болғандықтан таза суға анықтама беру қиын.Байкал көліндегі су табиғаттың ең таза су деп саналады.

Мұнаймен ластау-бүкіл Әлемдік мұхиттың өміріне қауіп төндіретін қатерлі фактор. Радиоактивті қалдықтар мұхитты ластаушылардың ең қауіптісі болып табылады.Әлемдік мұхиттың ластануы- бүгінгі таңдағы адамзаттың алдында тұрған үлкен проблема.
Дәріс №11.

Тақырыбы:Қазақстанның су ресурстары.

1. Жер беті сулары.

2.Жер асты сулары.

Жер үсті су ресурстары территория бойынша біркелкі емес. Сумен ең көп қамтамасыз етілген облыс- Шығыс Қазақстан- 1 шаршы шақырымға 290 мың м кубтан келеді. Республикада тұтынылатын судың негізгі үлесін ауыл шаруашылық өндірісі құрап отыр: жалпы мөлшерінің 77-80%-ін құрайды. Біздің республика Ертіс, Есіл, Тобыл, Жайық, Еділ өзендерінің су ресурстарын Ресеймен бірігіп пайдаланады.Судың ластану индексін қолдана отырып, жер үсті суы сапасының өзгеру динамикаларын салыстырып, анықтау үшін сипаттама қолданылады.

1. Климаттың ғаламдық жылынуы.

2. Озон қабатының таусылу проблемалары.

XXғ. 60ж. Соңына қарай 20 жылдық тыныштықтан кейін бір мезгілде барлық сынап бағаналары жоғары көтеріле бастады. Жағдайдың бұлай дамуы 2030 жылы Токионың климатын тропикалық ауа-райына әкелуі мүмкін. Жылыжай әсері- бұл күн энергиясының біршама жылу бөлігін жер бетінде ұстап тұру.Жылыжай әсерінің түсінігін 1863 жылы Тиндалл қалыптастырған еді. 1896 жылы Аррениус көмірқышқыл газы атмосфераның төменгі қабатында болымсыз ғана , егер газ жоқ болса, оның температурасын 5-6 градусқа жоғары ұстап тұрады.

БҰҰ Бас Ассмблеясының 1997 ж. Маусымда Нью-Йоркте болған арнаулы сессиясы қоршаған ортаны дамыту бойынша РидЖанейрода өткен БҰҰ 2-конференциясынан кейінгі 5 жыл ішіндегі жұмыстың қорытындысын шығарды. Тұщы су- жоғары артықшылықтағы проблема. Батыс Азия мен Африканың бірқатар аймақтарында суды тиімді пайдалану өте маңызды. Сдың тапшылығымен орай бұл аймаққа тән сипат- оның көп мөлшердебулануы болып отыр. Жер асты суларын дұрыс пайдаланбау салдарынан су көздерінің тұзданып, бұзылуымен байланысты қиындықтар туып отыр..

1. ҒТР-дың экологиялық мазмұны.

2. Экономикалық дамудың техногендік типі.

1968 жылы күзде биосфераны қорғауға арналған алғашқы симпозиум болды. Сол кезден бастап бұндай симпозиумдар жиі болып тұрады. ҒТР-дың дамуы экологияға өзіндік кері әсерін де берді. Адамның іс-әрекеті табиғи обьектілердің қайшылықтарына қарсы тұруға бағытталып отырды. Химиялық элементтердің антропогендік миграциясы қоршаған ортаны өзгеріске әкелген негізгі факторлардың бірі болды.Экологиялық дағдарыстан шығудың жолы күрделі, жан-жақты тапсымаларды шешуді талап етеді.