адамның басыня тұрғызылған Х-XII ғасырларда Қарахан мемлекеті кезінде өркендей бастаған сәулет
өнерінің тамаша туындысы: Айша бибі кесенесі Бабаджа-қатын мен Айша-бибі кесенелері жақын орналасқан кала: Тараз «Архитектуралық құрылыстын бір композициялық бөлігі-қолданбалы өнер.
Қала мен дала тұрғындарының арасынан шыққан шеберлер өздерінің көркем
шығармаларында өнердің түрін жақсы қолданған. Бұл өнерден бірден көзге
түсетіні: балшықтан жасалған терракота, көркем керамика, ұсақ пластика.
Керамикалар мен оюлардың алуан түрлі сюжеттерінде діни-магиялық
сипаттағы нышандары жиі кездеседі. Өрнек-суреттерді архитектуралық
гимараттардың ішкі-сыртқы керегелерін, керамикаларды, қабырғаны
қалағанда бірге қалап шықса, ал ұсақ пластикаларды, терракоталарды қажетті
жерлерінежапсырып, әшекейлепотырған. Терракоталардаадамныңбетәлпеті,
шашы және киімі бейнеленеді. Олар көбінесе түркілер мен соғдылардікі».
Мәтін бойынша кабырғаларын әрлеуде терракота кірпіштері қолданылған архитектуралық құрылысты анықтаңыз:Айша-бибі XIV-XV ғасырларға жататын сәулет өнерінің тамаша үлгісін көрсеткен
кесене: Қожа Ахмет Йасаун, Тектұрмас, Арыстан баб, Дәуітбек кесенесі Отырар каласынан 3 км жерде орналаскан кесене: Арыстан баб кесенесі Арыстан баб кесенесі орналасқан жері: Онтүстік Қазақстан облысы Мәнмәтін сұрақтар «…Әрбір орда бірнеше болыстарға (аймақтарға) бөлінді, ал болыс өз
кезегінде негұрлым ұсақ бөлімшелерге-ұлыстарға, яғни буындарға бөлінді.
Олардың бәрінде өз атақтылары, текті «ақсүйек» әулеті бар. Қатардағы
ақсүйектерден ерекше текті әулеттер және ақырында қырғызша сұлтан деп
аталатын кінәздер бөлініп шыққан. Осы ақсүйектердің алғашқы екі табынан
ұлыс старшындары сайланады; аймақтар басшыларының бәрі кінәздерден
шыққандар. Қыстақтарға және болмашы тұрақтарға келетін болсақ,
мұндайларға староста етіп «қара сүйектерді», яғни қара халық болып
табылатын кырғыздарды да сайлауға болады. Бұл-жалпы среже бойынша
бір әулеттен тараған туыс ұрпақтарды, аталастарды немесе неғұрлым
алыс туыстарды жинақтайтын шағын қоныстар. Мұндай үлкендерді
қырғыздар ақсақал дейді, бұл сақалының ақтығын айтқаны. Болыстарды
немесе аймақтарды айтпағанның өзінде, ұлыстардың басшыларын да
халық сайламайды, ақсүйектер ғана сайлайды, бұл орайда сайлаудың өзін
ханның бекітуі керек. Бұл қызметтерге жалпы среже бойынша әкелерінің
орнына ұлдары отырады, бірақ басшыға халықтан қандай болса да түсім
алу көзделмеген және оның олардан азды-көпті ерекше құны жок. Басшы
дегенімізаймақтағы ең бай, ең құрметті адам… Міне, сондықтан да жергілікті
басшылардың қолындағы биліктің барынша формальды да болмашы
екендігіне қарамастан, олардың ықпалы зор болды және сондықтан да олар
хандардын қолындағы күшті баскару құралына айналды, ол солар арқылы
көп іс тындырды…».
1.Қазақ қоғамында елдің ішкі, сыртқы саясатын жүргізді:хан 2.Қазақ қоғамындағы ақсүйектер тобына жатады:Шыңғыс тұқымдары,қожалар 3.Қазақ қоғамының басқару жүйесінде әрбір орда бөлінді:болыстарға 4.Дәстүрлі қазақ қоғамында бөлінген әлеуметтік топ:ақсүйек, қарасүйек 5.Қазақ қоғамындағы үстем тап өкілдері мен олардың басқарған
қызметін сәйкестендіріңіз:
1.хан; 2.сұлтан; 3.ақсақал А)орда; В) ата-аймақ; C) ұлыс. Жауабы I-А;2-С;3-B I.Қазақ қоғамында ұлысты басқарушы:сұлтан 2.XV - XVI ғғ. тайпалар одағы негізінде қалыптасты:жүз 3.Қазақ қоғамында әрбір отбасында болуы керек: шежіре «…Рулар мен тайпалардың басшылары-билер ерекше құқықтарды иеленді.
«Би» сөзі-түркілік «бек» сөзінің нұсқасы, моңғолдык нойон мен араб-
парсылық әмірге сәйкес келеді. Билердің ықпалы орасан болды және кейде
хан ықпалынан да асып кетуі мүмкін еді. Ол басқаратын рудың көптігіне,
жолының үлкендігіне, сондай-ақ бидің өз беделіне байланысты болды.
Билерге кол астындағы рулар ауқымында сот, әкімшілік және әскери билік
тиісті болды. Билер әдеттік құқықтың білгірлері болды және сотты соған
сәйкес жүргізді (сондықтан әдеттік құқық бойынша жүргізілетін сотты билер
соты деп атайды). Билердің үлкен саяси салмағы болды: сұлтандармен бірге
құрылтайларға қатысты және мемлекеттік мәселелер бойынша өз пікірлерін
білдірді. Неғұрлым ықпалды билер ханның жанындағы билер кеңесіне кірді»,
1.Қазақ қоғамында сот, әкімшілік және әскери билікті аткарды:билер 2.Билерден құралған хандық кеңесті және билік кеңестің рөлін арттырды:Тәуке 3.Тәуке хан тұсында Түркістан қаласында билер кеңесі өтті:Битөбеде 4.Тәуке хан тұсында Сайрам қаласында билер кеңесі өтті:Мартөбеде 5.«Би» сөзінің басқа халыктарда аталуын сәйкестендірініз:
1-Бек; 2-Әмір:3-Нойон, А) араб-парсы; В) моңғол: С) Түрік Жауабы 1-С;2-А;3-В
