Р  ССрр  ақ  ссРР  ақ  СсРр  қызыл  F

Ал бiрiншi гибрид ұрпақта (
F
1
) доминантты екi геннiң де болуына (
СсРр
) байланысты, олардың 
өзара әрекеттесуi нәтижесiнде гүлдердiң қызыл түсi дамиды. 
F
2
-гi барлық өсiмдiктердiң 9/16 бөлiгi 
қызыл гүлдi болады (генотиптерi 
С-Р-
); кәдiмгi дигибридтi будандастыруларда байқалатын 
фенотиптiк үш класқа жататын ұрпақтар бұл жағдайда өсiмдiктердiң ақ гүлдi бiр ғана типiне 
бiрiгедi (3/16 
С-рр
+ 3/16 
ссР-
+ 1/16 
ссрр
= 7/16). 
F
2
-де фенотип бойынша 9:7 қатынасындай 
болып екi фенотиптiк класқа ажырау әдеттегi Мендельдiк 9:3:3:1 қатынасының өзгерген түрi.
Мұнда аллельдi емес екi геннiң доминантты және рецессивтi аллельдерi фенотиптiк көрiнiстi өз 
беттерiмен жеке-жеке келгенде анықтай алмайды. Сондықтан генотиптерi 
С-рр, ссР- 
және
ссрр
болып келетiн өсiмдiктердiң гүлдерi ақ болады және екiншi буында фенотипi бойынша 9:7 
қатынасындай болып ажырайтындығы байқалады. 
Комплементарлы гендердiң өзара әрекеттесулерiнiң тағы бiр көрiнiсi - белгiлердiң 9:3:4 
қатынасында ажырауын қарастырайық. Бұл құбылыс аллельдi емес екi доминантты геннiң 
бiреуiнiң өз бетiнше көрiну мүмкiндiгiнiң бар, ал екiншiсiнде оның жоқтығына байланысты пайда 
болады. Соның салдарынан
F
2
-де ажыраудың сипаты өзгередi. Мысал ретiнде тышқандармен 
жасалған бiр тәжiрибе нәтижесiне тоқтайық. 
Жабайы тышқандардың сұр түсiн агути деп атайды. Жабайы типтiң түсi бояудың дамуын 
анықтайтын ген мен пигменттiң жүнiнiң ұзына бойына таралуына жауапты геннiң болуына 
байланысты. Агути түстi тышқанның әр қылшығының бойында сары пигмент сақиналары, ал ең 
түбiнде қара пигмент болады. Пигменттiң осылайша орналасуы жабайы кемiрушiлерге тән 
агути түсiн бередi. Қара тышқандарда пигменттердiң араласып орналасуы болмайды сондықтан 
түсi бiркелкi болады. Көзiнiң мүйiздi қабығы қызыл болып келетiн ақ тышқандарда, яғни 
альбиностарда ешқандай пигмент болмайды (6.2-сурет). 
Қара тышқандарды (
ССаа
) альбиностармен (
ссАА
) будандастырғанда 
F
1
гибридтерiнiң 
бәрiнiң түсi сұр агути болады. 
F
1
-дiң дигетерозиготалы (
СсАа
) сұр агути түстi тышқандар бiр-
бiрiмен өзара будандастырылса, 
F
2
-де үш фенотиптiк кластардан тұратын 9:3:4 қатынасы шығады.
Будандастырылған альбинос тышқандар терiсiнiң түсiн анықтайтын геннiң рецессивтi 
аллельдерi мен пигменттiң таралуын анықтайтын геннiң доминантты аллельдерi бойынша 
гомозиготалы (
ссАА
), ал қара тышқандар терiсiнiң түсi генiнiң доминантты аллельдермен, 
пигменттердiң таралуы генiнiң рецессивтi аллельдерi бойынша гомозиготалы (
ССаа
). Осындай 
шағылыстырудың 
F
1
будандарында
(
СсАа
) екi геннiң доминантты аллельдерiнiң әрекеттесуi 
нәтижесiнде агути типтi түс дамып қалыптасады. Осындай түс 
F
2
ұрпағының генотипi 
С-А-
болып 
келетiн 9/16 бөлiгiне тән 
F
1-
де генотипi 
С-аа
тышқандар қара, ал қалғандары (
ссА-
және 
ссаа
) 
пигменттiң түзүлуiн анықтайтын доминантты 
С
генi болмағандықтан ақ болып шығады. 
С
генi 
жоқ болса 
А
генi өз бетiнше жеке қызмет атқара алмайды. Яғни, 
F
2
-гi барлық дарабастардың 9/16 
бөлiгi (генотипiтерi 
С-А-
)
ССАА - сұр 
СсАА - сұр 
ССАа - сұр 
СсАа - сұр 
СсАА - сұр
ссАА - ақ 
СсАа - сұр 
ссАа - ақ 
ССАа - сұр
СсАа - сұр 
ССаа - қара 
Ссаа - қара 

жүктеу/скачать 1,35 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: