Лекциялар жинағы Шымкент-2019 ж. Тақырып 1 Тақырып Нарықты қалыптастыру мәні және қағидалары, теориялық негіздері
Жалақының түрлері, еңбекақы төлеудің нысандары мен жүйелері
жүктеу/скачать 254,25 Kb.
|
Экономика и организация производства
| Жалақының түрлері, еңбекақы төлеудің нысандары мен жүйелері
Жалақы екіге бөлінеді: - негізгі; - қосымша; Негізгі - бұл қызметкерлерге нақты жұмыспен өтеген уақыты үшін, орындаған жұмыстары мен өнеркәсіптік өнімдерінің саны мен сапасы үшін белгіленген бағалар мен қызметақы бойынша есептелетін жалақы. Негізгі жалақының құрамына мыналар кіреді: - жұмыс істеген уақытына тарифтік ставкалар, қызметақы, кесімді бағалар немесе орташа табыстар бойынша есептелген жалақы; - қызметпен өткерген жылдары үшін үстеме; - жұмыс жағдайының өзгеруіне байланысты кесімді ақы алушыларға қосымша қызмет (материалдардың сәйксесіздігі, өңдеудің күрделілігі, құрал – сайман мен жабдықтың икемсіздігі); - кесімді ақы алушыларға үстемелі бағалар бойынша қосымша ақы; - ақшалай және натуралды сыйақылар және сыйақы берудің бекітілген тәртібіне сәйкес төленген сыйақылар, қосымшалар; - мерзімінен тыс уақыттағы жұмыс үшін қосымша ақы; - түндегі жұмыс үшін қосымша ақы; - жұмысшының кінәсі жоқ тұрып қалуға төлемдер; Қосымша – бұл қызметкердің кәсіпорында жұмыс жасамаған уақытына ҚР заңдарына сәйкес есептелген жалақы. Қосымша жалақының құрамына кіретіндер: - балаларын тамақтандырушы аналарын жұмысындағы үзіліс уақытына төлем ақы; - жасөспірімдердің жеңлдік сағаттарына төлем; - мемлекеттік және қоғамдық міндеттемелерді орындауға жұмсалған жұмыс уақытына төлем; - негізгі және қосымша демалыстар уақытына төлем; - пайдаланылмаған демалыс үшін өтемақы; - шыққанда берілетін жәрдем ақы; Қызметкерлер жалақыдан басқа әлеуметтік сақтандыру қаражаттары есебінен еңбекке уақытша жарамсыздық жөнінідегі жәрдемақыны алады. Негізгі және қсымша жалақылар жалақы қорын құрайды. Жалақы қорының құрамына жалақының барлық түрлері, әртүрлі сыйақылар, үстемелер, қосымша ақылар, заңға сәйкес қызметкердің жұмыс жасамаған уақытына есептелген ақша сомаларын қоса алғанда, ақшалай немес натуралды нысанда есептелген жеке әлеуметтік жеңілдіктер қосылады. Кәсіпорынның жоспарымен (болжамымен) белгіленген, жалақы төлеу шығыстарының сомасы жалақының жоспарлы қоры деп аталады. Ал есепті кезеңде қызметкерлерге нақты төленуге тиісті жалақының сомасы кәсіпорындағы жалақының есептік қоры деп аталады. Әр түрлі меншік нысаны бар кәсіпорындарда еңбекақы төлеудің екі түрі кең таралған: кесімді төлеу- әрбір өндіріліген өнім бірлігіне немесе орындалған жұмыс көлеміне сәйкес ақы төлеу және мерзімді төлеу – заңмен реттелген нормативті жұмыс жасалған уақыт мөлшеріне тиісті ақы төлеу. Кесімді және мерзімді еңбекақы төлеу түрілерінің екеуін де тізбек түрінде беруге болады.
жүктеу/скачать 254,25 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|