Мемлекеттік тілде оқымайтын мектептерге арналған
жүктеу/скачать 11,08 Mb. Pdf көрінісі
|
1 КТОӘ оку куралы Сатыбаева
| ТІЛ ДАМЫТУ
Ж оспар: 1. Тіл дамыту - тілді сщытудағы негізгі маңсат. 2. Оңушының сөздік қорын байыту. Сөздік жүмысы. 3. Мәтін арқылы оңушылардың тілін дамыту. 4. Ж азбаш а тіл дамыту. 7.1. Т іл дам ы ту — тілді оқы тудағы негізгі м ақ са т Тіл үйретуде ең басты міндет - оқушылардың сөйлеу тілін ж етілдіру. Оқушылар тілдің грамматикасын білу арңылы бір-бірімен сөйлесуді, сүраң ңоюды үйренеді. Олардың сөйлеу тілін дамыту үш ін өздерін ңоршаған айналадағы заттар мен қүбылыстар ж айлы сүрақтарға жауап беретіндей жағдай туғызу қаж ет. Ауызекі сөздің ж алп ы міндеті - сөздің м ағы насы на түсініп, оны өз сөзіне дүрыс ңолдану. Ол үшін сөз ңорын молайту ңажет, өр сыныптың бағдарламасына ңарай оқуш ылар ж аңа сөздер меқгереді. Сөз — тілдің қүрылыс материалы. Оңушы ең алдымен, тілдің дыбыстың қүрылысын меңгеруі ш арт. Ол үшін дыбыстарды дүрыс айтуға жаттығады. Мүғалімнің айт- қан ы н а еліктей отырып ң азаң тіл ін ің фонетикасы н, сөздерге түсетін екпінді, интонацияыы, сөздерді дүрыс оқуды меңгереді, жаттығады. Тіл дамытудың жеті түрлі міндетінің (сөздікті дамы ту, сөйлеу тілінің грамматикасын қалыптастыру, ерек- ше дыбыстарды дүрыс айту, диалогтік сөздің дүрыс қалыптасуы, түсінгенін айта білу, көркем шығармамен 99 танысу, сауатты ж азуға дағдылану) атқаратын қызметі - өрі білімдік, өрі төрбиелік. Тіл дамыту арқылы оңушы- лардың ақыл-ойы кеңейіп, адамгерш ілік, эстетикальщ төрбие, бір-бірімөн достың қарым-қатынас мөселелері дүрыс жолға қойылады. Оқыту (тіл үйрету) өдісі дегеніміз - оңушы мен оқытушының білім берудегі, дағды берудегі, машық- танудағы білім беру өдісі. Тіл үйрету өдісінде бірнеше төсілдерді бөлуге болады (көрнекілік өдіс, сөз өдісі, ма- ш ықтық өдісі) яғни сөйлеу тесілі, ойын тәсілі. Тіл дамытудың бағдарламасы ңандай болуы керек? 1. Тіл дамытудың міндеті белгіленіп, эр сынып сайын оның бірте-бірте күрделенуі ескеріледі. 2. Оңушылар қорш аған ортамен танысады: А) сөздікке қойылатын талаптың сынып жоғарыла- ған сайын күрделеніп келуі көзделеді. Ә) сан есім, сын есім, зат есім сөздері, яғни заттың түсін, көлемін, кескінін, ауданын, уақы ты н, мөлшерін білдіретін сөздер меңгеріледі. . 3. Сөйлеуге, сөзді айтута, мөнерлеп оқуға, яғни ды- бысты дүрыс есту дағдысына жаттыңтыру ескеріледі. 4. Оқушыларды сөйлеу тіліне тәрбиелеу, сөйлеу дағ- дылары ңалыптастырылады. 5. Естігендері бойынша түсінгендерін айтуға жаттың- тырылады. Балалар өңгімесінің түрлері мен сапасы са- лыстырылады. ' 6. Көркем өдебиет үзінділерін оңытуға дағдыланды- рады. v ‘ , Бүл бағдарлама талаптарды оқуда, ойында, күнделік өмірде іске асатын болды. Екінш і тілді тікелей үйрету, аударма өдісі, аралас әдіс арңылы жүреді. Тілді тікелей үйрену жүйесі деген — оқуш ылардың өз ана тілінің ф актілеріне сүйенбей, басқа тілді тікелей үйрену деген сөз, яғни түрлі көрнекіліктер, экскурсия- лардың көмегімен сөйлеу тілін үйретеді. Бүл ж үйенің пайдалы жағы осы, ал кемш ілігі баланы ана тіліне сүйен- бей оқытады. Тіл үйренуде мүндай өдіс қиындың келті- реді, өйткені оңушы басңа тілді, ең алдымен, өз тіліне аудару жолымен үйренеді. Ал аударма өдісі оқуш ының 100 ана тілі арңы л ы іске асады. Оқу шы екі тілдің фактілерін салыстырады, бір тілден екінш і тілге аударады. Деген- мен, тілді тікелей үйренумен сөйлеу тілінде қатар үйрен- ген әлдеқайда тиімді екеыін өмір өзі көрсетіп отыр. Сон- дықтан қай тілді болмасын аралас өдіс арқылы үйрен- ген тиімді. Екінш і тілді үйрету өдістері төмендегідей: - мүғалімнің сөзі - өңгімелесу - салыстыру - кітап бойынша білімді меңгеру - оқу арңылы - грамматикалың талдау - жаттығулар орындау көрнекілік - экскурсиялар - техникалың ңүралдарды пайдалану. Оқу орыс тілінде жүргізілетін мектептердің бастауыш кезеңінде тіл дамыту жүмыстары негізінен көрнекілік өдіс, сөзбен жеткізу әдісі, практикалық өдістер бойынша өткізіледі. Түсіндіру өдісі - ж аңа сөз, сөз тіркесі, сөйлем- дерді түсіндіруде қолданылады. Сабақ сайын үйретілетін ж аңа сөздер бойынша, яғни сөздік жүмысында іске аса ды. Көрнекілік әдісі — сабаң сайын жүргізілетін өдіс. Басңа тілді үйретуде ең нәтижелі жөне ж иі қолданылады. Бірін- ші, екінпгі сыныптарда түрлі суреттерді (оқу ңүралдары, сыныптағы заттар, тамақ, киім, тазалық саңтау заттары т.б.), ойыншықтарды корсету арқылы балалар сөз үйре- неді, ңазақш а сөйлеуге дағдыланады. Ал машықтың өдіске ойнау элементтері бойынша тіл үйрету кіреді. Д идактикалы қ ойындар оңушылардың білімін бекітіп, сөздік қорын молайтады, сөз, соз тіркесі, сөйлемді дүрыс ңүрастыруға, қаж етті сөздерді дүрыс та- уып қоюға, қысқа өңгіме айтуға жаттықтырады. жүктеу/скачать 11,08 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|