Учительница — оқытуиіы, мцгалім Детей - балаларды

Бұл жерде мүғалім қазаң тілінде "не істейді?" деген 
сүраңқа ж ауа беретін сөздердің, сөйлемнің соңында ке- 
летіндігін мысал арңылы дөлелдей отырып түсіндірген 
дүрыс. Оқушылардың казаңшадан орысшыға, орысша- 
дан ңазакш аға аудару жүмысын бастауыш сыныптан 
бастап жаттьщ тырған күнде ғана нөтижесі болады.
Есте сақтауға дағдыландыру үшін естігенін, көргенін 
қатесіз айтып беруі керек. Кейбір оңушылар ж аңа мате­
риалды тез үғынғанмен, тез үмытады. Ал кейбір оңутпы- 
лар ж апа материалды (сөз, сөз тіркесі, анықтама, өлең, 
маңал, т.б.) үзаң игергенімен, естерінде де үзаң саңтай- 
ды. Есте саңтаудың осы ерекшеліктерін ескере отырып:
1) оқушылармен жеке жүмыс жүргізіледі. Мүғалім 
оқуш ы ларды ң есту, сақтау ерекш еліктерін үнемі ес- 
керіп отырғаны дүрыс.
2) мүғалім оңушыларға ж аңа материалдарды үйрет- 
кенде көру, есту, айту, есте сақтау ңабілетін үнемі да- 
мытып отыру керек.
3) мүғалім өр сыныпта бағдарлама талабын оңушылар- 
ға түсіндіреді. А лғаш қы сабаңта ж ы л бойында ңандай 
материалды өтетіндері, ңаншама сөздерді білу керектігі, 
ңандай грамматикалың аныңтамалар берілетіні, екі тілге 
аударуға жаттығатындары, т.б. айтылады.
4) оңушыларды өз бетінше жүмыс істеуге дағдылан- 
дырған ж өн.
М үғалім ж аң а материалды өткенде оңуш ылардың 
ж аң а сөздерді айтуын, қатесіз жазуын үнемі қадағалап 
отырады. Ол үш ін ж еке өріптерді, сөздер мен сөйлем- 
дерді таңтаға ж азы п, оны сыныпңа хормен оңытңан соң, 
тақтад ағы сөз с үрті л е д і, сод ан кейін бір оңушыдан сүрап 
таңтаға қайта жаздырады. Ж үмыстың мүндай түрі оку­
пил лардың зейіні мен есте саңтау ңабілетін дамытып, 
басңа тілдің орфографиясын меңгеру дағдысын ңалып- 
тастырады. М үғалім оңуш ыларға оңылған сөйлемнің 
мағынасына түсінген соң барып ж атқа жазуға дағдылан- 
дырады. Ол үшін кітаптан немесе мүғалімнің оңығаны 
бойынша оңуш ылар өрбір оңылатын сөйлемді хормен 
қайталап, соңынан дөптерге жазады. Осы өдетке үйрен-
107

ген оңушы дәптеріне көш іріп жазбастан бұрын, ауызша 
қайталап айтып соңынан ж азаты н болады. Мүндай жағ- 
дайда оқушы сөйлемнің сөздерін бөліп ж азбай, оны түтас 
мағынасына түсініп барып ж азуға өдеттенеді.
5) ж аңа материалды игеруде мүғалім оқуш ыға ж аңа 
сабақты еститіндей, көретіндей, еске түсіретіндей, ой- 
ланатындай дөрежеде түсіндіріп, оқушымен көру, есту, 
есте саңтау, ойлау, ж аңа сөзді еске түсіру сияңты жүмыс- 
тар жүргізеді.
6) мүғалім оқушыларды түсініп барып ж аттауға үйре- 
теді. Е кі сөзді ж аттағанда оның мағынасына, сөз ңүра- 
мына назар аударады, орыс тіліндегі баламасымен салыс- 
тыру төсілдерін қолданады. Оқушылар сөздің мағына- 
сына түсініп, оның шығу түбірін білсе, ондай сөз дер олар- 
дың есінде үзақ сақталады. Грамматикалық анықтама- 
лар орыс тілі аныңтамаларымен үңсастығы, айырмашы- 
лы ғы салыстырылып барып түсіндірілсе, оңушылар тез 
жаттайтын болады.
7) өткен материал үнемі ңайталанып отырылады. Ж аңа 
материал оңушы ларға таныс сөз дер арңылы түсіндіріледі. 
Есте сақтау қабілетін дамыту үшін арнайы жаттығу жү- 
мыстары бар.
1. Ж аңа әрі жаттауға қиын деген сөздер алдымен тақ- 
таға жазылады, оқуш ылар оны оңиды, соңынан сөздер 
сүртіледі. Оңушылар таңтаға ж азған сөздерді естеріне 
түсіреді. Бүл жүмысты ауызша да, жазбаша да өткізуге 
болады.
2. Мүғалім ж еке сөз, сөз тіркестері, сөйлемдерді да-
уыстап оңып, оқуш ыларға ңаиталатып ж атңа жазғыза- 
ды. Мүндай ж атқа ж азы латы н сөз, сөз тіркестері бірте- 
бірте көбейтіліп отырады.
3. 
Оқушылар сөз тіркестерін, сөйлемдерді, ңысңа қы- 
зыңты жүмбақ, өлең, макал, жаңылтпаш тарды жаттай- 
ды.
Белгілі такырыпқа байланысты оңу ңүралдары, тамақ, 
ж ы л мезгілдері, киім, үй жануарлары, т.б. сөз, сөз тіркес- 
терін айтқызу немесе жаздырту арқылы да оңушылардың 
есте сақтау қабілетін нығайтуға болады.
108

Мысалы: V сыныпта М.Өлімбаевтың өлеңін есте саң- 
тауда ж үргізілетін жүмыс түрлері:
- Мүғалім оңйды. Түсінген сөздерін орыс тілінде сүрай- 
ды: Қай сөздерді түсіндіңдер? 

жүктеу/скачать 11,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: