Тіл біліміндегі дифференициация мен интеграция процесі және оның тіл туралы ғылым құрылымындағы көрінісі
жүктеу/скачать 269,31 Kb.
|
жтб 401 удачи
- Бұл бет үшін навигация:
- Көркем шығарманың тілін талдауға үлкен үлес қосқан ғалымдардың бірі – А.В.Щерба.
- Эксперименталды фонетика белгілі бір ғылыми болжамды немесе тұжырымды дәлелдеу немесе жоққа шығару кезінде объективті жауапқа қол жеткізудің құралы болып табылады.
| 41. Рим тіл білімі туралы зерттеулер
Ежелгі рим тіл білімі орыс. древнеримское языкознание — Грекияны жаулап алған римдіктер тіл білімін дамытуға айтарлықтай ұлес қоса алмады. Олар Александрия грамматистерінің ілімін өзтіліне сәйкестендіріп қолданудан аса қойған жоқ. Рим грамматистері ішіндегі ен көрнектісі — Варрон (б. з. д. 1 ғасыр), кейінірек Донат (4 ғасыр) болды. Бұлар латын тілі грамматикасын жазды.[1] Рим лингвистерінің ғылымға қосқан үлесі аз. Олар негізінен латын тіліне Александрия грамматикасы жүйесінің қағидаларын қолданумен айналысқан. Грек грамматикасы Римге 2 ғасырда келді. Б.з.д. д., 167 жылы Пергамон лингвистер мектебінің басшысы Маллос қаласынан келген Кейтс елшілікпен бірге Римге келген кезде. Рим ғалымдары стильге үлкен мән берген, олар, атап өткендей, сөйлеу бөлімдеріне араласуды енгізген; Юлий Цезарь грек ісінде жоқтығын қосып, оны аблативті деп атады (депозициялық іс); Рим топырағында аналогтар мен аномалистер арасындағы пікірталас жалғасын тапты. Гректердің барлық дерлік грамматикалық терминдері латын тіліне аударылған және олардың латын түрінде олар бүгінгі күнге дейін сақталған. Сөздерді этимологиялық интерпретациялау тәжірибелері ертерек басталды (ақын Гней Неви, тарихшы Фабиус Мордор, заңгер Сексус Элиус). Грамматика дербес ғылым ретінде Римде 2 ғасырдың ортасында пайда болды. Б.з.д. сыни басылымдар мен көркем, заңды, тарихи, діни сипаттағы көптеген мәтіндерге түсініктеме беру қажеттілігіне байланысты. Рим грамматикасының қалыптасуына грек ғылымымен, мәдениетімен, әдебиетімен, риторикасы мен философиясымен, римдіктердің грек тілін білуі, Пергамон мектебінің теоретигі Кратет Малосскийдің дәрістері мен әңгімелері жақсы әсер етті. 2 - 1 ғасырлар тоғысында. Б.з.д. грамматика өзінің әлеуметтік беделінде, даму жағынан да бірінші орынға шықты. Элиус Стилон, Аврелиус Оплус, Стабериус Эрот, Энтони Гнифон, Атея Претекстаттың көрнекті грамматикалары оның дамуына Маркс Терентиус Варрон мен Нигидий Фигул үлкен үлес қосты .. Аномалиялар мен ұқсастықтар туралы пікірталастар эллиндік Грециядан өтті (пікірталастар рухында). Пергам мен Александрия арасындағы), тілдің шығу тегі туралы, сөздер мен олар белгілеген заттардың «табиғи» немесе «шартты» байланысы туралы. Римдік грамматиктердің ішіндегі ең әйгілі - Марк Теренс Варрон (б.з.д. 116–27), 25 кітаптағы «Латын грамматикасы туралы» очеркінің авторы, оның 6-сы бізге келді.Ол аномалистер мен аналогиктердің арасындағы дау-дамайлардың бұралуын және бұрылыстарын қайта жасаған. Ол инфляция аналогиядан, ал сөз қалыптастыру аномалиядан тұрады деп сенді. Этимологиялық ізденістерінде Варрон стоиктердің көзқарастарына (сөздің объектімен «табиғи» байланысы) сүйенеді. Ол заттардың төрт класы мен талданатын сөздердің төрт класын ажыратады. Этимологиялық талдауды қиындататын факторлар ретінде сөздік құрамының өзгеруі, олардың дыбыстық конвертіндегі және мағыналарындағы, қарыздардың болуы және сөздерді жасаушылардың жиі қателіктері байқалады. Бұл этимологиялық қиялдарды сүйетіндерге Варронның ескертулерін тудырады. Варрон ротацизм құбылысын ашады. Этимологиялық мақсатта ол диалектикалық материалға да сүйенеді.Морфологиялық құбылыстар аномалистер мен аналогистер арасындағы пікірталасқа қатысушы тұрғысынан сипатталады. Майлану (деклинатио) дегеніміз - ену мен туынды бірлігі деп түсініледі. Варрон кез-келген тілге арналған құлдыраудың қажеттілігі мен «пайдалылығына» сенімді. Ол «жалпы келісім» мен ұқсастық заңына негізделген табиғи құлдырауды (енуді) және ерікті (туынды) арасындағы айырмашылықты ажыратады, мұнда жеке адамдардың еркі басым болады және аномалия үстемдік етеді.Атаудың бастапқы формасы (номинативті жағдай) және етістіктің бастапқы формасы (бірінші адам) алғаш рет ерекшеленеді. белсенді дауысты индикатордағы қазіргі кездегі сингулярлық). Қабылданбаған (өзгеретін) және қабылданбаған (өзгермеген) сөздер ажыратылады. Морфологиялық ерекшеліктеріне сүйене отырып, сөйлеудің төрт бөлімі ажыратылады: атаулар, етістіктер, буындар, адбюстер. Варрон аномалистерге грамматикалық жыныс пен биологиялық жыныстың арақатынасы, грамматикалық және объект саны туралы ұсақ ескертулер жасайды. Латын тілінде жасырын жағдайдың (ablativus) болуын дәлелдейді және зат есімдер мен сын есімдердің септеу түрін анықтауда оның көрсеткішінің рөлін белгілейді. Қазіргі кездегі сингулярлы екінші тұлғаның соңында етістіктің конъюгация түрін анықтау мүмкіндігі атап көрсетілген. 42. Л,Щербаның лингвистикалық көзқарастар «Тіл құбылыстарының үш аспекгісі бар: сөйлеу әрекеті, тілдік материал жэне тілдік жүйе. Тіл жүйесін (сөздік пен грам- матика) білу - сол тілді тану, білу болып табылады. Грамма- тика семнатикалық сипатта белсенді қызмет атқаруы қажет. Грамматиканың белсенділігі деген - адамдардың сөйлеу эрекеттерін баскаратын обьектиеті тіл шындыгынан көрінеді» (Л.В.Щерба); Кез келген грамматикалық категорияның жасалуына оның мағынасы мен барлық формалды белгілерінің тығыз байланысы себеп болады. Мағынасын білмей түрып, формалды белгілерін анықгауға болмайды, өйткені категорияның болуының өзі онын нені білдіретініне тікелей байланысты. (Л.В.Щерба). Н. Щерба: Магынасын білмей тұрып, формальды белгілерін анықгауга болмайды, өйткені категорияның болуының өзі оның нені білдіретініне тікелей байланысты» дейді.
ЭКСПЕРИМЕНТАЛДЫҚ (инструменталдык) ФОНЕТИКА (лат. ехрегітепіит — байкау, тэжірибе) — тілдердің дыбыстык жағын зксперименталдық әдістерінің жиынтығы: статистикалық, динамикалық палатография (дыбыстың жасалуы кезінде тілдің таңдайга тиетін орнын аныктау), тензопалатография (артикуляциялық күшін өлшеу), рентгенография (сойлеу органдарының орналасқан жерін айқындау және олардың козғалысы), осциллография (дыбыстардың созыңқылыгын, көтеріңкілігін жэне каркындылығын анықтау), Э.Ф. мәселесі — сөйлеуді айырып тану. Эксперименталды фонетика белгілі бір ғылыми болжамды немесе тұжырымды дәлелдеу немесе жоққа шығару кезінде объективті жауапқа қол жеткізудің құралы болып табылады. Себебі, эксперименталды фонетика адам құлағы қабылдай бермейтін өте ұсақ дыбыстарды өңдеуге арналған инструменталды құралдарды пайдаланады. (артикулографтар, палатографтар, рентгенографиялық аппараттар және т.б.) 44. Транслитерация және транскрипция Тіл білімінде транскрипция, транслитерация деген ұғым бар. Біріншісінің мәні – (лат. transcrіptіo – қайта көшіріп жазу) – белгілі бір тілдегі дыбыстарды дәл бейнелеп көрсету үшін пайдаланылатын шартты белгі. Жазуда бір фонема түрлі әріптермен таңбалануы мүмкін, ал транскрипцияда ол бір таңбамен белгіленеді. Транскрипцияның негізгі қызметі сөздің дыбыстық немесе фонемалық құрамын дәлме-дәл көрсету, онда сөздің дыбыстық жағына ғана назар аударылады Транслитера́ция – бір жазу түрінің өзге жазу таңбаларымен берілуі[1], Графикалық транслитерациялаудың төрт типі қолданылуы мүмкін: бір таңбаны бір таңбамен; бір таңбаны таңбалар тізбегімен (диграфпен); бірнеше таңба тізбегін бір таңбамен; бірнеше таңба тізбегін бірнеше таңба тізбегімен. Транслитерацияның қажеттілігі ХІХ ғасырдың соңында пруссиялық ғылыми кітапханаларды Латындық жүйеге ауысудың негізгі артықшылықтарының өзі де сол жүйедегі тілдерді оңай меңгеруге ұмтылу болып табылғандықтан да, біз латындық жүйеден енген, еніп жатқан сөздерді, әсіресе терминдік мәндегі сөздерді бұрынғыдай орыс тілі арқылы емес, тікелей транслитерациялау қажет деп ойлаймыз. Транслитерацияның транскрипциядан айырмашылығы төмендегідей: Тілдегі дыбыстарды мейлінше дәл беруге негізделген транскрипцияға қарағанда транслитерация. жүктеу/скачать 269,31 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|