Заместитель главного редактора Досанова С. С

1. 
   Абдушкуров Р.С., Мырзалиев Б.С.. Теория и практика бухгалтерского учета. Учебное пособие. Алматы: Нур-пресс, 2007. – 796 с.;
   
2. 
   Радостовец В.В., Радостовец В.В., Шмидт О.И. Бухгалтерский учет на предприятии: Издание 3-е, доп. и перераб. – Алматы: Центраудит – Казахстан, 2002, - 771 с.;
   
3. 
   Нурсеитов Э. О. Бухгалтерский учет в организациях/ Учебное пособие. Издание 2-е, дополненное и переработанное - Алматы, 2007, - 476 с.;
   

Бұл жұмыста Қазақстандағы кәсіпкерліктің объективті жағдайлары көрсетіліп, оның дамуының алдыңғы шарттары анықталған. Экономика мен бизнесті басқарудың теориялық аспектілері зерттеліп, инновациялық жағынан дамуының қыр-сыры көрсетілген.

Objective conditions have been sholon in this work and pre requisities of entrepreneuship in Kazakhstan have been pointed out, theoretica basis of economic management organization has been analyzed, formation stades and innovation activity development have been analyzed as well.

Организационная структура управления характеризуется распределением целей и задач между подразделениями в организации, административно-правовыми отношениями между подразделениями и должностями, вытекающими из них связями по кооперации деятельности при решении проблем, возникающих в процессе управления. Поэтому считаем, что при решении вопроса о структуре управления более правильно вести речь о динамической структуре организации управления, поскольку с термином «структура» принято связывать статику явлений. От организационных структур управления в современных рыночных условиях, как никогда ранее, требуется гибкость и чувствительность к изменению управляемого объекта. Необходима такая организационная система управления, которая позволила бы раскрыть разнообразные связи структуры бизнес-системы, представить их в виде иерархической структуры («ступеней успеха»), отражающей степень организованности и управляемости производством (услугами).

Важной частью работ по развитию научных основ совершенствования организации управления является разработка методики экономической оценки организационных структур различных уровней управления. Такая методика, по нашему мнению, должна стать основой контроля и аналитической оценки эко­номичности и эффективности организационной структуры бизнеса и предназначаться как для подразделений фирмы, так и для вышестоящих органов управления как отраслевого, так и государственного управления. При этом, с нашей точки зрения, развитие и совершенствование организационных структур управления должно осуществляться не от случая к случаю, а представлять собой непрерывный планомерный процесс. В настоящее время нет еще достаточно обоснованных методических положений по планированию развития систем управления вообще и планированию развития эффективности организационных структур в частности [1].

В этой связи построение структуры управления организации предполагает: - выявление объективных закономерностей внутренней организации структурных подразделений в их взаимосвязи и их взаимодействии с внешними и внутренними факторами; - формулировку этих закономерностей и взаимосвязей в единой целенаправленности; - функциональный и структурный анализ; - построение рациональной структуры управления.

Построение эффективной структуры управления малым предприятием зависит от степени организованности и управляемости отдельных ее частей и элементов: рабочих мест, участков и т.д. В соответствии с логикой и иерархичностью системы - предприятие, фирма - целью настоящего исследования является разработка рекомендаций по развитию эффективности и совершенствованию структуры управления, механизма организации управления малым бизнесом [2].

При этом основными компонентами, «узлами системы» управления являются: механизм управления цели, функции, принципы, методы; управляющая система в статике (структура управления - производственные подразделения, органы управления, кадры, техника); управляющая система в динамике (процессы управления) и совершенствование системы управления (имеется в виду функционирование ее в динамике).

Таким образом, организационно-экономический механизм управления включает в себя выбор и обоснование стратегии развития предприятия в разрезе конкретных этапов; определение важнейших принципов и методов научного и практического обоснования необходимости совершенствования (формирования) системы управления и ее структурных подразделений, разработку целей и задач, определение направлений и маршрутов достижения поставленных целей и необходимых для их реализации экономических рычагов, стимулов и ресурсов. Считаем, что наиболее полно и развернуто систему управления характеризует процесс управления как реальное функционирование. В процессе управле­ния взаимодействуют элементы механизма и элементы структуры управления. Поэтому в процессе функционирования производства (услуг) бизнес-системы все составные части системы управления находятся между собой в теснейшей взаимосвязи и взаимодействии.

Выбор объектов исследования предприятий малого бизнеса связан с рядом обстоятельств. Во-первых, исследуемые предприятия по казахстанским меркам оснащены самым современным оборудованием, производят наукоемкую продукцию. Здесь созданы предпосылки для реализации НТР, обеспечена взаимо­связь двух факторов экономического роста: технического и организационного. Во-вторых, каждое из исследуемых предприятий малого бизнеса было организовано по индивидуальному экономическому обоснованию с «сугубо своей», индивидуальной формой управления. В-третьих, исследуемые фирмы являются представителями различных отраслей, направлений, видов деятельности [1].

В данном случае имеет значение тот факт, что до настоящего времени не разработан единый общепринятый методический подход ни к проектированию систем управления создаваемых фирм, ни к анализу эффективности работы аппарата управления действующих предприятий. Все это обусловливает необхо­димость с учетом накопленного опыта и имеющихся теоретических разработок рассмотреть принципы подхода к анализу эффективности организации управления в малом бизнесе. С нашей точки зрения, построение эффективной структуры управления предприятием требует глубокого анализа характеристик систем управления.

Анализ организации управления в малых предприятиях служит основанием для разработки методических рекомендаций как по совершенствованию структуры управления, так и механизма управления с предложением конкретных решений по определению степени рациональной централизации (децентрализации) функций управления, состава работ по функциям управления, разграниче­нию задач управления в управляющей системе между подсистемами, разработке рациональной системы информационных потоков и документооборота, определению численности и квалификационного состава работников как самой фирмы, так и управления, а также рычагов и стимулов экономического регули­рования.

В республике с развитием и углублением экономических реформ все большее число хозяйственников вступает в предпринимательскую среду.

Ориентация на построение правового государства с рыночно ориентированным характером общественных отношений по своему духу наиболее соответствует новой парадигме, где общество ориентируется на создание таких условий, в которых человек был бы избавлен от всякой излишней опеки и был бы волен сам определять, довольствоваться ли ему существующим поло­жением или что-то предпринимать для его изменения. Условием выхода из этой ситуации в этом варианте является отказ от индивид оцентричности и проявление предпринимательской инициативы для формирования новой «над природной» потребности. Это можно осуществить за счет соотнесения личных потребностей конкретного человека с запросами и интересами других людей, что, собственно, и является основой формирования общественно значимых мотивов и целей его деятельности.

Проведенное исследование по изучению теоретических и методических подходов к организации малого бизнеса и выработке механизмов управления предпринимательской деятельностью позволяет сделать следующие выводы и рекомендации:

1. В работе показаны объективные условия и выявлены предпосылки раз­вития предпринимательской деятельности в Казахстане, раскрыты теоретиче­ские основы организации управления экономикой, а также проанализированы этапы становления и развития инновационной деятельности в этой области. Отмечено, что ориентация на построение правового государства с рыночно-­ориентированным характером общественных отношений по своему духу наи­более соответствует новой парадигме: «Общество должно быть ориентировано на создание условий, наиболее полно раскрывающих способности самого чело­века» [2].

2. Предпринята попытка - дать расширенное теоретическое обоснование сущности и содержания малого предпринимательства, а также раскрыть харак­тер деятельности малого предприятия в условиях рыночной экономики. Объем и возможность использования современных информационных систем определили специфику организации деятельности малых предприятий и расширили область принятия самостоятельных решений не только в количестве, качестве и цене производимой продукции, но и путях влияния на конкурентную среду.

3. Исследована специфика предпринимательской деятельности как объективной основы организации бизнеса, а также специфика организации бизнес ­деятельности в условиях внешней среды. Проанализирована природа малого предприятия с точки зрения «ее размеров», возможности реализации инноваци­онных процессов, нацеленных на технологическое лидерство. В работе раскры­ты перспективные направления и обоснованы принципы эффективной органи­зации управления малым предприятием, проведена систематизация основных принципов организации предпринимательства.

ЛИТЕРАТУРА

1. 
   Ермаков Б.А. Инновационная деятельность в малом бизнесе: модели финансирования 11 Круглый стол. - Алматинская ассоциация предпринимате­лей. - Алматы, 2006. - С. 5.
   
2. 
   Космамбетова Р.И. Концептуальные основы управления экономикой. В условиях устойчивого роста 11 Саяхат. - 2005. - NQ 1. - С. 21.
   

В соответствии рыночной экономике меняется образование хозяйственной деятельности и его факторы. В настоящее время большую роль играет вопросы обеспечения народа продовольствием. В данное время в нашей стране большое внимание уделяется на аграрную реформу и предлагаются меры по улучшению агро промышленного комплекса.

In conformity to market economy formation of economic activities and its factors changes. Now the big role plays questions of maintenance of the people the foodstuffs. At present in our country the great attention is given on an agrarian reform and measures on improvement агро an industrial complex are offered.

Тауар - ақша қатынастардың жағдайына тек қана ауыл шаруашылығы салаларының даму жағдайы ғана тәуелді емес, оған сонымен қатар салалық және салааралық байланыстар мен еңбек мотивациясы да байланысты болады.Тауарлы өндірістің және айналыстың қалыптасуының негізгі шартына ќоғамдық еңбек бөлінісі жататындығы белгілі.

Қазіргі кезде аграрлық секторда дағдарысты сыртқы және ішкі инвестиция тартымдылығын талап ететін тұрақсыз саяси жағдайдың қалыптасу жағдайында аграрлық реформа әдістері мен стратегиясын өзгерту- негізгі маңызды міндеттердің бірі болып табылады. Қазіргі уақыттағы ауыл шаруашылығында әлеуметтік-экономикалық қатынастардың өзгеруі меншіктің және шаруашылық жүргізудің әртүрлі формаларының қалыптасуына көп укладты экономиканық жүзеге асуының маңызы зор.

Аграрлық экономиканық қалыптасуы ауыл шаруашылық- экономикалық құрылымындағы меншік түрі мен шаруашылық жүргізудің әртүрлі түріне негізделген.

Сонымен қатар меншік нысандары мен шаруашылық түрлерінің түсінігі әртүрлі. Бірақ, көп жағдайда меншік пен шаруашылық түсініктері қатар айтылғанымен, олардың мәндері мен мазмұндары бір-бірінен ерекше.

Шаруашылықтың әртүрінің пайда болуы белгілі бір шаруашылық бірлестікті құрайтын меншік қатынастарының белгілі бір түрін анықтайды деп Е.Х Румак атап өткен.

Ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының ішінде тек колхоздар ғана ұжымдық шаруашылық ретінде қалыптасқаны бәрімізге белгілі. Бірақ негізінен олар ұйымдық шаруашылық ретінде қызмет атқарған жоқ; жүзеге асырылу барысында оларда өндірісті ұйымдастыруда, бөлуде және тауарды иеленуде ешқандай тәулсіздік болмағандықтан, мемлекеттіктерден айтарлықтай айырмашылығы болмады. Колхоздарды мемлекеттендіруде, заңды негіз ретінде колхоздардың бөлістірілмейтіні туралы жалпы ережесі қолданылғандықтан, олар мемлекеттік меншік нысанында қалыптасты. Осыған орай, ауыл шаруашылығында тек қана мемлекеттік басқару жүзеге асып, көп уақыт укладты экономиканы қалыптастыру, құру үшін кәсіпорындарды мемлекеттік меншігінен алу, яғни жекешелендіру үрдісін жүргізу қажеттілігі туындады.

Қазіргі аграрлық реформа-бұл нарық жағдайында экономикалық заңдылықтардың талаптарының негізінде қалыптасатын, аграрлық сектордың басқа салаларымен, мемлекетпен әлеуметтік-экономикалық қатынастарын сипаттайтын негізі тереңнен орын алатын революциялық қайта құру үрдісі.

Ќорытындылайтын болсақ жекешелендіру-бұл мемлекеттің өзінің өндірісі тікелей шаруашылықты басқару қызметінен ажыратылуы. Осыған орай жүзеге асырылып отырған негізгі заңдылықтармен және қаржылық- несиелік әдістермен реттелетін экономикалық орта қалыптасады. әр түрлі меншік нысаны мен әртүлі шаруашылық жүйесіндегі шаруашылықтардық белсенділігі мен кәсіпорындардың бәсекелестік жағдайында қалыптасады. Осы жағдайда мемлекеттің басқару функциясы мен ауыл шаруашылық кешенін шаруашылықты басқару функциясы нақты айқындалады.

Аграрлық секторда өркениетті нарық пен оның инфрақұрылымын қалыптастыру, оның негізгі буыны-ауыл шаруашылық кәсіпорындарында түбегейлі өзгерісті қажет етеді. Бүгінгі таңда жеке, жалдық, үлестік, жауапкершілігі шектелген әр түрлі қоғамдардың қалыптасуы белсенді түрде жүзеге асуда. Негізгі буынды реформалаудағы ерекшеліктерге: шағын бизнес пен кәсіпкерлікке қолдау көрсету; ауыл шаруашылық шикізатары мен өнімдерін өндіретін шағын және орта кәсіпорындар жүйесін құру, ауыл шаруашылық өндірісінде құрылымдық қайта құруды жеделдете алатын- фермерлік және шаруа қожалықтары жүйесін қалыптастыру жатады.

Аграрлық секторда қалыптасып отырған қатынастардың ерекшелігін анықтайтын негізгі факторарға мыналар жатады: өндіріс құралына меншік; шаруашылық жүргізуші нысаны; өндірісті басқару және бөлістіру құрылымы. Аталған факторлар өзара байланысты, бірақ негізгілеріне өндіріс құралына меншік, жерге меншік болып табылады. Себебі бұл фактор кез келген шаруашылықтың нысанын анықтайды. ҚР- ның аграрлық секторында меншік қатынастарының қалыптасуы бірнеше заң актілерінің қабылдануына негіз болды.: (меншік туралы, жер туралы, жалға алу туралы,шаруа қожалығы туралы, кәсіпкерлік және кәсіпкерлік қызмет туралы, мемлекет иелігінен алу және жекешелендіру туралы заңдар). Бұл заңдар тек қана жаңа нарықтық құрылымының қалыптасуын заңдылықты және экономикалық негізі ғана емес ҚР–да ауыл шаруашылығының барлық жүйесіндегі кәсіпорындар мен шаруашылықтардың әр түрлі нысандарын құруда қолданылады. Өкінішке орай, жоғарыда келтірілген заңды құжаттардың кері әсер ететін тұстары да бар. Айталық, аграрлық реформаны жүргізудің жолдары еліміздің барлық аймақтарында бірыңғай болып, әр аймақтың өзіне тән жергілікті шарттары мен аграрлық құрылымдардағы жинақталған тәжірибелер мен әдістер есепке алынбайды. Кейбір ауыл шаруашылық ұйымдарында еңбек ұжымының шешімі заңсыз болып есептеледі. Себебі шешім қабылдауға қажетті дауыс саны болмаған. Осыған сай, қайта ұйымдастыру ішкі шаруашылық қатынастардың өзгерісінсіз, жаңа құрылымдардың құрылуы мен аяқталды. Ауыл шаруашылығы өндірісінде басқару жүйесінің кері ерекшеліктеріне ауыл шаруашылығында материалдық ресурстарды жеткізудің, өнімді сату көлемінің, сатылу бағасының деңгейінің табыстарды бөлу тәртібінің орталықтан қатаң бақылануын айтуға болады. Бұл өз кезегінде ел экономикасындағы салалардың баламасыз айырбасына әкеліп соқтырады. Академик М.И. Синкалов пен А.В. Поташовтың мәліметтері бойынша (124,79бет) ауыл шаруашылығының ұлттық табыстағы үлесін дұрыс бағалау жүйелілк сипатта орын алады.

Біз келтірілген көзқарастарды қарастыра келіп, тауар өндірушілердің ұйымдық – құқықтық нысандары шағын, орта және ірі болса да тиімді болады деген тұжырымға келеміз. Олардың арасындағы арақатнас пен байланыстар шаруа қожалықтарының еркін даму үрдісі жағдайында, ҚР-ң ресурсты потенциалын тиімді пайдалануға бағытталған, мемлекет тарапынан экономиканы реттеу жағдайында қалыптасып, жүзеге асуы тиіс. Мемлекеттің экономикасын басқару мен шаруашылық жүргізу тетіктері кез-келген өндірушілердің тиімді жұмысына сәйкес келуі қажет. Тиімді шаруашылықтың қалыптасуы мен оны экономикалық сауаттылықпен жүзеге асыру кез-келген өндірушінің жеке тұлға ретінде қалыптасуы үшін және кәсіпкерлік қызметтің нәтижесі үшін де қажет. Шаруашылық жүргізу мен меншіктің әр түрлі нысандарының қалыптасуы адамдардың кәсіпкерлік қызметінің дамуына бағытталған. Кәсіпкерлік өндірісте көп көлемде өнім өндіруде еңбек мотивациясының артуына және нақты тауар өдірушілердің іскерлік қасиеттері мен белсенділіктерінің негізінде жоғары пайдаға ие болуға мүмкіндік береді.

Ауыл шаруашылығында тиімді кәсіпкерлік нысанның дамуы, өнім өндірудің одан әрі өсуіне жағдай жасайды. Ауыл шаруашылығында адамдар арасындағы кәсіпкерлік қызмет экономиканың басқа салаларына қарағанда баяу дамиды, бұл бірінші кезекте шаруашылық салаларының өзіне тән ерекшеліктерімен түсіндіріледі. Басқа салалармен салыстырғанда ауыл шаруашылығында материалдық өндіріс климаттық және табиғи факторларға байланысты болып табылады. Бұл саладағы өндірістік қызметтері биологиялық табиғатпен және оған тән айрықша даму заңдылықтарымен байланысты.

Ауыл шаруашылығында негізгі ерекшелікке өндірістік қызметте жерді пайдалану жатады. Жер бір уақытта еңбек заты және еңбек құралы бола отырып, өндіріс нәтижесіне құнарлылығы, өнім беруі және орналасуы арқылы әсер етеді. Ауыл шаруашылығының өндірісінде маусымдық ерекше сипатқа ие. Мұнда негізгі жұмыстар көктемде, жазда жүргізіледі. Сонымен қатар, ауыл шаруашылғында ауыл шаруашылық жұмысының басталуы мен нақты нәтижеге жету арасында ұзақ уақыт орын алады. Бұл ерекшеліктер аграрлық өндірісте барлық тарихи даму жағдайларда өзгермейді және олардың тығыз байланысы аграрлық кәсіпкерліктің сипатын береді. Сонымен қатар, саланың экономикалық жағдайы үлкен әсер етуші фактор болып табылады. Кәсіпкерлікті адамдар пайда табу мақсатында ұйымдастыратын өндірістік қызмет. Ауыл шаруашылығындағы кәсіпкерлік экономиканың басқа салалары сияқты тәуекелділікке, белгісіздікке және жаңалық ендіруге тән. Ауыл шаруашылығындағы белгісіздік жағдай айқын түрде байқалып, өндірісте дайын өнім алуда және оны өткізу мерзімінде орын алады. Аграрлық кәсіпкерліктегі жаңалықтарды ендіру біріншіден өнім сапасын жоғарлатуға және оны арзандатуға бағытталан. Сонымен қатар, ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруші өзінің шаруашылық қызметін жүргізуде өнімдердің шектеулілігімен және олардың уақытқа сай өзгерісімен байланысты. Аграрлық қызметтің ерекшелігі ауыл шаруашылық кәсіпкерлігінің тұлғасына белгілі бір талаптар қояды. Белгілі бір білімсіз, еңбек сүймейтін, шарушылыққа деген ынтасы жоқ шаруа жақсы кәсіпкер бола алмайды. Әрбір шаруашылық иесінің немесе кәсіпкердің жеке қасиеттері олардың шаруашылық қызметінің нәтижелеріне тікелей әсер етеді.Олардың іскерлігін, тапқырлығын шаруашылық игеретін ресурстардың бірі ретінде есептеуге болады. Нарықтық жағдайда кіріс алуға бағытталу бұл кәсіпкерлік қызметтің еркі. Яғни, кәсіпорынның тиімділікке жететін көрсеткіші болып табылады. Аграрлық кәсіпкерліктің негізгі ерекшелігіне жоғары пайда алуға бағытталу емес, тәуекелділікті төмендетуге, яғни жыл сайын тұрақты түрде белгілі бір көлемде пайда алуға және ол пайданың ұдайы өндірісте жүргізуге мүмкіндік беруі жатады. Кәсіпкерлік қызметке сонымен қатар, істің потенциалдық пайдалылығын бағалай алу және ресурстарды тиімді қолдану қабілеттілігі тән. Ауыл шаруашылығы кәсіпкерліктің келтірілген себептері қазіргі кездегі субсидия, жеңілдетілген несие жүйесі басқа салық жүйесін қолдану және жеңілдетілген тарифті бекіту тұрғысындағы мемлекеттік қолдауды көрсетуді қажет етеді. Бірақ, бұл қолдау көрсету шаруашылық нысаны белгілі бір нысанына бағытталуы керек.

Бірнеше экономистер шаруашылықтың өндірістік типінің қалыптасуын әдістемелік негізін, саланың еңбекк сыйымдылық мәдениеті мен мал шаруашылығы өнім өндірісінің сәйкес келуін еңбек және материалдық шығындар бойынша жалпы талаптар мен шаруашылық қағидаларын дайындаумен айналысуда. Шаруашылықты осындай типке бөлу өндіріс құрылымын айқындауға шаруашылық жүргізудің тиімді жүйесін таңдап алуға мүмкіндік береді. Ауыл шаруашылығының бірде бір кәсіпорын, жеке шаруа қожалығының өзі өндіріс өнімінің бір жаңа түрін мамандандыра алмайды. Өнеркәсіп саласымен салыстырғанда ауыл шаруашылығы саласында ішкі шаруашылық қажеттілікті қанағаттандыратын көптеген өнімдер шаруашылықтың өзімен өндіріледі. Мұндай өнімдерге тұқым, жем – шөп және ауылдың тұрғындарына азық – түлік өнімдері жатады. Сонымен байланысты шаруашылық мұқтаждықты қамтамасыз ету үшін және нарыққа бәсекелестік қабілеттілігі жоғары тауарды шығару үшін жерден алынатын жоғары нәтиже беру қажет.

Шаруа қожалықтарын типтерге бөлу кезінде біздің ойымызша, ең алдымен қазіргі шаруа қожалықтары – бұл тауарлық өнімді өндіретін шаруашылықтар екенін есепке алуымыз қажет. АҚШ м – та 1974ж фермерлік шаруашылыққа мың доллардан кем емес тауар шығаратын шаруашылықтарды жатқызған. Жеке қосалқы шаруашылық шаруа қожалығы болып саналмауы тиіс. Бірақ, осы қожалықты дамытуға болады. Бұл шаруа қожалығы болып аталудың бірден бір себебі болып табылады. Шаруа қожалығын типтерге бөлу кезінде типке бөлудің ұйымдық – құқықтық және өндірістік экономикалық сипаттарын ескру керек. Олар шаруа қожалығының көлеміне байланысты қалыптасуы керек. Шаруа қожалығының көлеміне көптеген факторлар әсер етеді: оның еңбек потенциалы, жердің сапасы, техникалық қамтамасыз етілуі және материалдық – техникалық базасының жағдайы шаруа қожалығының өндіріс көлемінің кеңейтуге қажетті қаражат пен жұмыс күші шаруа қожалығының өндірістік – экономикалық, ұйымдық – құқықтық белгілерінің нәтижелерінің құрамдас бөліктері болып табылады.

1. 
   О формах бухгалтерской отчетности. Приказ Министерства финансов РК от 28.02.2007 №4
   
2. 
   Международные и казахстанские стандарты бухгалтерского учета: Сравнительный анализ, принципы трансформации, направления реформирования/под ред. С.А. Николаевой. - М.: Аналитика-Пресс, 2009.
   
3. 
   Шнейдман Л.З. Готовим бухгалтерскую отчетность. - М.: Бухгалтерский учет, 2008.