1.Қазақ тілінің орфоэпиялық нормасы



Дата06.01.2022
өлшемі27,5 Kb.
#110180

1.Қазақ тілінің орфоэпиялық нормасы
Орфоэпия грек тілінен аударғанда дұрыс айтамын деген мағынаны білдіреді. Тілдегі сөздердің дұрыс айтылу нормасы , ережесі қазақ тілінің орфоэпиялық нормасы болып табылады. Тіліміздің фонетикалық заңдылығына сәйкес ауызша сөйлеу ережелері орфоэпиялық норма деп аталады.

Мысалы:


жүйрік- жүйрүк;

Еспенбет-Еспембет

қиян- кескі- қияң-гескі

Ботакөз-Ботагөз

шекара-шегара

ақ лақ - ағ лақ

жұлдыз -жұлдұз

Бұл жерде екінші бағандағы сөздер орфоэпиялық нормада жазылып тұр.


2. Төте жазуда таңбаланған дауысты дыбыс саны
Төте жазуда 24 дыбыс болған. Оның алты дыбысы - дауысты, қалғаны дауыссыз. Төте жазуда таңбалаған дауысты дыбыстар: а, о,ұ, ы, и, е; А.Байтұрсынұлы зерттеуі бойынша дауысты дыбыстар сөз басында келсе, алдынан таяқ қойылып жазылған. Ахмет Байтұрсынұлы бұл дауысты дыбыстарды былай жіктеген: толық дауыстылар және шала дауыстылар. Толық дауысты дыбыстар: а, о, ы,ұ, е. Ал шала дауысты дыбыс: и

Төте жазудағы дауысты дыбыстарға сипаттама:

а- жуан дауысты дыбыс, езулік, ашық дауысты дыбыс;

о-жуан дауысты, еріндік, ашық дауысты дыбыс;

ұ-жуан дауысты, еріндік,қысаң дауысты;

ы- жуан дауысты, езулік, қысаң дауысты дыбыс;

и-жіңішке дауысты, езулік, қысаң дауысты дыбыстар;

е- жіңішке дауысты дыбыс, езулік дыбыс, ашық дауысты;


3.Латын әліпбиінде қазақтың төл дыбыстарының таңбалануы

Әліпбиде тоғыз төл дыбысымыз бар. Олар: ә,ғ,ң,қ, ө, і,ұ,ү,һ. Латын әліпбиінде қазақтың төл дыбыстары жазылуына байланысты емле баптары сақталатындығын көптеген ғалымдар зерттеуде. зерттеулердегі әліпбиде тоғыз дыбыс дәйекше арқылы берілген, қазақ тіліне тән бес төл дыбыс /ә, ө, ү, ғ, ң/, бір кірме дыбыс /ч/ және екі тілге де ортақ үш дыбыс (и/й,ш,у) таңбаланып берілген.

Достарыңызбен бөлісу:




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет