Қазақ ақыны, ағартушы Сұлтанмахмұт Торайғыровтың шығармалары "Бір ел -бір кітап" Республикалық акциясы аясында жалпы халықтық

120 жыл толып отыр. Осы орайда Сұлтанмахмұт Торайғыровтың шығармала-ры "Бір ел -бір кітап" Республикалық акциясы аясында жалпы халықтық

Сұлтанмахмұт Торайғыров – қазақ халқының сүйікті перзенті,асқан дарынды ақыны,ағартушы педагогі.Аз жасаса да соңына аса бай, мейлінше қызықты әдеби мұра қалдырған классик ақын,ұлағатты ұстаз,педагог.

«Қараңғы қазақ көгіне өрмелеп шығып күн болуды» арман еткен Сұлтанмахмұт Торайғыров бүкіл ғұмырын халық ағарту ісі мен шығармашылығына арнаған.

Ақынның «Алаш ұран» атты өлеңін оқу,бейнетаспа,слайд көрсету

Ғаниұлы Нығмет: «Оқып жүрген жастарға».

Бақбаулет: С.Торайғыров 23 қазанда Павлодар облысының Баянауыл ауданында дүниеге келді. Үш жасында анасы өліп,әкесінің қолында тәрбиеленеді. Оның ту-ған әкесі кедей шаруа, момын,қазақша хат тани білетін адам болды.Ақын бар бол-ғаны бір жасқа толғанда, анасы қайтыс болды.Ол балалық шағынан аштық пен жалаңаштықты,қиындықты көріп өсті.Сұлтанмахмұт алты жасар күнінде,әкесі-нен оқып,хат таниды. Осыдан соң 1902-1907 жылдары ауыл молдасына оқуға бе-реді. Ол молдаға оқып жүрген кезінен бастап,он үш жасында өлең жаза бастайды. Оның тұңғыш жазған өлеңі «Секілді өмір қысқа жарты тұтам» деп аталады.

Абдуакил Ақмарал: «Қазақ тілі».

Аяулым: С.Торайғыров 1908-1910 жж. Баянауыл қаласында ашылған діни медіреседе оқиды.1912 жылы Сұлтанмахмұт Тройцк қаласына келіп,мұсылман діни мектебіне оқуға түседі. «Шәкірт ойы» деген өлеңінде Сұлтанмахмұт онда барып оқуға түскен кезде іздегенім табылды, енді дегеніме жетем деген ойға келеді.

Айдынғали Жания: «Гүләйім»

Ермұханова Аяна: «Орнымыз медресе оқып жатқан».

Бақдәулет: 1911 ж. жаңаша оқыған Нұралы ұстазының көмегімен қазақ, татар тілдеріндегі әдеби кітаптармен, газет-журналдармен танысады.

*1912 ж. Троицкідегі Ахун Рахманқұли медресесіне түседі, бірақ мұнда бір жыл-дай оқыған ол өкпе ауруының зардабынан оқудан шығып қалады. Торайғыров енді медреседе оқуды қойып, орысша оқу іздейді, қала маңындағы елде жаз бойы бала оқытады. Осы кезден ақындыққа ден қойып, *1912 – 13 жылдар аралығында

“Оқып жүрген жастарға”,
“Тәліптерге”(“Шәкірттерге”),
“Ендігі беталыс”,
“Оқудағы мақсат не?”,
“Анау-мынау”,
“Мағынасыз мешіт”,
“Жарлау”,
“Досыма хат”,
“Шығамын тірі болсам адам болып”,
“Түсімде”,
“Жазғы қайғы”,
“Қымыз”,
“Кешегі түс пен бүгінгі іс”, т.б. өлеңдерін, “Зарландым” атты ұзақ очеркін жазды. Осы тұста “Қамар сұлу” романын жазуды бастады.

Мейірбекова Арайлым: «Неге жасаймын»

Аяулым: 1913 жылдың күзінде Троицкіге қайтқан Торайғыров “Айқап” журналына жауапты хатшы болып жұмысқа орналасып, “Өлең һәм айтушылар”, “Ауырмай есімнен жаңылғаным”, “Қазақ тіліндегі өлең кітаптары жайынан”, “Қазақ ішінде оқу, оқыту жолы қалай?”, т.б. әңгіме, мақалаларын осы журналда жариялайды. Журналда аз ғана уақыт қызмет еткен ақын

• 
  1914 ж. жазда туған елі Баянауылға оралады. Ел ішінде мәдени-ағарту жұмы-сын жүргізетін “Шоң серіктігі” деген ұйым ашпақ болғанымен, ісі жүзеге ас-пады. Осы жылы орысша оқу іздеп Семейге барған Торайғыров діттеген оқуына түсе алмай, біраз дағдарысқа ұшырайды.
  

Осындай көңіл-күй әсерімен

• 
  1917 жылғы ақпан айындағы төңкерістен кейін Семейде жаңа құрылған Алаш партиясы мен Алашорда үкіметінің жұмыстарына қатынасып, “Алаш ұранын” жариялады. Бірақ ауруы асқынып кеткендіктен оқуды да, жұмысты да тастап,
  

«Қамар сұлу» поэмасынан көрініс

Надандықтан екенін білмейміз бе,

Көрінгенге болғаның семіз жемдік,

Ел болуға алдымен білім тірек,

Бір сөзді, бір ауызды, намыс керек,

деп білім алуға шақырады.

Ақынның өмірі өте қысқа болғанымен, оның артына қалдырған мұрасы, халқына істеген игілік істері, қазақ педагогикасына сіңірген еңбегі өте орасан дерлік.

Кітапханашы: Құрметті оқушылар, бүгін С.Торайғыровтың шығармашылы-ғымен таныстық.6 жастан хат танып,13 жасынан өлең жаза бастағанын,көптеген өлеңдерін оқып таныстық, «Таныстыру», «Қамар сұлу», «Кедей» сияқты поэмалар жазған.Кітап бүгінгі ұрпаққа ой салатын келелі шығарма.Қандай өркениет заман-ында да ешбір ақпараттық технология құралдары кітаптың орнын алмастыра ал-майды.Кітап оқу жан дүниемізді байытады дей келе, ақын өлеңдері қайрат пен жігерге толы ұлттық намыс пен сана сезімді оятумен құнды туынды екенін білдік.

Кешімізді қорытындылай келе , ұлтының, жұртының трагедиялық халі қалам-герді қатты тебірентеді, тығырыққа тіреліп қалмай лирикалық кейіпкерінің жі-герін жанып, алау сезімге бөлейді.

Қараңғы қазақ көгіне

Өрмелеп шығып күн болам!

Қараңғылықтың кегіне

Күн болмағанда кім болам?!, - дегендей, жарық дүниеге 27 жыл ғана қонақ болып,мәңгілік өмірін рухани мұраларымен жалғаған С.Торайғыров шығарма-

шылығы өз кезеңінің шындық шежіресі ғана емес, бүгіннен болашаққа ұласқан қысқа ғұмырының ұзақ та мағыналы жолы, өнер сапарының өнегелі құбылысы деуге әбден болады.

Жамбыл облысы,Қордай ауданы,Қордай ауылы.