Баяндама 6В01910 – «Дефектология» мамандығы
жүктеу/скачать 26,35 Kb.
|
Документ (1) (копия)
- Бұл бет үшін навигация:
- Баяндама 6В01910 – «Дефектология» мамандығы
|
Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым минимтрлігі М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті «Психология және арнайы педагогика» кафедрасы Баяндама 6В01910 – «Дефектология» мамандығы Орындаған:Жайкхан Сабина Тобы: ТП-20-2к Қабылдаған: Керимбекова Ж.У Шымкент – 2022 жыл Дизартрия дегеніміз сөйлеу мүшелерінің инервациясының жеткіліксіздігіне байланысты сөйлеу тілі дыбыстардың айтылу кемістіктері. Дизартрия гректің артрон – мүшелену және бөлшек, дис – бұзылу сөздерінен шыққан. Анықтап айқын сөйлеудің бұзылуы деген мағынаны білдіреді. Дизартрияның басты көріністеріне сөйлеу тілі дыбыстардың бұзылуы, дауыстың пайда болуындағы кемістіктері, сонымен бірге сөйлеу шапшаңдығындағы, сарынындағы өзгерістер жатады. Аталған кемістіктер орталық немесе шеткі нерв жүйелерінің зақымдануының түрліше қисындасып жинақталуына, кемістіктердің ауырлығына, ақаулықтың пайда болған уақытына байланысты дәрежеде көрінеді. Клиникалық, психологиялық және логопедиялық тексерудің нәтижесі дизартриясы бар балалар сөйлеу тілінің, психикасының қимылдарының бұзылулары жағынан әр алуан екенін көрсетті. Дизартрияның шығу себебі баланың құрсақтағы және жас кезіндегі жетіліп келе жатқан миына әртүрлі келеңсіз жәйттердің тигізетін зиянының нәтижесінде орталық нерв жүйесінің органикалық зақымдануының әсерінен болады. Бұл көбінесе толғақ қызуының келеңсіз жағдайларына мүмкіндік жасайтын ұзаққа созылған қатты инфекцияның оттектің жетіспеушілігінің, екіқабат кезіндегі токсикоздық және басқа да бірқатар жәйттердің нәтижесінде құрсақтағы зақымданудан болады. Бұндай жағдайлардың көбіне бала туылған кезде асфиксия пайда болады және шала туады. Жалпы дизартрияны зерттеген ғалымдар өте көп олар мына төмендегідей: М.С.Маргулис (1926) неврологиялық тұрғыдан дизартрияның әртүрлі формаларының дифференциалды диагностикасын сипаттады. Л.Б.Литвак (1959) сөйлеу тілінің дизартриялық бұзылыстарындағы ақаудың құрылымын ашты. О.В.Правдинаның «Логопедия» (1969) оқулығында дизартриядағы айтылу бұзылыстарының белгілі бір синдромдары келтірілген. «Логопедияның негіздері» (1989) оқулығында Г.В.Чиркина дизартрияның психологиялық-педагогикалық аспектілерін қарастырады. «Логопедия» (1989) оқулығында Е.М. Мастюкова әртүрлі санаттағы балалардың, соның ішінде церебральды сал ауруына шалдыққан балалардағы дизартриядағы түзету жұмыстарының мазмұнының клиникалық-психологиялық және педагогикалық негіздемесін атап өтті. Дизартриядағы сөйлеу кемістігінің құрылымын зерттеумен айналысатын мамандардың көпшілігі бұл кемістікті бас миының ошақтық зақымдануынан туындаған бұлыңғыр, нашар, нашар түсінікті сөйлеу деп түсінеді. Дизартрияның негізгі көріністері: дыбыстардың артикуляциясының бұзылуы; сөйлеу тынысы; дауыстың қалыптасуының бұзылуы және соның салдарынан дауыс сапасының бұзылуы; сөйлеу қарқынының, ырғағының және интонациясының бұзылуы. Барлық бұзушылықтар әртүрлі дәрежеде көрінуі мүмкін. Кеңес әдебиетінде дизартрия мәселесі де аз дамыған. . Маргулис (1926) дизартрияға «сөздің моторлық бейнелерінің кортикальды аймағының» зақымдалуымен байланысты және клиникалық түрде моторлы афазия мен апраксия түрінде көрінетіндерді қоспағанда, барлық моторлы сөйлеу бұзылыстарын жатқызды. Ол дизартрияның барлық түрлерін бульбарлық және церебральды деп бөлсе, миды өзі қыртыстық және қыртыс асты деп бөлді. Соңғы М.С. Маргулис дизартрияның капсулалық, экстрапирамидалық және церебеллярлық түрлерінің әртүрлі нұсқаларын атады. Кортикальды дизартрия, автордың пікірінше, қыртыс асты капсулалық дизартрияға ұқсас және клиникалық түрде псевдобульбарлы бұзылулармен көрінеді. Литвак (1959) дизартриялық сөйлеу бұзылыстарының жергілікті диагностикалық маңызына назар аударады. Дизартрия деп автор артикуляциялық бұзылыстарды түсінеді, бірақ ол оны нақты түсіндірмейді: олар сөйлеу қарқынының, ырғағының және интонациясының әртүрлі бұзылыстарын қамтиды. Автодыбыстардың бұлыңғыр айтылуының өзіндік ерекшеліктері ром тек моторлы бас сүйек нервтерінің селективті зақымдалуында ғана айтылады. Дизартрияның басқа түрлерінде «бұлыңғыр» сөйлеу симптомы талдаусыз қалады. Дизартрия табиғатын зерттеу отандық логопедиялық тәжірибеде белгілі көрініс тапты. Сонымен, О.В.Правдинаның (1969) оқулығында дизартрия түсінігі неврологиялық позициялардан анықталған және біздің жұмысымызға сілтеме жасай отырып, сәйкес дыбыстық бұзылулардың жекелеген синдромдары берілген. Жұмысында И.И. Панченко (1972) церебральды сал ауруы бар балалардағы дизартрия клиникалық көріністерінің патогенезін түсінуге және логопедияның патогенетикалық негізделген әдісін жасауға байыпты әрекет жасады. Болк (1902, 1906) фонация және артикуляция функциялары мидың алдыңғы бөлігімен байланысты деп есептеді. Физиологтар мидың әртүрлі бөліктерін дауыс қалыптастыру функциясымен байланыстырды. Кейбір клиницистердің айтуынша (Холмс, 1922; А.С.Пенцик, Л.А.Синегубко, 1936), сөйлеу бұзылыстары ми вермисінің басым зақымдалуымен кездеседі. Ми дизартриясының патогенезін талқылай отырып, М.Б. Крол (1933) сөйлеу бұлшық еттеріндегі милық атаксия, адиадохокинез және асинергияның көріністері нәтижесінде сөйлеудің ән айтуын, сонымен қатар оның монотондылығын, сакадтылығын, жарылғыштығын, баяулығын қарастыруды мүмкін деп санады. Церебеллярлы науқастар мен Л.Б.-ның шырқаған сөзі атаксиямен байланысты болды. Литвак (1959). Оның пікірінше, сөйлеудегі церебеллярлық атаксия қиын, баяу және серпілу, дауыстың жарылғыш сипаты, оның дұрыс модуляциясының болмауы, сөйлеу ағынының біркелкі, бірақ мағыналық тәуелсіз акцентуациясымен көрінеді, бұл оны ұқсас етеді. латын өлеңдерін сканерлеу. Айтуынша, И.М. Иргер (1959), сканерленген сөйлеудің қатысуымен дизартрия мидың кең зақымдануымен дамиды: оның оң жарты шары, оң жарты шар және мишық вермис, екі жарты шар. Автор мидың сол жақ жарты шарының селективті зақымдануында сөйлеу бұзылыстарын байқамаған. Церебеллярлық вермистің төмен травматикалық диссекциялары да оларды тудырмайды. Сканерлеуден басқа, И.М. Иргер сөйлеудің жеткіліксіз түсініктілігін анықтады, оны ол мидың зақымдануы ми бағанасына әсер еткенде пайда болатын бульвар дизартриясының симптомы ретінде қарастырды. Лекурс, Лэрмитт (1979), церебеллярлық дизартрияны қарастыра отырып, сөйлеуде (әсіресе көмейде) қолданылатын бұлшықет синергиясы элементтерінің десинхронизациясына, уақыт бірлігінде сөйлеудің төмендеуіне, сөйлеу тегістігінің бұзылуына және баяулауына назар аударады. оның қарқынында фонетикалық бірліктердің айтылу уақытының ұлғаюына және олардың арасындағы үзілістердің пайда болуына, дауыстылар мен дауысты дыбыстардың дыбыс қаттылығының, дыбысталуының және құрылымының фонетикалық мотивсіз ауытқуына байланысты. 20 ғасырдың ортасынан бастап дизартриялық сөйлеуді аспаптық-фонетикалық зерттеу басталды. Көбінесе мидың зақымдануы бар науқастар қаралды. Аронсон (1981) олардың дауысының қалыпты екенін немесе қаттылық пен дөрекі тремордың күрт өзгеруімен сипатталатынын атап өтті. В48 Дизартрия / Е.Н. Винарская. — М.: ACT: Астрель, Хранитель, 2006. — 141, [3] с.: ил., — (Библиотека лого¬педа) ISBN 5-17-028185-4 (ООО «Издательство ACT») ISBN 5-271-10288-2 (ООО «Издательство Астрель») ISBN 5-9762-0841-X (ООО «Хранитель») жүктеу/скачать 26,35 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|