Жаһандану, немесе Глобализация

С Аманжолов атындағы Шығыс 
Қазақстан университеті
«Қазіргі әлемдік 
үдерістер
аясындағы 
қазақ
мәдениеті» 
Орындаған: Нұрханов Хиндолбек
Қабылдаған: Игисинова Нураш Бекпауовна 

Эссе
Жаһандану
, немесе
Глобализация
(
ағылш.
 
global
—
«әлемдік», «дүниежүзілік», «жалпы») —
жаңа 
жалпыәлемдік саяси, экономикалық, мәдени және 
ақпараттық тұтастық құрылуының үрдісі. Терминді 
ғылыми айналымға алғаш рет
 
1983 
жылы
 
енгізген 
америкалық экономист
 
Теодор
 
Левитт
. Жаһанданудың 
жаңа сатысының түрлі аспектілерін 20 ғасырдың 
ортасынан бастап
 
Уолт
 
Ростоу
, 
Дэниел
 
Белл
, 
Алвин
 
Тофлер
, 
Питер
 
Дракер
, 
Джон
 
Нейсбитт
, 
Лестер
 
Туроу
 
зерделеді. Олар ғылымға “интеллектуалдық 
индустриялар экономикасы”, “
ақпараттық
 
қоғам
”, 
“
техникалық
 
революция
”, “
ақпараттық
 
жарылыс
”, 
“
ғаламдық
 
ауыл
” деген ұғымдарды енгізді
Жаһанданудың жағымды нәтижелеріне мыналар 
жатады: неғұрлым жылдамырақ экономикалық даму, 
өмір деңгейінің жоғарылауы, техникалық жаңалықтар 
мен басқару дағдыларын жеделдетіп енгізу және 
тарату, жеке тұлғалар үшін де, ел үшін де жаңа 
экономикалық мүмкіндіктер туғызу. Жаһандану тұңғыш 
рет біртұтас ақпараттық кеңістік арқылы әлемдік 
экономиканың барлық құрамдас бөліктерін 
—
 
өндірісті
, 
ғылымды
, 
қаржыларды
, 
тұтынуды
 
біріктіруд
е. Олардың қазіргі өзара тәуелділігі соншалықты, ұлттық 
және аймақтық нарықтардың әлемдік нарықтан кез 
келген оқшаулануы ол ұлтты немесе аймақты 
құлдырауға ұшыратады. Жаһандану кері айналмас 

сипатқа ие болып, экономикалық дамудың шартына 
айналуда. Нарықтар арасындағы кең ауқымды 
қаржылық ағындарға байланысты қазіргі күнде 
триллион
 
доллармен
 
өлшенетін, тауардың өзіндік 
құнын 10
-12%-
ға түсіретін және сонымен бүкіл циклдық 
дамуды өзгертетін
 
электрондық
 
сауданың
 
елеулі өсуі 
байқалады. Дегенмен де, Жаһанданудың қазіргі үрдісі 
бірқатар кері зардаптар әкеледі. 1990 жылы адам 
басына есептегенде орташа кіріс аса дамыған 17 елде 
басқалармен салыстырғанда 4,5 есе жоғары болған. 
1999 жылы жердің аса бай тұрғындарының 20%
-
і 
әлемдік ЖІӨ
-
нің (
жалпы
 
ішкі
 
өнімнің
) 86%-
не, ал аса 
кедейлері 1%
-
ке ие болды. Планета халқының 30%
-
і 
күніне бір доллардан кем қамтамасыз 
етілген.
 
Постиндустриалдық
, 
индустриалдық
 
және 
дамушы елдердің арасындағы алшақтық кему орнына, 
керісінше, өсе түскендігі байқалып отыр. 
Ашық
 
нарықтық
 
принциптерге шартты түрде сүйенетін
, 
ал шын мәнінде дамыған елдердің бәсекелестік 
артықшылығын пайдаланатын “
Вашингтондық
 
консенсус
” адамзаттың аз бөлігі үшін ғана қызмет етеді.