Таблица 1 - Результаты выполнения контрольных нормативов по общефизической подготовке футболистов (сентябрь 2016)

Таблица 1 - Результаты выполнения контрольных нормативов по общефизической подготовке футболистов (сентябрь 2016)

Сравнительный анализ физической подготовленности футболисток с контрольными нормативами показал, что только 32,25% имели высокие скоростно-силовые показатели в тесте прыжок в длину с места, лишь 6,25% максимальные скоростные возможности и 50% общую выносливость. Полученные данные требуют пересмотра планирования по развитию физических качеств с уклоном в индивидуализацию подготовки девушек футболисток с учетом данных контроля.

На основе этих данных можно утверждать, что применяемые средства и методы подготовки в подготовительный и соревновательный периоды на данном этапе подготовки дают положительные результаты, но не для большей части футболисток.
Литература

1 Адамбеков К.И. Теория и методика футбола: учебник. - Алматы: «Внер», 2007. - 268 с.

2 Акпаев Т.А. Оптимальные соотношения тренировочных и соревновательных нагрузок в процессе подготовки футболистов высокой квалификации: методические рекомендации. - Алматы, АГУ им. Абая. - 2003.- 48 с.

3 Фомичев В.А. Исследование влияния игровых упражнений различной напряженности, их объема и интенсивности на развитие качества быстроты у футболистов высших разрядов // Теория и практика казахстанского футбола.- 2001. - №1. - С.5-8.

4 Буравель О.И. Особенности физиологического обеспечения двигательных навыков в футболе у мужчин и женщин / Искакова Г.С., Капилевич Л.В., Андреев В.И.// Мат. II Всероссийской научно-практической конференции «Спортивная медицина. Здоровье и физическая культура Сочи 2011» http://www.sport medicine.ru/sochi - 2011-papers

Ұлттық ойындар арқылы мектеп оқушыларына патриоттық тәрбие беру
Мауленин А. К., магистрант

Ғылыши жетекшілер: Шепетюк М.Н., п.ғ.к., профессор;

Ғылым, техника, мәдениет, спорт және білім дамуының өзара байланыстылығы мен өзара сабақтастығы тарихи сипатта екендігін ескере отырып, жүргізген теориялық зерттеулердің қорытындылары, озат тәжірибелерді оқып үйрену және жүйелеу, орта мектептерде оқушылардың дене тәрбиесін қалыптастыру үдерісіне оқушыларды салауатты өмір сүру дағдыларына баулу, дене тәрбиесін жетілдіруді жүзеге асыру үрдісі, сондай ақ дене тәрбиесін қалыптастыру мәселесін теориялық сараптау мен дене тәрбиесіндегі тәжірибелерді обьективті тұрғыдан талдаудың маңыздылығы өте жоғары екендігі айқындалады [2,3].

Біздің есептеуімізше, таңдап алынған тақырып мәселелерінің шешімі қағидалы, орнықты, мазмұнды және қажетті, яғни біршама толық болып табылады.

Өзіндік дәлелдемелі материалды алу мен оны жинақтау толық берілген зерттеу міндеттеріне сай жүргізілді. Бұл жерде бірқатар мәселелерге ерекше көңіл бөлінді, атап атйқанда:

- ұлттық спорт түрлерінің, ұлттық қимыл-қозғалысты ойындарының және дене жаттығуларының қайта жаңғыруы мен қолданылуының теориялық-әдістемелік негізін құрайтын ережелер жиынтығын – Қазақстан Республикасында өскелең ұрпақты денелік тәрбиелеудің тарихи қалыптасқан тиімді құралы ретінде түзуге;

- дене тәрбиесінің және оның түрлерінің бағдарламаларына және ұйымдастырылуына мәніне сай, шұғылданушылардың этностық-педагогикалық, этностық-психологиялық және басқа да ерекшеліктері ескеріле отырып, қазақ ұлттық спорт түрлері бойынша сабақтар өткізуге;

- қазақтың ұлттық дене шынықтыруын денелік даму көрсеткіштерінің артуын, дене дайындығын, денсаулықты және қазақ ұлттық дене шынықтыруының құндылықтарын меңгеруді қаматамсыз ететін, дене тәрбиесін Қазақстан республикасының заманауи жағдайларында жүзеге асыру шеңберінде зерттеуге.

Мұның барлығы біз жасаған зерттеу жұмысының алғы шарттарының өзіндік қасиеттеріне және оның Қазақстан Республикасы дамуының замануи жағдайларында жүзеге асырылу жолдарына бағынышты болды.

Бүгінгі қазақ мектептерінде ұлттық ойындарды дене шынықтыру пәніне пайдалану, ұлттық дәстүрлерді жастардың санасына дене тәрбиесі арқылы сіңірумен бірге, халықтың ғасырлар бойы тіртінектеп жинаған рухани байлығын бүгінгі заман талабына сай іске қосудың тиімді бір жолы және ұрпақтар сабақтастығын жалғастыру мен сауықтырудың тәсілі.

Бұл барлық ұлттардың ойындарына тән қасиет. Сондықтан олардың барлығы да ұлттық ойындары, қолданыс ауқымы жағынан диапозоны кең, әржақыты болып келеді.Оған себеп болған, әсіресе, көшпелі тұрмысы мен шаруашылық, экономикалық ортасының әсері, көшпелілір мәдениетінің көш басында тұрған халықымыз өзіндік ерекшелігі бар мәдени орта жасай білген.

Бүгінгі күнге дейін тәрбиенің ең басты кемшіліктері ұлдарды да, қыздарды да бір әдіспен бір мазмұнда тәрбиелеп және бала тәрбиесінде олардың жеке қасиеттерін бөліп қарап, оны бір ғана қырынан дамытуға қүш салып, тәрбие барысында ақыл-ой немесе дене күшін дамытуға бет бұрдық. Бала тәрбиесінде бұл қасиеттердің бірінсіз-бірін дамытуға болмайтынын, олардың бірімен-бірі тығыз байланыста болатынын өздерінің ғылыми еңбектерінде көрсетті.

Бірақ қанша уақыт өтседе, сары атындай жарқырап, тот баспайтын халық педагогикасының тағылымы мол салт-дәстүрін тәлім тәрбие жұмысының түп тамырына айналдыру – ендігі жерде біздің негізгі мақсатымыз. Сонымен бірге, балалар мен жасөспірімдердің дене тәрбиесінің уақыт мөлшерін көбейтіп, Республикамыздың ұлттық және тұрғылықты жер жағдайының ерекшеліктерін ескере отырып, қозғалыстың тәртібін сол бағытқа бұруға кең жол ашу және озық та өнгелі рухани дәстүрді жалғастыру арқылы ұрпақтар сабақтастығының тарихи үдерісі жүріп отыруы тиіс. Сонда ғана өркенетті дамыған елдердің деңгеіне жете аламыз. Мұндай үйлесімді дамыған жасөспірімдерді тәрбиелеу тек бүгінгі біздің қозғап отырған көкей тесті мәселеміз емес, өткен кезеңнің ойшылдары Платон, Әл Фараби, Арестотель, бертін келе Абай, М.Жұмабаев сынды дарындарды да толғандырған. Олар тәрбие жұмысының жаңаша жүйелік бағытын көрсетіп, көптеген еңбектер жазды. Мәселен М.Жұмабаевтың жазған еңбектеріне қарасақ – тәрбиені екіге бөліп қарастырады: 1. Дене тәрбиесі 2. Жан тәрбиесі [4].

Қазақ халқының ұлттық ойындары алуан түрлі, сан қырлы, мазмұнға бай, адам баласының сәбилік шағынан бастап, бүкіл өмірін тұтас қамтуға негізделіп жасалған. Бұл мемлекеттік тәрбие беру мекемелері мен халық жасаған, барлық мәдени іс-әркеттерді өз бойына жинақтап, халыққа білім және тәрбие беру мәселесін шешудің құралы қызметін атқарады. Өйткені ұлт ойындары балалардың жас ерекшеліктеріне ойластырып жасалған. Баланың сәби жасынан бастап ер жетіп, азамат санатына қосылғанға дейінгі өмірін қамтып қана қоймайды, адамның бүкіл өмір бойғы жан серігіне айналады. Атап айтқанда, дүниеге жаңа келген нәрестеден бастап, ер жеткенге дейін ойын арқылы тәрбие алады. Жігіттік шағында байсалды ұлттық ойындарға қатысып, жарыс аренасына шығады. Одан кейінгі жігіт ағасы жасында, ойынды ұйымдастырушының рөлін атқарады келесі кезеңде сол халық дәстүріне өз ұрпағын тәрбиелеуші, баулушы, ақылшы-кеңесші ретінде де, сондай-ақ көрермендер ретінде де қатынасады. Қай халықтың болмасын ұлттық ойындарына тән негізгі ортақ қасиет – дидактикалық негізі, көздейтін мақсаты жас ұпақты өз ортасының салт-санасы, әдет-ғұрыпы мен дәстүріне сай, психологиялық ерекшеліктеріне байланысты білім беріп тәрбиелеу. Олай болса, әр ұлттық ойындардың бойында педагогикалық әлеуметтік негіз бар.

Ұлттық ойындардың әрқайсысына тән қасиет, көздейтін негізгі мақсаты – адамға әсер ету, оған қоршаған орта туралы мұғалім беріп, дүниетаным көзқарасын өсіріп қалыптастыру әр ұлттың ойынының бойында адамды білімге, білуге, үйренуге, өмірді танып білуге деген ынтаны оятатын, ұжымға деген ынтымақ, жолдасқа деген ілтипат, силастық, тіл табысу, басқалармен санаса білу т.б. өмірге аса қажетті адамгершілік қасиеттерді қалыптастыру секілді динамикалық негіз, тұтас педагогикалық үрдіс, іргелі идея бар.

Қоғамымыздың ірге тасын нығайту үшін бүгінгі жастарға үлгілі өнегелі тәрбие беру үшін қазіргі кезеңдегі негізгі міндеттердің бірі. Адамзат баласының ғасырлар бойы жинақталған құндылықтары мен айналасындағы дүниемен қатынасын тәрбиелеу мақсатында халықымыздың мәдени мұрасын, салт-дәстүрдің озық үлгілерін жасұрпақтың бойына дамыту арқылы жүзеге асыруға болады. Халықымызға тән силастық, әдептілік, мейірімділік, қонақ жайлық сияқты қасиеттер, табиғатқа деген жанашырлық біздің халыққа тән ерекшеліктер. Жас ұрпақ өз халқының мәдениетімен, асыл мұралары мен ұлттық әдебиеттер арқылы танысып келеді. Ұлттық ойындарымызды ата-бабаларымыз тәрбие құралы деп таныған.

Қазақ халқы ерте заманнан бері әртүрлі ұлттық ойындарға бай халық, күні бүгінге дейін күрес, жаяау жарыс, көкпар, асық, бәйге, аударыспақ, қыз қуу, тоғыз құмалақ, қимылды ойындар мен басқа да түрлері халықымыздың ұлттық дәстүрінде күнделікті өмір тұрмысымен бірге жасап келеді. Осы аталған спорт түрлеріне жататын қимыл жаттығулары арқылы баяғы заманнан бастап күні бүгінге дейін денені тәрбиелейтін іскерлігі мен әдетті қимылдар, дененің сапалық қасиеттін дамыту жолындағы мазмұнды жұмыстары өзінің күні әлі де жойған жоқ. Қазақтың ұлттық ойындары дене тәрбиесінің негізігі құралы ретінде пайдалана бастады. Осы уақытқа дейін ұлттық ойындарды дене тәрбиесі құралы ретінде жас ерекшеліктердің қозғалыс қимылдарарын тәрбиелеуде көп мән берілмей, тек қана ұлттық ойындарды тойларда көрсету етек алып келді. Қазіргі кезде қазақша күрес, тоғыз құмалақ, жаяу жарыс түрлері жоғары дәрежеде өтетін жарыстарға айналды. Қазақтың басқа ойын түрлері бала бақшалары мен мектеп оқушыларының дене тәрбиесі сабақтарында әлі де болса белсенді түрде өткізуді талап етеді. Ойынды дене тәрбиесі сабақтарында қолдану оқушылардың ой-өрісін жетілдірумен бірге, өз халқының асыл мұраларын бойына сіңіріп, кейінгі ұрпаққа жеткізе алады. Ойын – адамның ақыл – ойын дамытатын, қызықтыра отырып ойдан-ойды жетелейтін, ауқымы кең, алысқа меңзейтін, қиял мен қанат бітіретін, ғажайып тәсіл. Ұлы педагог В.И. Сухомлинский: «Ойынсыз, музыкасыз, ертегісіз, шығармашылықсыз, фантазиясыз толық мәніндегі ақыл –ой тәрбиесі болмайды» дейді.

Ұлттық спорт түрлерінің арнайы және негізігі бағыты – адамның бойындағы сапалық қасиеттерін дамытып жетілдірумен ғана шектеліп қоймай, оның мінез-құлқымен адамгершілік қабілеттеріне әсер тигізіп, кәсіптік және әлеуметтік белсенділігін қартайған шағына дейін сақтайды.

Қазақ ұлттық ойындарының шығу тарихының өзі, салт-дәстүр мен тұрмыс тіршіліктің талабы бойынша іске асырылған. Олардың әрқайсысы алдына қойылған ұлы мақсатын орындауда жас ерекшеліктердің сақадай сай болып, тағдыр тәлкегіне қарсы тұра алатын, елін, жерін қорғайтын мықты ұрпақты тәрбиелуге бағытталған. Әр түрлі ойындардың адам бойындағы сапалық қасиеттерін тәрбиелеп дамытуда өзінше әсер ететіндігі белгілі болған. Атадан мұра болып қалған қимыл-қозғалыстармен тұрмыс тіршілігіне байланысты ойындар жасына, шамасына қарай өткізілген.

Дене тәрбиесі мәдениетіне жататын кейбір қимыл-қозғалыстардың түрі мен мазмұны әлеуметтік және ұлттық көрініс жақтарын анықтайды. Ал жалпы қимыл-қозғалыстардың түп-төркіні барлық туыстас халықтар мәдениетінің негізін қалаған. Бірақ әр халық өзінің тарихи даму сатысында қимыл-қозғалыс әдістерін өзінің ұлттық жаттығулар түріне айналдырып отырған. Мысалы, лақтыру түрін алсақ, бір халық найза, балта лақтырса, екіншісі пышақ, тас, үшіншісі кесілген ағаштарды т.с.с лақтырады. Орта Азия халықтарын көптеген спорт ойындарының түрлері бір-біріне ұқсас келеді. Көкпар ойыны өзбекте, тәжік, түркіменде ойнайды, ал ұлттық мазмұны жағынан алып қарағанда аздап болса да ерекшеліктері бар. Қазақстанның шөлді-шөлайтты аудандарында кеңінен тарлаған түйелер жарысы өтсе, солтүстік елдерде шанаға бұғы мен ит жегіп жарысады. Бұл жағдайларда ұлттық спорт түрлерінің дамуына жағрапиялық ортаның әсері тигенін көреміз.

Ұлттық ойындардың пайда болу ерекшелігі сол халықтың басынан кешірген тарихи әлеуметтік, шаруашылық, қоныстанған жерінің табиғи ерекшеліктеріне байланысты әртүрлі болып келеді. Осыған байланысты түркі халықтары арасында ұлттық ойындар ұқсастығы жиі кездеседі. Оған мысал ретінде көкпар тарту, қыз қуу, аударыспақ, бәйге, күрес, садақ ату, т.б. түрлерінің қазақ, қырғыз, өзбек, түркімен, татар, бурят, т. б. көптеген халықтар арасында таралуын алуға болады.

Қазақ халқының ұлттық ойыны болып табылатын қазақ күресі, ат спорты, тоғызқұмалақ, саятшылық түрлері қазір ұлттық ойын түрлерінен халықаралық жарыстар өтетін спорт түрлеріне айналды.

Енді осы ұлттық ойындардың спорт түрлеріне айналуына қандай алғышарттардың әсер ететіндігін қарастырамыз. Жалпы қандай да болмасын халық арасында таралған ойынның спорт түріне айналуы үшін төмендегідей жағдайлардың болуы қажет. Оларға:

Қимыл-қозғалыс белсенділігін қалыптастырудағы халықтық педагогика тәсілдерінің жағымды рөлі, оның құндылығы жалпы адамзаттық құндылықтарға бағытталғандығында, өмірде қажетті батылдылық, ерік, ептілік, табандылық сияқты салаларды тәрбиелеуі мен дамыта білуінде, яғни дене бітімі шымыр, шыдамды, рухани жағынан мықты адам қалыптастыру.

2. 
   Аяшев А.Ә. Болашақ мұғалімнің тәрбие жұмысына кәсіби даярлығын дене тәрбиесінің құралдары арқылы қалыптастыру: п.ғ.д. дисс. автореф. - М., 1993. - 55 б.
   
3. 
   Сапарбаев М.Б. Дене тәрбиесі пәнінің мұғалімдеріне үздіксіз педагогикалық білім беру жүйесінің теориясы мен практикасы: п.ғ.д. дис. автореф. - Алматы, 1993. - 318 6.
   
4. 
   Ботағариев Т.А. Аймақтық ерекшеліктерді ескере отырып, оқушылардың дене тәрбиесін жетілдірудің ғылыми-педагогикалық негіздемесі. (Атырау, Маңғыстау және Ақтөбе облыстарының материалдары негізінде). - п.ғ.д. дис. автореф. - Алматы, 2001.
   

Научный руководитель: д.п.н., профессор Бектурганов О.Е.

- становая сила увеличивается вдвое (у мальчиков она возрастает с 25 до 52 килограмм, у девочек с 20,4 до 43 килограмм);

- улучшаются показатели быстроты (время бега на 10 метров с хода сокращается у мальчиков с 2,5 до 2,0 секунд, у девочек с 2,6 до 2,2 секунд);

- они становятся значительно выносливее, изменяются показатели общей выносливости (величина дистанции, которую преодолевают мальчики возрастает с 602,3 метра до 884,3 метра, девочки с 454 метра до 715,3 метра);

- улучшается координация движений, благодаря достижению большей устойчивости тела, им становятся доступнее простейшие упражнения, выполняемые в ходьбе и беге, упражнения на ловкость и сохранение равновесия;

- доводятся до автоматизма основные действия (ходьба, бег и др.), улучшается согласованность и легкость выполнения движений, бег становится более ритмичным, уменьшаются боковые раскачивания;

- в старшем дошкольном возрасте по сравнению с младшим тело ребенка крепче,более пропорционально развита мускулатура;

- в этом возрасте дети могут совершать прыжки вверх и в длину, осваивать простейшие действия с мячом (пас, прием мяча, метание в цель и др.) и предметами (ракетка, скакалка и др.), у них развивается глазомер иповышается способность к ручному труду (лепка, рисование, дошкольное обучение и др.);

-действия ребенкастановятся более сознательными, возрастает устойчивость к повторениям, что не снижает необходимости часто менять исходные положения и разнообразить выполняемые движения.

Двигательная деятельность детей стимулирует их физическое и психическое развитие, становление физических качеств и формирование разнообразных двигательных навыков. Развитие физических качеств (сила, быстрота, ловкость, выносливость, гибкость) процесс взаимосвязанный, который не менее тесно связан с формированиемдвигательных навыков. Как практически невозможно изолированное развитие одного физического качества без развития остальных качеств, так немыслимо и развитие физических качеств без применения разнообразных физических упражнений и нагрузок.Сначала их (упражнения, игры, задания) необходимо научится выполнять, затем довести до автоматизма исполнения, а далее продолжать изучение других упражнений и вариантов их выполнения, чтобы разнообразить тренировочные средства для преодоления монотонности. При этом оздоровительная физическая подготовка,направленная на развитие основных физических качеств детей является процессом их всестороннего гармонического развития и улучшение функциональных возможностей всех систем организма (опорно-двигательный аппарат, сердечнососудистая, дыхательная и сенсорные системы, нервная система, адаптационные механизмы, иммунная система и т.п.).

Строгим предостережением при воспитании физических качеств ребенка дошкольного возраста является необходимость учитывать возрастные особенности их организма [3]: незавершенность развития нервной системы, опорно-двигательной функции (неполное окостенение некоторых частей скелета ребенка, слабость связок и суставов и др.), преобладание тонуса мышц-сгибателей, слабость мышц и т.д.

Необходим предварительный отбор упражнений доступный и допустимый для каждой возрастной группы детей дошкольного и младшего школьного возраста. Упражнения подбираются с учетом возможностей их опорно-двигательного аппарата.

В соответствии с теорией сенситивных периодов развития двигательных качеств человека [4], в дошкольном возрасте наиболее эффективно поддается развитию гибкость [5], можно также начинать воспитание ловкости детей [6].

При этом акцент на развитие этих качеств детей не исключает применение разнообразных упражнений стимулирующих их физическое развитиеи укрепление здоровья, повышение двигательной активности, включая применение подвижных игр, эстафет,доступных элементов (упражнений) спортивных игр, гимнастики и других средств оздоровительно-спортивной направленности, что предполагает значимое развитие всех остальных физических качеств ребенка.

Кроме того, в сенситивные периоды развития одних качеств развитие остальных двигательных качеств можно рассматривать как необходимое условие успешного развития как акцентируемых в этот период, так и других качеств. Например, силаи выносливость детей при выполнении физических упражнений влияет на развитие других качеств – быстроты, ловкости, гибкости.

Ряд исследователей отмечают значительный прирост в развитии физических качеств детей в дошкольном возрасте при целенаправленном воспитании этих качеств [7]. Например, в исследованиях В.Г. Фроловой с трех до семи лет у мальчиков выносливость увеличивается в 3,45 раза, а у девочек – в 2,96 раза [8].

Для развития выносливости у детей исследователи [9] рекомендуют широкое использование локомоций (ходьба, бег, велоспорт, плавание и др.), а такжеигры, эстафеты и упражнения с участием большого числа мышечных групп. Достоинством применяемых движений должны быть их динамизм, простота и универсальность с возможностью широкого использования их при проведении различных игр и нагрузок.

Для развития силы в дошкольном возрасте применяются разнообразные упражнения без отягощений, основная направленность которых на укрепление основных мышечных групп и позвоночника детей,правильное формирование осанки и телосложения, постепенное не форсированное развитие силы.

Развитие силы детей происходит в естественных условиях преодоления внешних сопротивлений (сила тяжести, сопротивление воды и др.) при перемещении тела в пространстве,при ускорении, в процессе торможения и амортизации (бег, прыжки, плавание, гимнастика, игры и др.), а такжепри передаче ускорения применяемым предметам (мяч, обруч, ракетка и др.).

Для развития силы детей необходимо отобрать такие упражнения, которые вызывают в процессе выполнения кратковременные скоростно-силовые напряжения. Например, кратковременные беговые упражнения, метание мяча, прыжковые движения и другие варианты перемещений, лазание по вертикальной и наклонной лестнице. Такие упражнениядолжны быть направлены не только на развитие силы, но и обеспечение должной реакции карде респираторных систем организма на кратковременные нагрузки.

В неоднородной по составу группе занимающихся, при необходимости дозирования мышечных нагрузок в процессе индивидуализации (с учетом возраста, состояния здоровья, физической подготовки и иных показателей) можно изменять продолжительность и интенсивность выполнения упражнений регулируя, таким образом, индивидуальный уровень нагрузки.
Литература

1. 
   Физическое воспитание детей дошкольного возраста: из опыта работы / Под ред.: А.И. Шустова. – М.: Просвещение, 1982. – 159 с.
   
2. 
   Фомин И.А., Филин В.Т. Возрастные основы физического воспитания. – М.: Физкультура и спорт, 1982. – 320 с.
   
3. 
   Лях В., Панфилова Н. Развитие координационных способностей // Дошкольное воспитание. – 1991. – №7. – С. 16-19.
   
4. 
   Чернышенко Ю.К., Дворкин Л.С. Взрослым о физическом воспитании детей дошкольного возраста. – Краснодар, 1997. – 162 с.
   
5. 
   Доман Г., Доман Д. Дошкольное обучение ребенка / Пер. с англ. – М.: Аквариум, 1995. – 400 с.
   
6. 
   Гуляйкин В.А. Методика физической подготовки детей 4-6 лет на основе воспитания комплекса основных двигательных качеств: автореф. дис. ...канд.пед.наук: 130004. – Омск, 1986. – 25 с.
   
7. 
   Быкова Л.И. Обучение детей дошкольного возраста основным движениям. – М.: Просвещение, 1991. – 60 с.
   
8. 
   Вавилова Е.Н. Игра + игра. – М.: Просвещение, 1990. – 159 с.
   
9. 
   Бальсевич В.К. Теоретико-методологическое обоснование концепции формирование физической культуры человека в дошкольном возрасте // Здоровый образ жизни: сущность, структура, формирование на пороге XXI века. – Томск, 1996. – C. 9-13.
   

Научный руководитель: д.п.н., профессор КазАСТ А.С. Жуманова

При рассмотрении основных теоретических положений подготовки спортсменов в преломлении практики тренировки в художественной гимнастике выявлены наиболее значимые факторы, на которые следует обратить внимание в системе многолетней подготовки [2, с. 8]:

1. Многоборная подготовка, которая позволяет в равной степени владеть всеми предметами – скакалкой, обручем, мячом, булавами, лентой.

2. Чистота и точность движений, что обеспечивается высоким уровнем хореографической подготовки.

3. Артистичность, выразительность движений, что обеспечивается хореографической, музыкально-ритмической подготовкой и эстетическим воспитанием.

4. Высокий уровень развития физических качеств, в первую очередь, гибкости, ловкости, прыгучести, выносливости.

5. Точность бросковых движений и других манипуляций с предметами, что обеспечивается способностью к дифференцировке силовых, пространственных и временных характеристик движений.

6. Стабильность выступлений в стрессовых ситуациях, которая зависит от индивидуально-психологических свойств личности, психологической подготовки, рациональной техники и опыта выступлений.

7. Большой объем и высокая интенсивность тренировочных нагрузок, выполнение которых обеспечивается высокой аэробной и анаэробной работоспособностью, уровнем мотивации, чувством долга, личной ответственностью и др.

Реализация перечисленных положений возможна при правильной физической подготовке, одним из направлений которой является развитие физических качеств, необходимых для успешного освоения техники упражнений художественной гимнастики и исполнение их с требуемым качеством: амплитудой, скоростью, силой. Это относится как к опытным гимнасткам, так и к начинающим.

Таким образом, постоянно меняющиеся правила соревнований, а значит и требования к физической подготовке выступающих, в частности к уровню развития их физических качеств, актуализируют цель наших исследований.

Цель работы - определить особенности проявления физических качеств гимнасток 7-8 лет для составления специальных комплексов упражнений.

В связи с цель нами были поставлены следующие задачи:

1. Выявить по данным литературы особенности развития физических качеств девочек 7-8 лет.

2. Изучить особенности возрастного развития детей 7-8 лет.

1. Различные двигательные качества развиваются неравномерно (гетерохронно) и имеют ярко выраженные возрастные особенности [5, 6].

2. Показатели развития двигательных качеств у девочек увеличиваются до 12-13 лет [7].

3. У большинства детей школьного возраста уровень развития двигательных качеств неодинаков [8, 9].

4. Существуют сенситивные (чувствительные) периоды, отличающиеся «…высокой чувствительностью сенсомоторных функций к воздействиям целенаправленной тренировки» [10]. В это время наиболее быстрыми темпами развиваются физические качества. Специальное воздействие одними и теми же методами при одинаковой по объему и интенсивности нагрузке дает различный педагогический эффект и более высокий в период естественного взлета того или иного двигательного качества.

В своей работе А.А. Гужаловский [11] показал, что зависимость между возрастом и эффективность обучения не прямая, и не обратно пропорциональная, а более сложная – меняющаяся по мере чередования в онтогенезе периодов, отличающихся более высокой «обучаемостью» (способностью к усвоению знаний, умений, навыков) и различной восприимчивостью к развивающим воздействиям

Один из таких периодов приходится на младший школьный возраст, который считается наиболее благоприятным для целенаправленного развития практически всего спектра физических качеств [12].

По данным З.И. Кузнецовой [13] в этот период детей можно обучить почти всем движениям, даже с очень сложной координацией, если при этом не требуется значительного проявления силы, выносливости и так называемой скоростной силы.

Исследования Л.М. Захаровой показали, что у девочек 7-8 лет целесообразно развивать гибкость, равновесие, вестибулярный анализатор [4]. Также в этом возрасте активно развиваются быстрота, ловкость и скоростно-силовые способности детей [14].

Результаты анкетного опроса ведущих тренеров Республики Казахстан предыдущих наших исследований показали, что весомость физических качеств, обуславливающих успех в соревнованиях, не зависит от периода обучения занимающихся. В первую очередь необходимо развивать гибкость, координацию, прыгучесть и силу [15]. Однако если развитие первых трех качеств соответствует сенситивным периодам развития организма ребенка, то о развитии силы, многочисленные исследования показали ее незначительный прирост в период с 7 до 10 лет, так у девочек он достигает всего 24,6% [16]. Вместе с тем от силы и выносливости мышц спины и брюшного пресса зависит формирование правильной осанки у детей. Осанка, особенно в художественной гимнастике, имеет большое эстетическое значение, более того правильная осанка является одним из показателей здоровья детей. Так, изменения грудной клетки, поясничного изгиба, выпячивание живота, укорочение грудных мышц и другие дефекты осанки затрудняют работу внутренних органов, негативно отражаются на психическом и физическом развитии детей, приводят к снижению их работоспособности [16]. Поэтому целесообразно развивать силу с первых шагов в гимнастике, в плане общей (ОФП) и специальной (СФП) физической подготовки, постоянно совершенствуя ее.

Как известно для всестороннего и эффективного развития физических качеств необходимы специальные комплексы упражнений. В художественной гимнастике основными формами организации специальной физической подготовки являются:

- комплекс специальных упражнений;

- в виде круговой тренировки;

- в форме соревнований [3].

Чаще всего в тренировке гимнасток применяют комплексы в зависимости от содержания: в качестве разминки, в подготовительной части урока, либо в ее конце как средство укрепления и развития силы мышц.

Комплексы по общей и специальной физической подготовке для начинающих гимнасток необходимо составлять в зависимости от особенностей возрастного развития детей [17].

Важно учитывать, что у девочек 7-10 лет слабо развиты мышцы и связки, особенно мышцы спины и живота [6]. Позвоночник у них гибкий, податливый к привычным изменениям положения туловища, плечевого пояса и ног.

В этом возрасте далеко не завершено развитие нервной системы и процессы возбуждения преобладают над процессами торможения. Внимание детей неустойчиво, у них недостаточно развита воля.

Школьницы 1-3 классов очень подвижны, но вместе с тем нетерпеливы. Они быстро утомляются при однообразной относительно длительной работе. Естественную потребность девочек в движениях надо направлять в правильное русло, воспитывать у них привычку ежедневно делать зарядку и заниматься физическими упражнениями.

Девочки 7-10 лет предрасположены к плоскостопию, поэтому в каждый комплекс для них следует включать специальные упражнения, направленные на профилактику и исправление плоскостопия.

Известно, что у девочек очень рано проявляется интерес к танцевальным движениям. Услышав музыку или пение, они непроизвольно пружинят ногами, кружатся, стараясь подчинить свои движения характеру музыки. При составлении комплексов необходимо учитывать эту естественную потребность.

Сознательное отношение к выполняемым упражнениям и систематическое их усвоение способствует быстрому овладению новыми упражнениями, целенаправленному развитию физических качеств, укреплению сердечно-сосудистой и дыхательной систем – главных показателей здоровья.

Полученные данные литературы, а также данные наблюдений за содержанием учебно-тренировочного процесса и соревновательной деятельностью гимнасток позволили нам составить два варианта комплексов:

- применяемые в качестве разминки в партере, где специфические упражнения выполняются сидя и лежа и имеют хореографическую направленность,

- применяемые в качестве ОФП для развития основных мышечных групп, влияющих на формирование правильной осанки, где упражнения выполняются на гимнастической стене и лежа.

Следующий этап нашей работы - проверка эффективности составленных комплексов по специальной физической подготовке, предназначенных для развития физических качеств у юных гимнасток в зависимости от задач и периода подготовки.

1 Художественная гимнастика: учебное пособие под общ. ред. Ю.Н. Шишкаревой и Л.П. Орловой. – М.: ФиС, 1954. – 399 с.

2 О модели построения многолетней спортивной тренировки в художественной гимнастике: методические рекомендации / Составители: Л.Я. Аркаев, Н.И. Кузьмина и др. –М., 1989. – 28 с.

3 Художественная гимнастика: учебник под общ. ред. профессора Л.А. Карпенко. – М., 2003. – 380 с.

4 Захарова Л.М. Специальная физическая подготовка гимнасток младшего школьного возраста (7-8 лет): автореф. дис. … к.п.н. - Ленинград, 1984. – 214 с.

5 Ермолаев Ю.А. Возрастная физиология: учебное пособие для студентов пед. вузов. – М.: Высшая школа, 1985. -354 с.

6 Кардащенко В.Н. Гигиена детей и подростков. – М.: Медицина, 1988. -511 с.

7 Корчагина Л.Б. Особенности занятий с девочками 9-16 лет // Физическая культура в школе. – 1976, №11. – С.18-20.

8 Гандельсман А.Б., Смирнов К.М. Физическое воспитание детей школьного возраста. – М.: ФиС, 1966. – 255 с.

9 Карпеев А.Г. Возрастная динамика двигательной координации у школьниц 7-17 лет // сб. «Оптимизация содержания и структуры тренировочного процесса»: – Омск, 1982. –С.16-19.

10 Любомирский Л.Е. О критических и сенситивных периодах развития моторики. –М., 1990. – С. 178-179.

11 Гужаловский А.А. Проблема «критических» периодов онтогенеза и ее значение для теории и практики физического воспитания // В кн. Очерки по теории физической культуры. – М.: ФиС, 1884. – С.211-224.

12 Лебедева Н.Т. Двигательная активность в процессе обучения младших школьников. Гигиенические основы физического воспитания. – Минск.: «Нар. асвета», 1979. – 80 с.

13 Кузнецовой З.И. Когда и почему? Критические периоды развития физических качеств // Физическая культура в школе. -1975. - №1 . - С.7-9.

14 Дешле С.А. Развитие силовых способностей учащихся 1-3 классов // Физическое воспитание в школе. -1982. -№ 4. –С.21-23.

15 Жуманова А.С. Особенности спортивной подготовки юных гимнасток // Теория и методика физической культуры. -2008. - №2. –С. 127-129.

16 Быков Б.С. К вопросу о выборе способов оценки физического развития, двигательной подготовленности детей и подростков // «Совершенствование подготовки спортсменов и развития массовой физической культуры»: мат. науч.-практ. конф. –Челябинск, 1989. –С.61-66.

17 Буц Л.М. Для вас, девочки. Изд.2-е, перераб., доп. – М.:ФиС, 1988. – 176 с.