Пәні аты: «Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы»



бет1/7
Дата09.04.2020
өлшемі198,53 Kb.
#62061
  1   2   3   4   5   6   7
Байланысты:
метод-лек-Гигиена-дет-подр-ОЗ-каз

ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК

ФАРМАЦЕВТИКА АКАДЕМИЯСЫ


Гигиена- 1, дене шынықтыру және валиология кафедрасы

Дәріс кешені

Пәні аты: «Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы»




Мамандық: 051102- «Қоғамдық денсаулық сақтау»
Курс: 4


2014 жыл.

Әдістемелік нұсқау кафедра мәжілісінде талқыланды.


Хаттама № «_____» ____________ 2014 ж.
Кафедра меңгерушісі

доцент ________________ Долтаева Б.З.

1

1.Тақырыбы: Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы пәні,міндеттері, мақсаттары, зерттеу әдістері. Балалар мен жасөспірімдер гигиенасының даму тарихы. Балалар ағзасының өсуі мен дамуының негізгі заңдылықтары. Жастық кезеңділік.
2.Мақсаты: балалар мен жасөспірімдер гигиенасы пәні,міндеттері, мақсаттары, зерттеу әдістері, балалар мен жасөспірімдер гигиенасының даму тарихы, балалар ағзасының өсуі мен дамуының негізгі заңдылықтары және жастық кезеңділік туралы түсінік беру.

3. Дәрістер тезистері:

Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы санитарлық-эпедемиологиялық қызметтің құрамына кіреді және гигиена ғылымының өз алдына жеке бөлім болып табылады. Қазіргі кезде медицинаның бұл саласы неден тұрады? Осы салада жетекшілік етіп жүрген екі маманның анықтамасын келтірейік,олар еліміздегі медициналық жоғарғы оқу орыңдары үшін шығарылған екі негізгі оқулықтардың авторлары:

1.«Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы ғылыми пән және денсаулық сақтау жүйесінің практикалық саласы ретінде өсіп келе жатқан ұрпақтардың денсаулығын нығайтуға бағытталған профилактикалық шараларды негіздеп және оны жүзеге асыруға арналған» АР.Сухарев,1986ж.

2. «Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы ұйымдастырылған бағалар ұжымына қажетті салауаттаңдыру шаралы мен гигиеналық ұсыныстарды ғылыми өңдеу жұмыстарымен айналысады» В.Н.Кардашенко, 1988 ж.

Біздіңше, бірінші анықтама дұрысырақ болып саналады, өйткені онда пән ғылыми тұрғыдан ғана емес, практикалық іс-әрекет жағынан да сипатталады. Сонымен қатар, ұсыныстар мен шаралар «ұйымдасқан» ұжымдардан басқа, ұйымдастырылмаған ата-аналардың бақылауындағы балалар мен жасөспірімдерге де арналған..

Балалар мен жасөспірімдер гигиенасының негізгі ерекшелігі сонда, ол ересек адамдар ағзасынан сандық жағынан ғана емес, сапалық жағынан да айырмашылығы бар, өсіп-даму процесінің әртүрлі кезеңдеріне байланысты, толық қалыптасып бітпеген балалар мен жасөспірімдер ағзасын оқытады. Басқа сөзбен ашқанда, гигиенаның бұл саласын өсіп келе жатқан жас ұрпақтардың жас мөлшерлерінің гигиенасы деп қарауға да балады.

Соңдықтан, балалар мен жасөспірімдер гигиенасы өсіп келе жатқан ағзаның ерекшештгерін ескере отырып, өзінің құрамына көптеген қосалқы пәндердің бөлімдерін енгізеді (тамақтану гигиенасы, коммуналдық гигиена, еңбек гигиенасы, эпидемиология, әлеуметтік гигиена). Бұл пән өзінің мақсаты мен міндетіне сәйкес төмеңдегідей бөлімдерден тұрады:

1. Өсіп келе жатқан «ұрпақтардың денсаулығы»: өсу және даму заңдылықтары;

әртүрлі жағдайлардың әсері (биологиялық-әлеуметтік, қоршаған орта);

ауру-сырқауларға анализ жасау және себебін анықтау;



- денсаулық сақтау шараларын дайындау. Бұл бөлім пәннің негізгі бөлімі болып табылады.

2. Күн тәртібінің гигиеналық негіздері: жүйке жүйесінің ерекшеліктері; қажудың физиологиясы және оның даму ерекшеліктері;

- күн тәртібін құрастыру.

3. Оқу гигиенасы:

баланың мектепге оқуға функциоиалдық дайыңдығы;

- оқу басталарды үйреніп-дағдылану;

сабақты ұйымдастыруға қойылатын гигиеналық талаптар; оқу сабақтарының тәртібі;

- дұрыс демалуды ұйымдасгыру;

-емдеу-салауаттандыру мекемелеріңдегі оқу жағдайы.

4. Еңбек пен өндіріс орыңдарының гигиенасы: еңбектік іс-әрекеттің негізін жасау;

-еңбектің денсаулыққа әсері;

-еңбектік іс-әрекеттердің регламенгациясы; балаларға қойылатын гигиеналық талаптар;

- техника қауіпсіздігінің сұрақты; медициналық бағалау; оқушыларды мамандыққа беймдеу.

5. Коммуналдық гигиена:

- балалар мен жасөспірімдер мекемелерінің жобасымен құрылысының гигиеналық негіздері;

- жылу және жарық тәртібі;

- жоспарлау аспектілері;

- оқу және өндірістік құралдар;

- балалар ойыншықтарына, оқу және еңбек құралдарына қойылатын гигиеналық тапаптар.

6. Тамақтану гигиенасы:



-тағам рациондарының мөлшері;

-тамақтану тәртібі;

7.Дене шынықтыру тәрбиесінің гигиеналық негіздері:

денсаулыққа әсері;

-дене шынықтыру тәрбиесін ұйымдастыру;

қимыл-қозғалыс белсендігінің мөлшерлеу;

-дене шынықтыру тәрбиесімен айналысудағы медициналық топтар.

8.Гигиенаға тәрбиелеу:

-мектепке дейінгі мекемелердегі гигиеналық негіздер;

-мектептерде гигиенаға оқыту;

-балалар мен жасөспірімдердің жеке бас гигиенасы;

-темекі мен маскүнемдіктің зияны;

-жыныстық тәрбие.

9. Өсіп келе жатқан ұрпақтарға медициналық қызмет

- медициналық қызметтің негіздерін дайындау;

- емдеу-салауаттандыру шаралары;

- індетке қарсы шалар;

- балалар мекемелеріндегі санитарлық-гигиеналық тәртіп.

Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы көптеген ғылымдармен байланысты: педиатрия, физиология, педагогика, психология, соның ішінде физиология және педиатрия ғылымдарынан байланысты арнайы қарастырылады. Балалар мен жасөспірімдер гигиенасының педиатрия ғылымымен көптеген ортақ мәселері бар. Негізінен ол дені сау, дамуы үйлесімді келер ұрпақты тәрбиелеуге келіп тіреледі. Балалар гигиенасы мен педиатрия ғылымының арасындағы елеулі айырмашылықтардың ең басшысы біріншіден,педиатрия, ғылым ретінде жекеленген немесе әрбір балалармен жұмыс істейді, педиатрлар әр балаға диагноз қойып, емдеу жөнінде салауаттандыру шараларын қолданады. Ал, гигиена белгілі топ немесе жаппай балалар контитенттерімен айналысады (бала бақша, мектеп, демалыс орындары, сауықтандыратын пансионаттар және т.б.). Яғни, денсаулықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылық деп атайтын топ жағдайын анықтайды және салауаттандыру шараларын жеке бір балаға емес, негізгі белгілері (жынысы, жасы, денсаулық жағдайына байланысты) бойынша топтастырылған, бірыңғайланған балалар ұжымдарына арналып жасалынады.

Гигиенаның жекелеген жағдайлары әртүрлі континенттерде өте ерте кездердің өзінде белгілі болса да, өз алдында бөлек ғылыми пән болып дамығанына 150 жылдай ғана уақыт өтті деп есептелінеді. Ресейдің ең алғашқы гигиена кафедрасы 1871 жылы Петербург қаласындағы Әскери медициналық Академия базасында құрылды. Кафедраның ірге тасып қалаушы А. Л. Доброславин (1842-1889жж) өзінің мектеп гигиенасы деген бөлімі бар ең алғашқы гигиена оқулығы шықты (1889ж).

Екінші осындай кафедра еліміздегі мектеп гигиенасының негізін салушы болып есептелінетін Ф.Ф. Эрисманның (1842-1915ж) басқарумен Мәскеу университетінде ұйымдастырылады.

Ағзаның бір бүтін еместігіне қарамастан онтогенез үдерісінде жеке мүшелер мен жүйелердің өсуі мен дамуы бір мезгілде болмайды (гетерехронды). П.К. Анохиннің гетерохронизм туралы теориясы бойынша ағзаның өмір сүруін қамтамассыз ететін мүшелер мен жүйелер басқалырына қарағанда тезірек жетіледі, яғни, олар ағзаның қазіргі жағдайында немесе жақын болашақта өмір сүруі үшін ең қажетті мүшелер мен жүйелер болып табылады. Басқа құрылыстар мен қызметтердің дамуы біраз тоқтап тұрады. Осындай біртіндеп, бірінен кейн екіншісінің құрылуын системогенез деп атайды.

Гигиеналық көзқарас тұрғысынан осы жағдайлардың бәрі міндетті түрде есепке алынуы керек. Мысалы: ерте жастан бастап балаларды көп оқыту, олардың ағзаларына физикалық жүктеме түсіруде гигиеналық шектеу қажет екені де осылай түсіндіріледі. Сондықтан, балалардың іс-әрекетінің барлығы да ағзаның дайындығына байланысты мөлшерленуі керек. Бұл ереже қоршаған ортаның жағдайларының тигізетін әсерінің дәрежелеріне де қатысты.
4. Иллюстрациялы материалдар: слайдтар

5.Әдебиет:

Қазақ тілінде

Негізгі:

1.Иманалиев Ш.И. Балалар мен жасөспірімдердің гигиенасы ,-Алматы.Ғылым

баспа орталығы.2008.

2.Неменко Б.А., Оспанова Г.К. Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы.

Оқулық-Алматы «Ғылым».-2002.-300бет.

Қосымша:

1.Төлемісов А.М., Қасмақасов С.Х Қазақстан Реснубликасының мектеп жасындағы балаларының физикалық дамуын есептеу және бағалау әдісі.

Әдістемелік құралы.- Алматы 2008.-230 бет.

2.Гигиена детей и подростков: Учебник(Под ред В. Кучма.-М.ГЭОТАРМЕДИА,2008-480с.

3.Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков при работе с видео-дисплейными

терминалами.-М. Медицина, 2000,-160с.


6.Қорытынды сұрақтары:

  1. Балалар мен жасөспірімдер гигиена пәні қашан құрылған?

  2. Балалар мен жасөспірімдер гигиенасының мақсаттары мен міндеттерін атаңыз?

  3. Балалар мен жасөспірімдер гигиенасының зерттеу әдістерін атаңыз?

  4. Жетілудің қанша кезеңдерін сіз білесіз?

2



1.Тақырыбы: Балалар мен жасөспірімдердің денсаулық жағдайы. Денсаулық критериялары, балалардың денсаулық жағдайын кешенді бағалау.
2. Мақсаты: Балалар мен жасөспірімдердің денсаулық жағдайымен денсаулық критериилерімен және балалардың денсаулық жағдайын кешенді бағалаумен таныстыру.

3. Дәріс тезисі:

Балалар мен жасөспірімдер гигиенасының негізгі мақсаты-өсіп келе жатқан өркендердің денсаулығын сақтау және оны нығайту болып табылатындықтан «денсаулық» деген терминнің өзін анықтап алуымыз керек.Бүгінгі күндері адамдардың денсаулығына баға беру, бұл түсініктің біркелкі, дәлелденген анықтамасы болмағандықтан едәуір қиындық туғызады.

Денсаулық дегеніміз не? Осы күнге дейін жалпы қабылданған анықтамасы жоқ. Бүкілодақтық денсаулық сақтау ұйымының (1958ж) жарлығы бойынша денсаулық деп – ауру-сырқаулар мен физикалық ауытқулардың бар-жоғы ғана емес,сонымен қатар адамдардың толық физикалық, рухани және әлеуметтік қолайлы жағдайларын түсінеміз.Мұндай анықтаманы дұрыс деп айтуға келмейді,өйткені осы анықтамадағы көрсеткіштердің барлығы бірдей денсаулықтың белгісі бола алмайды. Мысалы, әлеуметтік жағдайларға кірістің мөлшері, коммуникалдық қолайлы жағдай және автокөліктері бар болуы т.б. жатады. Адамдардың денсаулығы оның тұрмыс жағдайының хал-ахуалының жақсы болуына байланысты, бірақ, мұндай факторлар еш уақытта денсаулықтың белгісі бола алмайды. Қоғамдық гигиенистер адамдар денсаулығының белгілеріне 3 топтағы көрсеткіштерді жатқызады:

1.Демографиялық көрсеткіштер (туып көбеюшілік, өлім-жетім, халықтың

табиғи өсіп-өнуі, адам өмірінің орташа ұзақтығы және т.б.).

2.Физикалық даму.

3.Ауру-сырқаулық және мүгедектік.

Ауру-сырқаулық және дене даму денсаулық көрсеткіші ретінде талас туғызбайды.

Ең дұрысырақ мәліметтер медициналық терең зерттеу жүргізу кезінде ғана алынады. Оның негізгі мақсаты- емдеу және салауаттандыру шараларын қажет ететін адамдарды анықтау және медицина кадрларының қажеттілігін білу. Жалпы алғанда, тексерудің қорытындысы, барлық өсіп келе жатқан жасөспірімдердің денсаулық жағдайына сипаттама береді.

1.Тексеру кезінде созылмалы ауру-сырқаулардың бар-жоғы маман дәрігерлердің тексеруі арқылы анықталады.

2.Ағзаның негізгі жүйелерінің қызмет жағдайы клиникалық тәсілдер арқылы қажет болған жағдайда, функционалдық сынамаларды пайдалану арқылы анықталады.

3.Ағзаңнң сыртқы ортаның қолайсыз әсерлеріне қарсыласу мүмкіндігі өткен жылғы жедел аурулардың санына байланысты анықталады.

4.Физикалық даму деңгейі және оның үйлесімділігі.

5.Физикалық даму антропометрлік өлшеулер жүргізіп, стандарттар және бағалау таблицаларын қолдану арқылы анықталады.

6.Психикалық даму деңгейін психоневрологиялық тексеру кезінде анықтайды.

«Денсаулық» сөзінің мағынасы, түсінігі ете кең. Әр ғалым әртүрлі сипаттама анықтама береді. БДДГ-ның анықтамасы бойынша: «Денсаулық - ауру мен оның өзгерістерінін болмауы ғана емес, сонымен қатар толық физикалық, рухани, әлеуметтік қамтамасыз етумен сипатталатын жағдай».

С. М. Громбах балалар мен жасөспірімдердін денсаулығының 4 белгілерін атап көрсетті:

1. тексеру барысында созылмалы аурулары болмауы;

2. физикалық және жүйке жүйесінің даму дәрежесі;

3. ағза жүйелерінін жұмыс қабілеті;

4. қолайсыз әсерлерге ағзаның қарсы тұру қабілетінін деңгейі.

Денсаулықты негізінен сапалық жағынан және мүмкіндігінше сандық жағынан бағалау керек. Ең бастысы денсаулыққа баға беру кешенді түрде жүргізілу керек. 4 негізгі белгіні пайдалана отырып, денсаулыққа кешенді баға беріледі. Жасөпірімдердің денсаулығына кешенді баға берілген соң, төменде көрсетілген 5 денсаулық тобының біреуіне жатқызады:

1 топ-организмнің дамуы мен негізгі қызметтері қалыпты жағдайдағы дені сау балалар;

2 топ-денсаулықтарында функционалдық немесе кейбір аздаған морфологиялық ауытқулары бар, негізінен дені сау адамдар;

3 топ –аурулары компенсация жағдайындағы науқас адамдар;

4 топ-аурулары субкомпенсация жағдайындағы және

5 топ –аурулары декомпенсация жағдайындағы балалар.

Мұндай топтастыру белгілі дәрежеде шартты түрде болғанымен, қандайда бір факторлардың әсер етуін зерттеуге ғана емес, сонымен қатар салауаттандыру шараларының тиімділігін бағалауда да, балалардың санитарлық жағдайын сипаттауға да мүмкіндік береді.

Дені сау балалар мен науқас балалардың арасындағы шекара болып саналатын, денсаулықтың 2-ші тобын бөліп көрсетудің практикада үлкен маңызы бар. Бұл топқа жатқызылған балаларға емдеу-салауаттандыру шараларын жүргібесе, аздаған функционалдық ауытқулары ауру-сырқаулыққа айналып кетуі мүмкін («қауіп-қатер» тобы).

Балаларды денсаулықтың 1 және 2 тобына бөлу басқаларына қарағанда оңайырақ:

1-топ ешқандай ауытқулары жоқ (физикалық, психикалық, функционалдық), дені сау балалар.

2-топ созылмалы ауруы жоқ, бірақ, кейбір функционалдық және морфологиялық өзгерістері бар балалар. Бұлар реконвалесценттер (ауырып жазылғандар), дене салмағы азайған және жиі ауыратын балалар.

3-5 топтар-патологиялық үдерістерінің даму дәрежесіне қарай бөлінеді.

Денсаулықты тексеруге қатысатын әрбір маман, өз саласынан денсаулық тобын анықтап, қорытынды жазады. Осы қорытындылар бойынша дәрігер педиатр десаулықтың ең соңғы бағасын беріп, денсаулықтың жалпы, қай топқа жататынын анықтайды. Мұнда, кейбір ерекшеліктерге көңіл аудару қажет:



  1. Егер балада бірнеше ауру-сырқау бар болса, онда соңғы қорытынды ең күшті ауруға байланысты қойылады.

  2. Егер баланың үшінші топқа жататын бірнеше ауру-сырқауы болса, онда науқас баланы төртінші топқа бөледі. Орташа алғанда денсаулық топтары бойынша балаларды төмендегідей бөлүге болады:

1 топ-10-17% 2 топ -40-52%

3 топ -30-35% 4 топ -0,15-1,5%



4. Иллюстрациялы материалдар: слайдтар

5.Әдебиет:

Қазақ тілінде

Негізгі:

1.Иманалиев Ш.И. Балалар мен жасөспірімдердің гигиенасы ,-Алматы.Ғылым

баспа орталығы.2008.

2.Неменко Б.А., Оспанова Г.К. Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы.

Оқулық-Алматы «Ғылым».-2002.-300бет.

Қосымша:

1.Төлемісов А.М., Қасмақасов С.Х Қазақстан Реснубликасының мектеп жасындағы балаларының физикалық дамуын есептеу және бағалау әдісі.

Әдістемелік құралы.- Алматы 2008.-230 бет.

2.Гигиена детей и подростков: Учебник(Под ред В. Кучма.-М.ГЭОТАРМЕДИА,2008-480с.

3.Кучма В.Р Гигиена детей и подростков при работе с видео-дисплейными

терминалами.-М. Медицина, 2000,-160с.


6.Қорытынды сұрақтары:

1.Денсаулық дегеніміз не?

2.Денсаулыққа баға берудің негізгі критерийлерін атаңыз.

3.Денсаулықтың қанша топтары бар?

4. Денсаулықтың 1 тобына сипаттама беріңіз.

5.Денсаулықтың 2 тобына сипаттама беріңіз.

6.Денсаулықтың 3-5 топтарына сипаттама беріңіз.

№3

1.Тақырыбы: Денсаулықтың негізгі көрсеткішінің бірі дене дамуы. Дене дамуының акселерациясы мен ретардациясы. Балалар мен жасөспірімдердің дене дамуының көрсеткіштерін бағалау және зерделеу әдістері.

2. Мақсаты: дене дамуы, дене дамуының акселерациясы мен ретардациясы, балалар мен жасөспірімдердің дене дамуының көрсеткіштерін зерделеу және бағалау әдістерімен таныстыру.

3.Дәріс тезисі:

Дене дамуы денсаулықтың бастауыш көрсеткіштерінің бірі. Денсаулықтың басқа да көрсеткіштері дене дамуы денгейіне тәуелді, Ф.ФЭрисман балалардың физиологиялық дамуынын көп бөлігін зерттеген алғашқы ғалым деп есептелінеді. 1879 жылы әр түрлі жастагы балалар мен жас өспірімдер арасында антропометриялық тексерулер жүргізіп, болашақ ұрпақтардың дене дамуы жөнінде алғашқы мәліметтер алды. XX ғасырдың алғашқы жартысыңда (1926 жылы) А.В.Мольков атындағы алғашқы антропометриялық бөлім ашылды. Өлшеу әдістері бірқалыпқа келтірілді, болашақ ұрпақтардың дене дамуын зерттеу басталды және балалардың дене дамуының алғашқы өлшемдері қалыптасты. Бұл жұмыстар тәжірибесі денсаулық сақтаушылардын балалар мен арнайы балалар тобының өсуі мен дамуында дәрігерлік бақылау ісін жеңілдетгі. Балалар мен жасөспірімдердің дене дамуы, морфологиялық және функционалдық жағдайының қасиеттері мен сапасы, сондай-ақ биологиялық дамуының дегейі - олардың биологиялық жасын көрсетеді.



Баланың өмірінің әрбір кезеңіндегі дене дамуы - бұл ағзасының биологиялық дамуда жеткен жасы мен жұмысқа қабілеттілігін сипаттайтын морфофункционалдық қасиеттерінің жиынтығы. Дене дамуы термині жағдайдың сол уақыттағы сипатын емес даму динамикасын бейнелейді. Бұл көзқарас бойынша дене даму дегенді бала ағзасының, дене өлшемдерінің, дене құрылысының, сыртқы келбетінің, бұлшықет күшінің және еңбек қабілетілігінің жасына сай болуымен түсіндіреді. Бой өсуінің тежелуі, немесе, бой ұзындығы мен салмақ қатынастарының өзгеруі айқын көрінгенмен, көптеген созылмалы аурулардың бастапқы кезеңінде,өзіне тэн белгілері мен арнаулы симптомдары білінбейді. Яғни, морфологиялық аурулары бар балалар да, патологиялық өзгерістер жиі анықталады. Дене салмағының жетіспеушілігі мен ауру дамуының арасында төзу корреляциялық байланыс бар. Осындай балалардың өмірлерінің алғашқы жылында, басқа балаларға қарағанда өлім саны 4 есе көп.

Дене дамуының көрсеткіштері көптеген үдерістердің диагностикасында қолданылуы мүмкін. Сондықтан медициналық зерттеулерде, жеке адамның және ұжымның дене дамуын бағалауға үлкен мән беріледі.

Акселерация.

Кейде латында (acceleration) жылдамдық деген сөзден шыққан акселерация деген термин қолданылады.

Бұл құбылыспен қазіргі заманның алаларының бұрынғы өткен құрдастарына қарағанда ағзаларының ертерек жетілуі және ер жету кезеңіне дейін дене өлшемдерінің үдемелі ұлғаюын түсінеді. Ағылшын тілдеріндегі елдерде мағынасы кеңірек болса да көбінесе, «секулярлық тренд»-жоғары тенденция (етеккірдің мезгілінен кеш пайда болуы, өмір жасының ұзағырақ болуы, т.б.) деген терминді жиі қолданады. Өткен ғасырдың бастапқы кезімен салыстырғанда сүт тістердің, тұрақты тістерге ауысуы мерзімінен бір жылдай ертерек қалыптасатын болды. Осы сияқты үнемділік, алалардың әр түрлі жас топтарында, әрі барлық жерлерде бірдей байқалады. Көптеген жанұяларда балалардың бойы, ата-аналарынан биік болып келетіндігі байқалды.

Кейінгі онжылдықтарда дамудағы акселерацияның әсерін адамдар тобының негізгі бөлігі өздерінен де байқап жүр. Кейбір елдерде акселерация осы уақытқа дейін жүріп жатыр, ал басқа бір елдерде өсу процестері тұрақталып (стабилизация), не болмаса тіпті артта қалып жатыр (ретордация). Европа территорияларының солтүстік аудандарында акселерация өте үдемелі қарқынмен жүріп жатыр. Кейбір жерлерде бұл жағдайды жекелеген мемлекеттер мысалынан байқауға да болады. Батыс елдерде, шығыс елдерінде (Швеция, Жапония, Оңтүстік Корея) қарағанда ертерек байқалады.

1969 жылы Дж. Гент, Британиядағы ғылым дамыту қоғамының қорылтайында жасаған баяндамасында қызық заңдылықты атап көрсетті. Акселерация кезінде бой ұзындығының ұлғаюымен қатар, дененің басқа пропорцияларыныц қысылып, тарылатындығы байқалған, жеке алғанда кеуде шеңберін атауға болады. Кейінгі жылдары бұл заңдылық көптеген қолдаулар тапты және лептосомизация (гр. ерюз-жіңішке) деген ат қойылды.


4. Иллюстрациялы материалдар: слайдтар
5.Әдебиет:

Қазақ тілінде

Негізгі:

1.Иманалиев Ш.И. Балалар мен жасөспірімдердің гигиенасы ,-Алматы.Ғылым

баспа орталығы.2008.

2.Неменко Б.А., Оспанова Г.К. Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы.

Оқулық-Алматы «Ғылым».-2002.-300бет.

Қосымша:

1.Төлемісов А.М., Қасмақасов С.Х Қазақстан Реснубликасының мектеп жасындағы балаларының физикалық дамуын есептеу және бағалау әдісі.

Әдістемелік құралы.- Алматы 2008.-230 бет.

2..Гигиена детей и подростков: Учебник(Под ред В. Кучма.-М.ГЭОТАРМЕДИА,2008-480с.

3.Кучма В.Р Гигиена детей и подростков при работе с видео-дисплейными

терминалами.-М. Медицина, 2000,-160с.


6.Қорытынды сұрақтары:

1.Дене дамуы дегеніміз не?

2. Дене дамуының көрсеткіштерін атаңыз.

3. Дене дамуның акселерациясы дегеніміз не?

4. Дене дамуның ретардациясы дегеніміз не?

5. Балалар мен жасөспірімдердің дене дамуының көрсеткіштерін зерделеу әдістерін атаңыз?

6. Балалар мен жасөспірімдердің дене дамуының көрсеткіштерін бағалау әдістерін атаңыз?
4

1.Тақырыбы: Мектептерде гигиеналық оқыту және тәрбиелеу. Мектептерде еңбекке оқытудың гигиеналық негіздері.

2. Мақсаты: мектептерде гигиеналық оқыту және тәрбиелеу, мектептерде еңбекке оқытудың гигиеналық негіздері туралы түсінік беру.


3.Дәріс тезисі:

Күн тәртібінің бұл бөлімі екі көріністен тұрады: мектепте сабақ оқу және үйде, үйге берген тапсырманы орындау. Жас мөлшеріне байланысты сабақ жүктемесі сапасы бойынша да, уақыт жағынан да ұлғайтылады. Яғни, бала бақшаның «естиярлар тобында балаларға сабақ ойын түрінде өткізілуі керек және ұзақтығы 20-30 минутқа ұзартылады. Сабақтың мазмұны қимыл-қозғалыс белсенділігін арттыруға , сөз сөйлеуін қалыптастыруға, белгілі дағдыларды меңгеруге бағытталуы керек.

Мектептегі сабақтардың және үзілістердің ұзақтығы жалпы орта білім беру мектептерінің ережелерімен бекітілген. Сонымен қатар, сабаққа дайындалу уақыты да мөлшерленген, баланың жасына байланысты сабаққа дайындалу уақыты да мөлшерленген, баланың жасына байланысты сабаққа дайындалу уақыты 3-4 сағат мөлшерінде болады. Рационалдық оқу тәртібінің негізгі заңдылықтары-оқу жүктемесінің мазмұны да, ұзақтығын да жас мөлшеріне байланысты ақырындап өсіріп отыру.

Жасөспірімдердің жасына байланысты ойындар мен демалыстар

Күн тәртібінің бұл бөлімінің негізгі мақсаты-көңіл-күй нашарлауынан пайда болған ағзалардағы қолайсыз өзгерістерді жою үшін, көңіл-күй дұрыстығын қалыптастыру.

Кейінгі жылдары әлем халықтарының психикалық денсаулығының динамикасы. Психикалық аурулардың едәуір көбеюіне байланысты, белгілі дәрежеде сақтану қажеттігін туғызады. Балалық шақта қалған өмірдің бәріне психикалық денсаулық қалыптасады, сондықтан осы кезеңде психогигиена ерекше роль атқарады. Сонымен бірге халықтың барлық жас топтарының арасында жүйке аурулары көбінесе 7-14 жас аралығындаеы балаларда кездеседі.

ІІсихикалық денсаулық деген түсінікке психикалық бұзылулардың болмауы ғана емес, сонымен қатар ағзаның қажуға қарсы тұру мүмкіндігі және адам мен қоршаған ортаның арасындағы тепе-тендік жағдайлары да кіреді. Психикалық денсаулық баланың қоршаған ортаға үйреніп, дағдылануына әсер етуші күшті фактор болып табылады. Мұнда көңіл-күй дұрыстығы, психикалық денсаулықтың нығаюына басқа жағдайлардың бәріне де жоғары әсер етеді және ол балаға өз күшіне сенімділік туғызып, қанағаттандыру сезімін жатады. Олардың физиологиялық маңызымен қатар, әлеуметтік маңызы да өте зор. Жақсы көңіл-күйдің қалыптасуына, оны мәжбұр қылмай, баланың өз қалауы бойынша алынған ойындар мен демалыстар да жақсы өсер етеді. Мектеп жасына дейінгі балалардың күн тәртібінде бұндай іс-әрекет 4,5-5,5 сағаттан, мектеп оқушыларына 1,5-2,0 сағаттан төмен болмауы керек.

Балалар мекемелеріндегі күн тәртібін ұйымдастыруға, оқу-тәрбие жұмысына мемлекеттік бақылау жасау, балалар мен жасөспірімдер гигиенасы санитарлық дәрігерінің қызметінің маңызды бөлімі болып табылады. Бақылау төмендегідей тәртіппен жүргізіледі:

1. Мекемеде, мекеме бастығы бекіткен күн тәртібі бар ма,соны анықтау;

2 Күн тәртібінің санитарлық-гигиеналық мөлшерлерге сәйкес екендігін анықтау;

3. Қабылданған күн тәртібінің іс жүзінде орындалатындығына бақылау жасау;

4. Оқу және тәрбйе жағдайлары күн тәртібінің дұрыс сақталуына сәйкес келетіндігін анықтау;

5. Анықталған кемшіліктерді жою үшін нақтылы уақыты көрсетілген нұсқаулар беру.



Достарыңызбен бөлісу:
  1   2   3   4   5   6   7




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет