Сабақ жоспары № Пәні : қазақ тілі Пән мұғалімі : Меңдіғалиев ж топ: 202

1.Амандасу, түгендеу.

2.Сыныпта жағымды психологиялық ахуал туғызу.
3.Топқа бөлу ( балаларды топқа бөлу.Оқушыларды «Зеректер» және «Зейінділер» деп екі топқа бөлу).

4.Оқушылардың сабаққа қатысын қадағалау, көрнекіліктерді орналастыру.

Қызығушылықты ояту. Интерактивті тақтаға көңілдерін аудару.

Балалар, тақтаға көз жүгіртейік.

(Сұлтанмахмұт Торайғыровтың өлеңін оқыту.)

Күн сұрақтары:

-Балалар, ал енді сендерге сұрақ қоямын.

Қазақ тілінде неше сөз табы бар?

Үстеу дегеніміз не?

Үстеу сөзінің неше лексикалық мағынасы бар?

Үстеу құрамына қарай қалай бөлінеді?

Үстеу тұлғасына қарай қалай бөлінеді?

Үстеу мағынасына қарай нешеге бөлінеді?

Мезгіл үстеуі дегеніміз не?

Оқушы жауабы:

1.Бір нәрсеге қосылған қосымша үлес, берілген артық нәрсе.

Мысал Ғафиден Мұстафиннің шығармасында «Бір пұт ұн, бір пұт бидай үстеу алдым» дейді

2. Сөйлемде түрленбей-ақ мекен, мезгіл, сын-сипат мәнін білдіріп, пысықтауыш қызметін атқаратын сөз табы. Үстеу сөзін қазақ тілінің граммастикасына қосқан тіл ғылымының атасы, реформатор Ахмет Байтұрсынұлы.

Мұғалім сөзі: -Дұрыс айтасың ендеше біз бүгін сабағымыздың өзегін ұлтымыздың біртуар ардақтысы,ірі тілші-ғалым және әдебиет зерттеушісі, дарынды ақын аудармашы, көсемсөздің шебері А.Байтұрсынұлының өнегелі сөзімен өрнектейміз.

Сөзі жоғалған жұрттың өзі де жоғалады. Егер де біз қазақ деген ұлт болуды тілесек, қарнымыздың ашпас қамын ойлағандай тіліміздің де сақталу қамын қатар ойлау керек.

Енді үш топқа құрамында мекен үстеуі бар екі сөйлем беру.

Абылай хан ішке кіргенде уәзірлері сыртта қалып қойды

Абылай сарбаздарына алдыда талай жеңістер күтіп тұрғанын айтты.

ІІІ. Жаңа сабақ. Мағынаны тану.

Сөйлемде қимылдың , іс-әрекеттің болу орнын, бағытын білдіретін сөздерді мекен үстеу дейміз.Мекен үстеу негізінен етістікпен тіркеседі.Мекен үстеулері де құрамы жағынан негізі я туынды түбір немесе күрделі түбір бола береді.

Мысалы: осында, ілгері, жоғары, әрі-бері,арттан.

Мысалы: осында, ілгері, жоғары, әрі-бері,арттан.

219- жаттығу

Дидактикалық материалдан жұмыс.

2-тапсырма

Зиярат етіп қайтуға

Жамбыл келді ... (алыстан).(Ж)

Екеуі екі айырмақ қамын жеген

(Бір шетке) ...кетпек болып, жұрт көрмеген.(А)

(Аулаққа)... шықпай,

Сыбырлап бұқпай мейірленбес еш сөзге.(А)
Жақсыменен дос болсаң,

(Алдыңнан)... шығар өбектеп.

Жаманменен дос болсаң

(Сыртыңнан)... жүрер өсектеп.

Құм басқан шөл жаға күн көзіне шағылысып, (алыстан)... ағарып көрінеді...

Мыңдаған шақырым құмды жағадан кейін саяхатшылардың (алдынан) ...бірінші рет құрма ағашы жайқалған жасыл желек шықты.

Көкке шаншып құйрығын

Келеді шауып жүйрігім

(Құлыншақ)

Тұрса жарға жабысып,

Жазылмайды құшағы.

Жемтік іздеп жарысып,

Түнде ғана ұшады

(Жарқанат)

Алыстан қарасам аппақ

Татып қарсам тәтті-ақ

(Қант)

Шығарар төмен- жоғары

(Лифт)

Жылжып жүріп ілгері

(Сағат)

Әрең жетер төменге

Теңбіл-теңбіл денесі

Келеді не дегенге

(Жираф)
Сақтандырып тұс-тұстан,

Тұрады саған көз қысқан

1.Үстеу дегеніміз...

А) Қимылдың әртүрлі сапасын, мезгілін білдіреді

Ә) Заттың сапасын, сынын білдіреді

Б)Заттың іс-қимылын білдіреді.

2.Үстеудің сұрақтарын тап

А)Қайда, қашан? Қанша?

Ә) Қайда, қашан?қандай

Б)Қашан қанша? Қай?

3.Мекен үстеулер қандай сұраққа жауап береді?

А)Қанша

Ә) Қайда?

4.Мезгіл үстеулер қандай сұраққа жауап береді?

А)Қанша

Ә) Қайда?

5.Қай сөйлемде үстеу бар

А)Мектепте түрлі сайыстар болады

Ә) Әке-бәйтерек, бала -жапырақ

Б)Бүгін сабаққа ерте келуіміз керек

6.Мекен үстеуді белгіле

А)Жоғары

Ә) Әдейі

Б) қазақша

7.Үстеудің неше мағыналық түрі бар?

А)5

Ә) 7

8.Туынды үстеуді көрсет.

А)Жылдамырақ жүр

Ә) Ертең келеді

Б) Әдейі бардым

9.Дұрыс жазылған үстеуді тап.

А)Жолжөнекей

Ә) Быйыл

10.Шығыс септігінің көнеленуі арқылы жасалған үстеуді табыңыз.

А)Кеңінен әңгіместі

Ә) Кешке қайтты

Б) Кезекпен барды.


VI Кері байланыс:

Ағашқа жапырақтарды (өз ойларын) жапсарады.

Көркем әдебиеттен мекен үстеуі бар жеті сөйлем жазып келу. Оның екеуін морфологиялық талдау.