Сабақтың тақырыбы: хіхғ бірінші жартысындағы Қазақстан мәдениеті Сабақтың мақсаты

Білімділік: Оқушыларға ХІХғ бірінші жартысындағы Қазақстан мәдениетінің даму тарихын, халық ағарту ісінің даму тарихын, орыс саяхатшылары мен жазушыларының қазақ жерлерін зерттеу мақсаттары мен нәтижелері туралы мағлұматтар беру, қазақ әдебиеті мен өнерінің дамуы, оған әсер еткен тарихи факторлар және көрнекті өкілдері жайлы мәліметтер беру.

1. 
   Топтық жұмыс
   
2. 
   Сұрақ-жауап
   
3. 
   Есімдер сөйлейді
   
4. 
   Цифрлар сөйлейді
   
5. 
   Сыни тұрғыдан ойлау
   
6. 
   Электронды оқулық
   
7. 
   «Сиқырлы қоржын» ойыны (журналистік жұмыс)
   
8. 
   Сызбалармен жұмыс
   
9. 
   Салыстыру Венн диаграмасы арқылы
   

11) Баяндау-Бейнефильм

Сәлемдесу. Оқушыны түгелдеу, зейіндерін сабаққа аудару.

2. Үй тапсырмасын сұрау. Қазақстанның Ресейге қосылуы.

Сыныпты 2 топқа бөлу. Топ көшбасшыларын сайлау, бағалау парағын тарату. 4 бұрышты фигура – тарихшылар, зоналық фигура – зерттеушілер.

1-сұрақ:

2-сұрақ:

3-сұрақ:Қазақ жерлерін отарлауды күшейтуде, патшалы Ресей үкіметі, қандай саясаттарды жүзеге асырды?

4-сұрақ:

Ұлы жүз жерінің Ресейдің қол астына өтуінің нәтижесі?

5-сұрақ:

Қазақстанның Ресейге қосылуының аяқталуы және оның салдарлары

6-сұрақ:

Қазақстанның Ресейге қосылуының тарихи маңызы

Екі топқа цифрлар сөйлейді, есімдер сөйлейді деп аталатын 2 кесте интертақтаға ұсынылады.

№1 кесте Цифрлар сөйлейді.

Жылдар Сандар	Қандай тарихи оқиғалар болды
XVІІІғ соңы ХІХғ басы
1812-16-20 жылдар
66 мың
1847 жыл
1848 жыл
1860 жыл
1873 жыл

№2 кесте Есімдер сөйлейді.

Қазақстанның Ресейге қосылуы

Бұл бөлімде сыни тұрғыдан ойлау әдісін қолданамыз. Интертақтада мәдениет тақырыбына байланысты бірнеше суреттер беріледі. Оқушылар ойлана отырып, суреттердің мәнін тапқаннан кейін, жаңа сабақтың тақырыбы айқындалады.

- Мұрагер-ізбасар, ұрпақтан-ұрпаққа жалғасуы. «Ат тұяғын тай басар» дегендей, біздер аталарымыздың аманатын жеткізуші, орындаушы ұрпақтарымыз. Ата-бабалар мұрасын сақтай оытырп, ұлттық құндылықтарымызды, рухани байлықтарымызды, тілімізді, әдебиетімізді, дінімізд, мәдени мұраларымызды, өткен тарихымызды құрметтеп, қастерлеп, ұрпақтан-ұрпаққа жеткізуші, жалғастырушы жас ұрпақтармыз!

-Қазақ жерінің Ресейге қосылуы, өлкенің әлеуметтік-экономикалық даму барысына әсер етіп қана қоймай, білім беру, ағарту саласының кеңеюіне, жергілікті халық дәстүрлері мен мәдениетінің жаңа бағыт алуына да барынша әсер етті.

Х. «Дара жол» бағдарламасының жүргізушісі Дана Нұржігіт бізде қонақта.

Жүргізуші Дана Нұржігіт әр топ мүшелеріне сұрақтар қояды.

1 топтың сұрағы: ХІХғ бірінші жартысындағы Қазақстан мәдениетінде қандай өзгерістер болды?

№3 кесте Халық ағарту ісі

ХІХ ғ басы	«Шариғат-ул-иман»
Самарқан, Бұқар, Хиуа, Ташкент медреселері	Араб философиясын маңызды орыс тілінде, арифметиканың 4 амалын, география пәнінен мәлімет берді.
Жаңа оқу жүйесі дамыды	Омбы, Орынбор, Семей, орал орысша сабақ беретін мектептер ашылды
1789ж	Азиялық үчилище
1813ж	Омбы әскери училищесі
1825ж	Орынбор әскери училищесі
1837ж	Сібір кадет корпусы
1844ж	Неплюев кадет корпусы
1841ж	Жәңгір хан Ордада мектептер ашты. Молдалар татар тілінде, ұстаздар – орыс тілінде сабақ берді.
1822 жылы «Сібір қырғыздарының жарғысы» 1824 жылы «Орынбор қырғыздарының жарғысы»	1831 жылы Омбы орысша әскери училище 1831 жылы 18 қыркүйекте Семей әскери училище 1836ж Қазақтар үшін Өскемен училище интернат
1850жыл	Орынбор Шекаралық комиссиясы жанынан қазақтарға орысша бірнеше мектептер ашылды

2 топтың сұрағы:

Орыс жазушылары мен ғалымдарының Қазақстанды зерттеу жұмыстары қандай нәтижелер берді?
№4 кесте

Орыс ғалымдары мен жазушыларының Қазақстанды зерттей бастауы

В.И.Даль 1833-1841ж	Түркі тілдес халықтардың жазбаларын, ауыз әдебиеттерін үлгілерін жинастырды, әңгімелер, шығармалар жазды. «Бөкей мен Мәулен» повесін жазды. Орынбор Қазақтарының тұрмысын сипаттады.
А.С.Пушкин 1833ж	1773-75ж Е.Пугачев Орынборда болып, туралы мәлімет жинады. «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» поэмасымен танысты. «Капитан қызы», «Пугачев бірлігі» шығармаларын жазды.
П.С.Корелин 1848-49ж	Каспий теңізіне экспедициясы картаға түсірді
А.Бутаков 1848-49ж	Арал теңізіне экспедициясы картаға түсірді
Саяхатшылар: Е.П.Колпаковский, Н.А.Северцев, П.И.Небольсин	Топографиялық зерттеулермен шұғылданды. Табиғи байлықтарын анықтады. Орыс географиялық қоғамын ұйымдастырды.
	Тарих этнографтар
Ғалымдар А.Левшин Н.Красовский Э.Мейер И.Заволишин	Қазақтардың өмірін зерттеп, тарихи еңбектер басып шығарды.
Фольклоршы, этнограф, саяхатшы Г.Потанин А.В.Затаевич	Өмірі мен өнерін зерттеуде «Қазақ халқының 500 әні», «Қазақ халқының 1000 әні» шығармасын жазды

1 топтың сұрағы: Қазақ әдебиеті мен музыка өнерінің қалыптасуында қандай ерекшеліктер болды?

«Салыстыру әдісін» қолданамыз, талдаймыз.

№5 кесте Венн диаграммасы

«Сиқырлы қоржын» ойыны

Оқушылар қоржыннан асық алып өлең айту, күй орындау өнерлерін көрсетеді.

№1 асық – өлең айту

№2 асық – күй тарту

№3 асық – мақал-мәтелдер айту

№4 асық Алтын асық – ән айту
«.. Қазақта өлең атасы – Абай, күй атасы – Құрманғазы десе, ән атасы – Әміре деп кесіп айтуға болады. Әміре сынды топтан озған тұлпардың аты қазақ халқының жүрегінде мәңгі өшпейді.»

Мұқатай Тоқжігітов

Г.Потанин

Абай атамыз айтқандай:

«Туғанда дүние есігін ашады өлең,

Өлеңмен жер қойныңа кірер денең.»

Сабағымызды қорытындылай келе ЭКСПО жайлы қысқаша баяндап кетейін.

Мысалы, 1862 жылы Лондонда болған ЭКСПО-да жұрт алғашқы тігін машинасымен танысқан. 1876 және 1893 жылдардағы Филадельфия Чикаго (АҚШ) ЭКСПО-сында жұрт назарына тұңғыш телефон аппараты және алғашқы электр қуатымен жарықтандыру жүйесі ұсынылған. Ал енді бүгінде әлем жұртшылығы қолданып жүрген «телевидение» деген сөзді қолданысқа 1900 жылы Париждегі көрме кезінде орыс инженері К.Перский өндірген екен.

Бекітілген тақырыбына қарай көрмелерге қолөнер, бейнелеу өнері, өнеркәсіп, жаңа технология туындылары, түрлі пайдалы қазбалар мен олардан алынған өнімдер де қойылды. Адамзатты алаңдатып отырған экология, урбанизация сияқты жаһандық проблемаларға қатысты жаңалықтарда осында талқыға түседі.

1889 жылы ЭКСПО кезінде Франция әйгілі Эйфель мұнарасын жұрт назарына ұсынған бүгінде бұл мұнара Париждың символы.

Осы кезде 1925 жылғы Париждегі көрмеде өнер көрсеткен әнші Әміре Қашаубаевтың «Балқадиша» әні оқушыларға ұсынылады. ЭКСПО-2017 Астана туралы бейнефильм көрсетіледі.
«Әміре Қашаубаев – қазақ әншілерінен шет елдерге шығып, өнерін көрсету мүмкіндіктеріне ие болған бірден-бір тұңғыш адам.»

А.В.Затаевич

А.Қ.Жұбанов

АШЫҚ САБАҚ