Тарбағатай – Қазақстанның оңтүстік-шығысы мен Қытай аумағындағы орташа биік тау. Тарбағатай сөзі моңғол тілінің «тарбаған» сөзінен пайда болған деген жорамал бар. Қазақша аударғанда «суыр» (кеміруші түрі) дегенді білдіреді. Тарбағатай – тұтастай алғанда «суырлы тау» деген мағына береді. Алайда бұл таудың тарихи атауы – Барқытбел.
Табиғаты
Тау Алтай мен Жетісу Алатауының аралығында орналасқандықтан, табиғаты екеуіне де ұқсас болып келеді. Таудың 80%-ға жуығы ауыл шаруашылығына пайдаланылады. Жері ылғалды болғандықтан, суармай-ақ астық пен бау-бақша егіледі. Жоғарғы жағындағы шалғынды жерлерде мал жайылады.
Жер бедері
Тарбағатай тауы Аягөз өзенінен Хабар асуына дейін 180 шақырымға созылып жатыр. Ең биік жері - Тастау шыңы (2992 м). Ірі өзендері болмаса да, Аягөздің салалары және Үржар өзені ағады. Қалған кішігірім өзендері бастауын бұлақтан алып, төменгі етегіндегі құмдықтарға сіңіп кетеді. Кординатасы : 47°33′ с. Е. 82°55′ ш. б.47.550° с. Е. 82.917° ш. б.
Қорытынды
Алтай мен қол ұстасқан Тарбағатай таулары-ай» - дегізіп әнге қосылған, ежелден адамзатқа құтты қоныс, киелі мекен бола білген Тарбағатай қырқасы жайлы қанша айтсаң да, жазсаң да артық емес-ті. ЮНЕСКО-ның 4 тізбегіне тоұтала кететін болсақ, бұл тауда көптеген көне ескерткіштер табылған. Және менің пікірімше, бұл 1 пункт деп ойлаймын. Себебі, ол өзіңің әсем ерекшелігімен ерекшеленеді.