Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

98
аударып отыру. Әдістің бұл түрін 
таң- 
дамалы байқау 
деп атайды. Осы атал-
ған байқаулардың қандай түріне бол-
са да қойылатын талап – байқаушы 
бақылаған фактілерді баяндап қоюмен 
қанағат етпей, сол құбылыстардың 
сырт көрінісіне сүйене отырып, ішкі 
сыры мен психологиялық мазмұнын 
ашуға міндеттілігі.
Б. кезінде – байқауға алынған объект-
тің байқау бағдарламасын, жоспарын 
жасап алу қажет. Әйтпесе байқаушы-
ның зейіні зерттеліп отырылған объект-
тің екінші бір кездейсоқ сипаттары-
на ауып кетуі мүмкін, ал мұндай фак-
тілердің жиынтығы арқылы жасалған 
психологиялық байқау жалған болып 
шығуы ғажап емес. Психикалық үр-
дістерді зерттеудегі 
өзін-өзі байқау 
(интроспекция) 
әдісінің бүгінде ма-
ңызды орны бар, сондықтан оны 
объективтік байқау әдісіне жәрдемші 
әдіс ретінде пайдалану дұрыс.
Байқау әдісімен психикалық құбы-
лыстарды көлденең әсерлермен өз-
гертпестен, объектіні өзінің үйреншік-
ті ортасында байқауға болады, соны-
мен қатар байқау әдісі арнайы лабо-
раторияларды, қымбат құралдарды 
керек етпейді. Б.ә. кейбір кемшілікте-
рі де бар. 
Біріншіден, 
зерттеуші мұн-
да өзіне керек құбылыстарды әп-сәт-
те зерттей алмайды да, көп уақытын 
жіберіп алады, 
екіншіден, 
байқауды 
әр уақытта тыңғылықты, ойлағандай 
ұйымдастыруға жағдай болмай да
қалады. Бұл әртүрлі кездейсоқ объек-
тивтік (байқауға алынған оқушының 
сабаққа келмей қалуы), субъективтік 
(бақылаудың қиынға соғуы, зерттеуші-
де бақылағыштық қасиеттің жоқты-
ғы т.б.) себептердің кездесетіндігіне 
байланысты. Б. – өмірдегі әртүрлі 
жағдайлардағы адам іс-әрекеті мен 
қылықтарының фактілерін жинауға 
көмектесетін әдіс.

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: