Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

134
қасиет жайлы теориялық түсініктер 
негізінде қойылады, олардың беку-
лері қойылған конструктың В-гін 
көрсетеді, яғни тестің конструктивті 
В-гін көрсетеді.
Конвергентті және дискриминант- 
ты 
В. өлшенетін фактордын пункт-
теріне сәйкестікті тестің конвергент-
ті В. қамтамасыз етеді. Иррелевант-
тық факторларға қатысты пункттер-
ді теңестірумен қамтамасыз ететін 
дискриминантты В. жатады. Эмпи-
рикалық түрде ол өлшенетін қасиет-
тен тәуелсіз тестің мәнді корреляция-
сының жоқ екенін көрсетеді. Мыс., 
Айзенк теориясы тұрғысынан Тей-
лор тесті релевантты фактор – «ней-
ротизмге» қатысты конвергентті В-
гі болса да, «экстроверсия-интровер-
сия» факторына қатысты дискрими-
нантты В-ке ие емес.
Экспертті эмпирикалық валидиза- 
ция 
тест мазмұнын экспертті анализ-
деуден айырмашылығы сол, эксперт-
ті эмпирикалық валидизацияда экс-
перт тестпен емес сыналушылармен 
жұмыс жасайды. Эксперттер сына-
лушыларды стандартты бақылауды 
қамтамасыз етулері керек, бірақ ол
ылғида мүмкін бола бермейді. Сон-
дықтан да практикада субъективті 
бағалау қолданады. Бұрынғы Кеңес 
психологиясында «жеке адамды топ-
тық бағалау» деген ат алған. Топтық 
бағалау валидті информацияның қай-
нар көзі болу үшін, бағалаушылар 
сыналушының келісімін алуы керек. 
Егерде топтық бағалау өзі сенімділік-
ті таппаса, онда ол тестің В-гін тек-
серуде валидизация критериясы ре-
тінде қолданылмайды. В.-тің ерекше 
мәселесі адамның белсенділігін пси-
ходиагностикада объект ретінде ара-
қатыстырумен байланысты. Оны «дұ-
рыстық» негізімен қамтамасыз ету 
мәселесі деп түсінеді.
Өзіндік есептің дұрыстығы тәуелді 
болатын психологиялық факторлар-
ға жататындар: 1. Білім факторы. Сы-
налушыда аз болсын, көп болсын мы-
надай түсініктер болады: а) тестегі 
мінез-құлық факторлары сыналушы-
да шынында да бар ма? б) ой-пікірде 
жазылған нақты мінез-құлықтың ар-
тында қандай жеке басты қасиет 
психолог үшін жасырын жатыр? в) бұл 
қасиет әлеуметтік жетістікпен қан-
дай арақатыста болады? 2. Әлеумет-
тілік қажеттілік – сыналушы өзі жай-
лы әлеуметтік құптайтын информа-
цияны береді. 3. «Индивидуалды әдеп» 
факторы. «Мен» концепциясы және 
«мен бейнесі» қатысады, сыналушы 
тест кезінде осы әрекет тактикасын 
қолданады. В.-ті тексеру жолдары: 
1. Диагностикалық конструктың тео-
риялық анализі, тестен өтетін психи-
калық қасиеттің концепциясын жа-
сау. Өзара байланысқан диагнос-
тикалық конструктардың жүйелерін 
табу (әдебиеттің көмегімен).
Онда жаңа диагностикалық конструкт 
белгілі бір құрылымды-функционал-
ды байланыстармен, қатынастармен 
сипатталады. Конструктивті В-ті 
тексеру арқылы корреляциялық экс-
перимент нәтижелерін прогноздау. 
2. Әртүрлі мінез-құлық жағдайында 
көрінетін конструктың шамаларын 
тіркейтін біржақты көрсеткіштер-
эмпирикалық индикаторлар жүйесін 
жасайтын теориялық конструктың 
құрамдас бөлігін табу. Тест пунктте-
рін құрастыру. 3. Әдістеменің тиім-

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: