Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

243
туға және жетілдіруге алып келетін 
тіршілік қарекеттің күрделілігін зерт-
теді. Жануарлардың психикалық 
қарекетін, перцептивті процестерін, 
бағдарлы зерттеушілік реакциясын, 
жадын, эмоциясын, дағдысын және 
үйреніп алудың өзге түрлерін, зия-
тын нақты зерттеу жануарлардың 
өздерін ұстануының құрылымына 
объективті анализ жасау негізінде 
және адамға қарағанда жануарлар-
дың психикалық қарекеті толығымен 
биологиялық факторлармен шарттас-
тырылатындықтан, зерттеліп отырған 
түрдің экологиялық ерекшеліктерін 
жан-жақты еске алуды талап етеді.
З-ның этологиямен және басқа био-
логиялық ғылымдармен ерекше ты-
ғыз байланысы осымен айқындалады.
зОРЫҒУ 
– тірі ағзаның тіршілік 
етуіне қажетті қоректік заттардың 
жетіспеуінен немесе ағзаның шама-
дан тыс көп жұмыс атқаруынан бо-
латын әлсіреу және дене әрекетін 
жасауға күшінің жетпей қалу күйі. 
Адам зорығуының психологиялық 
жағы әлі толық зерттелмеген. Адам-
ның зорығуының сырын білу үшін, 
алдымен оның себебін анықтап алу 
керек.
ИАССАУИ ҚОЖА АХМЕТ (XII ғ.) 
–
қазіргі Оңтүстік Қазақстан облысы-
ның көне Испиджаб, қазіргі Сайрам 
жерінде дүниеге келген, алғашқыда 
ғылым-білімді жергілікті ғұлама шай-
қы Арыстан бабадан алады, есейе 
келе Бұхарадағы Жүсіп Хамадани-
дан сопылық білімін тереңдетіп, со-
пы ретінде Иассы (Түркістан) қала-
сына келіп, «Иассауишілік» діни та-
қуалы ағымның негізін салады. Қазақ 
жерінің орта ғасырлық мәдениетінің 
дамуында Иассауи жазған «Диуани 
Хикмет» («Даналық кітабы») елеулі 
орын алады. Бұл оғыз-қыпшақ тілін-
де сол кездегі көпшілік бұхара халық-
қа түсінікті тілмен жазылған шығар-
ма. Кезінде Орта Азиядан бастап Еділ 
жағалауына дейінгі көшпелі түркі 
тайпаларының арасына кең тараған. 
Мұнда өлеңмен 149 хикмет берілген.
Иассауидің өсиеттерінің толық нұс-
қасы Қазан басылымы болып табы-
лады (1878). Ең ескі нұсқасы XV ға-
сырдың орта шенінде араб қарпімен 
көшірілген. Жыр жолдарында оның 
туған күнінен бастап алпыс үш жасқа
дейінгі өмір жолы баяндалады. «Ди-
уани Хикметте» діни-сопылық қағи-

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: