Қ. Күзембаев, Т. Құлажанов Г. Күзембаева Азық-түлік өнімдерін тану

пәндермен тығыз байланысты. Экономика түгьгаушылық кұн, тауар кұны, 
тауарлық өндіріс, тауар, олардың тарихи сипаты және т.б. түсініктерінің 
қоғамдык мәнін ашады; физика мен химия тамақ өнімдерінің кұрылымы, 
қасиеті және тағамдық күндылығы жөнінде жалпы мәлімет береді. 
Микробиология мен биохимия білімі тамақ енімдерін сактау мен 
тасымалдаудын тәртіптерін дүрыс таңдау үшін қажет. Тауартанудың 
экономикалық география, статистика, экономика жене сауданы 
ұйымдастырумен байланысы тауарлардьщ козғалысы мен есебін 
ұйымдастыруға, оларға деген халықтың қажеттілігін аныктауға және т.б. 
мүмкіндік береді. 
Тауартану ғылымының алдында түрған негізгі мақсаттар: 
•
Тұтыну кұны ретінде тауарлар туралы теориялық негіздерді дамыту және 
нарықзаманында тауар қозғалысы және халық қажеттіліктерін тауармен 
канағаттаңдыруға байланысты заңдылықтарды айқындау; 
• Тауар сапасы мен ассортиментін
басқару процессіне компьютерлендіруді 
енгізу және информаниялық қамсыздандыруды жетілдіруге жағдай 
жасайтын тауарларды кодтау мен жіктеудің ғьиьши принциптері мен 
ережелерін жасау; 
•
Өнімнің нормативтік-техникалық қүжаттарына енгізілетін тауар 
сапасыньщ критерийлерін жасау; 
• Зерттеу
нәтижелерінің объективтілігін, ресурстар мен уақыттың аз 
шығынын камтамасыз ететін тауар сапасын бағалаудьщ жаңа әдістерін 
және жаңа аспаптарды күрастыру; 
• Жаяа тауарлардьщ
қасиетін, ең алдымен қауіпсіздігін зерттеу және сапаны 
комплексті бағалау үшін қажетті және жеткілікті болатын тауар 
сапасынын керсеткіштерінің номенклатурасын жасау; 
•
Халықаралық стандарт негізінде тауар сапасыньщ жүйесін сауда 
кәсіпорындарында жасау; 
•
Сақтау және тасымалдау процессінде тауарларды сақтау мәселелері 
бойьшша үсыныстар дайындау; 
•
Өнімдерді рационалды тұтьшу әдістері мен мелшерін зерттеу. 
1.1. Азық-түлік тауарларын жіктеу 
Азық-түлік тауарлардьщ жіктеу - оларды жалпы немесе сипатты 
белгілері, тауарлардьщ шығу тегі, олардьщ химиялық күрамы, пайдаяануы 
және т.б. керсеткіштері бойынша топтарға немесе класстарға белу. Осыларға 
байланысты азык-түлік тауарларыньщ әртүрлі жіктеу түрлері бар, бірақ 
олардьщ ешқайсысы жалпы қабылданбаған. 
Қазіргі жіктеу бойынша барлық азык-түлік тауарлары келесі топтарға 
жіктеледі: дән-ұн тауарлары; жеміс-көкеніс тауарлары және саңыраукүлақтар; 
крахмал енімдері; қант, бал, кондитер өнімдері; дәмдік; тағамдық майлар; сүт 
тауарлары; жүмыртка; ет; балық тауарлары; тағамдық концентраттар. 
8 

Келтірілген жіктеу тауарлаоды топтастыруды негізгі шикізат бойынша 
қарастырады, бірак оның жеке топтарын (дәмдік кондитерлік тауарлар, 
майлар, тағамдық концевтраттар) бұл белгі бойынша қосуға болмайды. Бұл 
классификация сауда тәжірибесіне жақын болғандыктан, оку орындарында 
тауартану курсын оқуға ынғайлы және кеңінен қолданылады. 
Топ шегінде тауарларды шикізат түріне, өндіру технологиясына, 
рецешурасына, сапасына және басқа белгілеріне байланысты түрге, сортка, ал 
кейде одан да майда жіктеу топтарына (нөмір, марка және т.б.) бөлінеді. 
Мысалы жарманы дәнді дақыл түріне байланысты түрлерге беледі: қарақүмық, 
тары, сұлы және т.б. Өндеу әдісіне байланысты жарманьгң әртүрлі түрі болады: 
ажарланған, бүтін және майдаланған. Сапасына қарай жарма түрлері тауарлық 
сорттарға бөлінеді: жоғары, 1-ші, 2-ші. Яғни тауарлық сорт тауардыц сапалық 
белгілерімен анықталады. 
Тауартануда кейбір тауар қатары үшін (жемістер, көкөністер, дақыл, 
балық) биологияда қабылданған классификация қолданылады. Мысалы, 
балыкты түкымға, текке, түрге бөледі, дакылдарды- түрге, сортқа бөледі. 
Тауарлық сорттарға қарағаңда табиғи сорттар ботаникалык белгілер 
бойынша топтастырылған және белгілі бір аттары бар. Мысалы, жемістердін 
табиғи сорттары - помологиялық, жүзімдікі - ампелографиялық, 
көкөністердікі - шаруашылық-ботаникалық деп аталады. 
Саудада кейбір азык-түлік тауарларын шартты түрде бакалея және 
гастрономдық деп топтастырады. Бакалеяға үн, жарма, крахмал, қант, макорон 
өнімдері, шай және шай сусындары, кофе және кофе сусындары, түз, ашытқы, 
сұйык май, сірке қышкылы, дәмдеуіштер жатады. Гастрономдыққа түтынуға 
дайьш тауарлар - шүжықтар, қакталған ет, қакталған балық, ет және балық 
консервілері, сырлар, сиыр майы, қоюландырылған сүт, шыныдағы, пакеттегі 
сүт, алкогольді сусьшдар және кейбір түздықтар жатады. 
Ассортимент
дегеніміз белгілі бір белгі бойынша біріктірілген тауарлар 
жиынтығы. Ассортимент өндірістік және саудалық болып бөлінеді. Өндірістік 
ассортимент белгілі бір кәсіпорынмен (кәсіпорын ассортимента) немесе белгілі 
бір өндіріс саласында (сала ассортимента) шығарылатын бүйымдарды 
біріктіреді. Саудалык ассортимент - көтерме немесе бөлшек желі арқьшы 
еткізілетін тауарлар номенклатурасы. Ол кәсіпорын асеортиментіне (дүкен, 
база) және тауарлық топ ассортиментіне (кондитерлік, сүт, ет және т.б. 
тауарлар) бөлінеді. 

жүктеу/скачать 2,23 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: