1 Қазақ халық және ұлт тілдерінің қалыптасуы
жүктеу/скачать 1,26 Mb.
|
Бакыт жазган жауаптар (копия)
| 21.Зат есімнің даму тарихы
Зат есім өз орынын ойып тұрып алатындай сөз табы болып ең алғаш Ахаң Байтұрсыновтың еңбектерінде жазыла бастады.Атамыз еңбектерінде зат есім белгілі бірнәрсенің атауын сөздерін зат есім деп атаймыз,-дейді. Сонымен қоса,Ахаң атамыз бір мың тоғыз жүз он бесінші жылы “Тіл құралында” зат есімге кеңірек тоқталғаг екен.Сонымен қоса,Қ.Жұбанов ғалымымыздың да еңбектерінде зат есімді сөз таптары ретінде қарастырған екен. Зат есім мен сын есімнің категориялары тарихи жағынан бір-бірімен тығыз байланыста екендігі түркітануда белгілі жағдай. Олардың өзара тұрақтылығы, әсіресе сөзжасамдық жұрнақтардан айқын көрінеді. 1960 жылы В.М. Насилов Орхон-Енисей ескерткіштерінің тілі туралы грамматикалық очерк жазды. В. М. Насилов бұл жұмыста Орхон-Енисей ескерткіштерінің мәтіндерін қолдана отырып, алғаш рет олардың дыбыстық жүйесі, морфологиясы, синтаксисі туралы түсінік береді. Зат есімнің қалай пайда болғандығы туралы сұраққа келетін болсақ, зерттеушілердің пікірінше, ескі жазбаларда зат есімді құрайтын отызға жуық жұрнақтар бар, яғни олар зат есімге тән. Қазіргі түрік тілдеріндегі осы типтегі қосымшалар саны жағынан да, сапасы жағынан да маңызды ерекшеліктерге ие. Т.Кордабаев пен М. Томановтың жұмыстарында зат есімді құрайтын жұрнақтар көп емес екенін айтады. Олар: -лық, -лығ, -ліг; -чы, -чі; - кучі, -ғучы, -гучі; -стан; -ғұн, -ғын, -қын, -ғын. -лық, жұрнақтары ең жиі пайдаланылатын жұрнақтар. А.Есенқұловтың еңбектерінде көне түркі тіліндегі ескерткіштерде жұрнақтардың 25 жуық түрі бар. -ғ,-г, -ығ, -іг, -уг, -ағ, -ег: алығ -ғақ, -гек, -қақ, -кек: йырғақ -ғақы: йырғақы -ғут: бошғут -гү: беңігү -гүн: Бүкегүн -еч: егеч Осылайша, Орхон-Енисей ескерткіштерін зерттеу тарихында үш ғасырға жуық уақыт өтті. Орхон-Енисей, Талас ескерткіштеріндегі кейбір жұрнақтары қазіргі кезде түрік, қазақ тілдерінде сақталған. Сондықтан зат есім салыстырылатын түркі тілдеріндегі жеке мағыналы сөз болып саналады. Олар нысанды, табиғи құбылыстарды, оқиғаларды, өмірдің әртүрлі көріністерінің салаларын өз қолына алды. жүктеу/скачать 1,26 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|