118
жақсарып келе жатқан құбылыс» [5, 6 б.], – деп айтқан.
Ақын лирикасындағы жетім бала мен жесір әйел
тағдыры қоғамның әр кезеңдерінде кездесіп отыратын
тағдыр. Осы тағдырды Ғ.Жайлыбай суретті сөзбен
өрнектеуінде де асқан шеберлік танытқан.
Қайран ауыл!
Құшағын жайған Ана,
Аллдан нұр күтеді айдалада,
Жетім құлын жетіліп -тарлан ашып,
Арғымаққа білмеймін айналама? [2,14 б.]
Өлең соңындағы түйінді шумақ та басқа ақындар
секілді болашақтан үлкен үміт күткен ақын жүрегінің
үнін естиміз. Халқымыздың «Орнында бар оңалар»,
«Жетім қозы тасбауыр, түңілер де отығар» деген терең
мағыналы нақыл сөздерін ақын басты мақсат етіп
ұстанған секілді. «Ұлттық колорит – қайсы бір өнердің
болсын келбетін мүсіндеп, көркін ашар, оған шыты-
намас берік ұстын, ұзақ ғұмыр сыйлар қасиет. Ол по-
эзияда ақынның мінезі мен тілдік қорынан, жырламақ
обьектісін таңдап-талғауы мен көру ерекшелігінен
құрала келіп, айқын сипатқа ие болады. Туған
халқының атынан сөйлеуге толық қақысы бар тұлғалы
қаламгерді дүниеге әкелетін де, оның дара болмысын,
өзге әдебиеттегі өз тұрғыластары арасындағы орнын
сезіндіретін де осы» [6, 139 б.].
Құмшекердей еріген таңдайдағы,
Аштықтағы құйқаның балдай дәмі,
Таңғы нұрдың сәулесі шайқалғаны –
Тағдырымның жазуы маңдайдағы.
Ұлтым емес тұр бүгін құлқын бай боп,
Құлқын бай боп,
Содан соң ұртың май боп.
Елегізіп елсізде елеңдедім –
Көшкен елдің көнерген жұртындай боп. [2. 30б.].
Ақын қоғамның ащы шындығын жырлайды. Бүгінгі
қоғамның көрінісі, болмысы. «Ұлтым емес, тұр бүгін
құлқын бай боп, құлқын бай боп, содан соң ұртың май
боп». Заманына қарай бейімделе білетін пысық жан-
дар, әлбетте қай кезде болса да бар. «Сыртқы дүниенің
сырына үңілген дарын иесі көзімен көргендегісін не-
месе жанымен сезінгендегісін өзінің тілі, діні, әдет-
ғұрып, салт-санасы тұрғысынан ой талқысына салады,
яғни, шығармашылық ізденісте ұлттық болмыстың ат-
салысуы табиғи құбылыс» [7, 39 б.]. Қоғам болмысы
ақын жырларында нанымды, ашық көрініс тапқан.
«Адам жаны – күй сандық. Поэзияның оған тіл
бітіретін сиқырлығы – адам бойындағы не асыл, ая-
улы, асқақ сезімдердің пернесін баса білетіндігінде
болса керек. Ол адамға, оның адам деген атына лайық
асқар талаптар қояды, сонысымен жүрек отын мазда-
тады, қанат бітіреді, жақсылыққа жетелейді» [8, 167
б.].
Шарасына шық тұнған бұла белдің,
Төскейіне төгілтіп шуақ өрдім.
Нұрға ғашық жанымды жетегіне ап,
Қырдан асып жүгірген Құлагер-күн.
Құлагер-күн барады асып белден,
Аққу ұшты арманға асық көлден.
Мен ақынмын, әуелден ақ дүниеге –
Жанындағы жайығы тасып келген. [2, 67 б.].
Қырдан асып жүгірген Құлагер-күн – ақынның өмірі.
Жастық шақтың алаулаған, албырт кезеңі ұшқан көңіл,
күш-қуаты кеудесіне сыймай, соққан жүрек, бәрін
ақын сәтті өрбітеді. Ақын «Мен ақынмын, әуелден
ақ дүниеге – Жанындағы жайығы тасып келген» деп
қайраты мол кезеңдегі іс-әрекетін, жастық шағын
есіне алады. Өлең жолдарына «құлагер-күн» секілді
тіркестерін өте сәтті пайдаланған. Осы тіркестер
өмірдің ауыр кезеңдерінің көрінісін, бейнесін
көрсетеді. Бұл кезең кез келген адамның басынан
өтетін ауыртпалық. Ақын сол ауыртпалықты өлең жо-
лына арқау ете отырып, өмір бейнесін ашып көрсетеді.
Достарыңызбен бөлісу: