1. Бие байларда қандай ырым Мәтіннің бірінші бөліміне жасалады? лайықты такырып
жүктеу/скачать 6,49 Mb.
|
OKU SAUAT 2019 (1)-2 (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- 13. Қозыбасы атауының түп мағынасы 14. Мәтіндегі ойға сай макалды
- 15. Мәтін бойынша халық санасында 16. Мәтін мазмүнына сай такырып акылды әрі әділетті әмірші ретінде
- 17. Керей мен Жәнібек хандардың 18. Өткен тарихымызға тағзым, тарихтағы орны бүгінгі бақытымызға мақтаныш
- Алашорда көсемі болған Әз-Жәнібек ханның ұрпағы.
- 20.2010 жыяы Қазақстанда Қысқы Азияда сйындарының етуі
- 1164 нұсқа 1-мәтін Хандық дәрежесіне кетерілген тұңғыш қазақ әйелі
- 1.Айғанымның жергілікті халықтың арасында зор беделге ие болуының себебі
- Айганымның хандық дәуірінің ұзаққа созылмауының себебі
- 2- мәтін Марс ғаламшары туралы қызыкты деректер
- 3. Ертеде Марста судың көп болганының дәлелі 4. Марстағы орташа тәуліктік А) Ғаламшарда өзен сағаларының температура қанша болады
- Марста азон қабатының болмауының адамдарға тигізер зияны
- Ғаламшардың қызыл түсті болуын ғалымдар немен болжайды
12. Байдың бойындағы қасиет A) Еңбекқорлық B) Тәкаппарлық С) Қызғаншақтық Д) Адалдық Е) Мактаншақтық
4- мәтін 1.1465-1470 жылдяр - хандықтың құрылған емес, нығайған уақыты, халықтың өз тәуелсіздігін жариялаған емес, көрші жұрттарға біржола танылған мезгілі. Туптеп келгенде, мұның бәрі қазақ тарихының бастауын мүмкін болғанынша кейіндету талабының бір көрінісі ғана. Қазақ хандығының құрылуы ЖӨНІНДЕ бірден-бір дерек «Тарих-и Рашиди» еңбегіне сүйенетін болсақ, Қазақ хандығының негізін қалаушылар Керей мен Жәнібек хан Шибан әулетінен шыққан Әбілқайыр ханмен жауласуынан
дербес Қазақ хандығының туын көтереді. Алғаш туымыз тігілген Қозыбасы жері — ХІУ-ХҰ ғасыр басында өмір сүрген Моғолстан мемлекетінің батыс бөлігіндегі аумақ. Қозыбасы атауының түп мағынасы төңірегіндегі жоталардан оқшау тұрған қозының басындай ғана жұмыр, аласа шоқы төбені білдірсе керек.
Қазақ хандығы құрылғанда алдымен Керей ақ киізге оғыргызылып, хан көтеріліпті. Керейдің нақты қай жылы қайтыс болғпны белгісіз. Одан соң Жәнібек хан амір жүрғізсді. Сірә, қазақ жұртының Әбілқайырды жеңіп, біржола іргеленуі Жәнібек тұсында болса керек, жаңа хаңдықтың өзіндік құрылымы мен заң жүйесі де осы Жәнібек заманында жөнге түскен сияқты. Жәнібектің қазақ тарихындағы айрықша тұлға екендігінің бір белгісі - оның халық санасында әулиеге пара-пар,- ақылды әрі әділетті әмірші ретінде танылуы. Ол ұлттық тарихымызда жай ғана Жәнібек хан дел аталмайды, Әз-Жәнібек хан деп аталады. Әз-Жәнібек - қазақ жұртының іргесін бекітіп, ордасын орнықтырған ұлы хан ғана емес, сол халықтың бар игілігіне ұйытқы болган асылы, ұлы әулеттің де негізін салушы. Қазақ Ордасының құдіретті әміршілері, қазақ халқының ұлы перзенттері Қасым хан, Хақ-Назар хан, Әз-Тәуке хан, Абылай хан, Кенесары хан, ұлы ғалымдарымыз Шоқан, қайраткер Әлихян Бокейхановтар - осы әулие Әз-Жәнібек ханның тікелей ұрпақтары. Тұғырлы көк байрағымызды аспанда желбіретіп ұстау енді келешегі кемел, білімді болашақ ұрпақгың еншісінде. Бүкіл дүние жүзі халықтары бүгінгі күиде қазақ халқын картадан ғана смес, оны жср байлығы мен экономикасы дамыган алдыңғы қатарлы мемлекетгердің санатыііяіі көруі - Елбасымыздың көрсген саясатыныц жсмісі. Сонау Қасым хан негіздеген «Қасым ханның қасқа жолы», «Есім хаішың сскі жолы» жэне Елбасы салған сындарлы сара жолмен жүріп келе жатқан слімізде «Қазақстан - 2030» стратегиясының бүгінгі күнде мерзімінен бұрын орындалуы, 2010 жылы ЕҚЫҰ-ға терағалық етуі, Әлемдік діндер ұйымының конферсияиясының, 2010 жылы Қысқы Азияда ойындарының, ЕХРО-2017 кормесінің өтуі қазақ халқының дүние жүзі 78
алдындағы бірлігі жарасқан, толерантты мемлекет екенін дәлелдеді. Мәңгілік Ел - елдің біріктіруші куші, ешқашан таусылмас қуат көзі. Ол «Қазақстан-2050» стратегиясының ғана емес, XXI ғасырдағы Қазақстан мемлекетінің мызғымас идеялық тұғыры! Жаңа Қазақстандық патриотизм дегеніміздің өзі - Мәңгілік Ел! Ол - барша Қазақстан қоғамының осындай ұпы құндылығы. Өткен тарихымызға тағзым да, бүгінгі бақытымызға мақтаныш та, гүлденген келешекке сенім де «Мәңгілік Ел» деген құдіретті ұғымға сыйып тұр. 13. Қозыбасы атауының түп мағынасы 14. Мәтіндегі ойға сай макалды 
A) Қой қоздаған аласа шокы болса керек. анықтаңыз. B) Қозының жайылым орынын білдірсе A) Ұят - елімен күшті. керек. B) Хан екі айтса, қадірі кетеді, C) Қозы өрбіткен жер болса керек. Қараша екі айтса, ары кетеді.
Е) Қозы көш жерден керінгендіктен Дау арашасыз болмас. Е) Ел ерімен, ер елімен мыкты.
A) Абылай хан C)Тәуелсіздік тірегі - тіл. B) Әбілқайыр хан Д) Рухы мықты ұлтымның ұлы
Д) Әз-Тәуке хан Е) Ел боламын десең, бесігінді тузе! Е) Әз-Жәнібек хан 17. Керей мен Жәнібек хандардың 18. Өткен тарихымызға тағзым, тарихтағы орны бүгінгі бақытымызға мақтаныш А) Қазақ хандығының негізін білдіру идеясы қалаушылар А) «Мәңгілік Ел» B) Отарлау саясатынан кұткарушылар B) «Қазақстан - 2030 стратегиясы» C) «Жеті жаргыны» енгізген хандар C) «Қасым ханның қасқа жолы» Д) Саяси бітімгерлер Д) «ЕХРО-2017» Е) Соғыс әдіс-тәсілінің білгірлері Е) «Қазақстан-2050»
Алашорда көсемі болған Әз-Жәнібек ханның ұрпағы. A)Хақ-Назар хан Д) Абылай хан B)Әз-Тәуке хан Е) Әлихан Бөкейханов
Шоқан Уәлиханов 20.2010 жыяы Қазақстанда Қысқы Азияда сйындарының етуі A)Еліміздегі өскелең ұрпақтың салауатты өмір салтын қолдайтынын дәлелдейді. B)Елімізде еңбекқор жастардың көп екенін дәлелдейді. C)Қазақстан клнматынык қыскы ойындарга қолайлы екендігін дәлелдейді.
Е) Азия жерінің ұлан ғайыр екенін дәлелдейді. 1164 нұсқа 1-мәтін Хандық дәрежесіне кетерілген тұңғыш қазақ әйелі 1821 жылы Уәли хан дүниеден өткенде Айғаным 38 жаста болатын. Үміт күткен ұлы Шыңғыс әкеден бар болғаны 10 жасында қалыпты. Осы тұста Ресей патшалығы Айғанымды «Орта жүздің ханы» деп таниды. Уәлидің өзге әйелдерінен қаншама ұлдары бола тұра, таққа Айғанымның отыруы патша үкіметіне өте қолайлы еді. Осыған орай Айғанымды «хандық дәрежесіне көтерілген тұңғыш қазақ әйелі» деп атаушылар да бар. Бірақ бұл «хандық» ұзаққа созылмай, 1822 жылы М.М.Спаранскийдің «Сібір қазақтарын басқару» атты ережесі шығады да, Орта жүздің хандығы жойылып, қазақтары: Құсмұрын, Көкшетау, Ақмола, 79 Баян, Қарқаралы, Аякөз аталған алты дуанға бөлініп кетеді. Ал Айғаным Көкшетау дуанына біраз жыл аға сұлтан болып тұрады. Бұл туралы ғалым Әлкей Марғұлан: «Айғаным - ақылды, кореген, өз заманына сай білімді болған әйел. Ол шығыстың бірнеше тілін білген, орыс мәдениетіне деп қойып, Сыртқы істер министрлігінің Азия департаментімен және Петербордағы Сібір комитетімен хат жазысып, байланысып отырған», - дейді. Айғаным жергілікті халықтың арасында өте зор беделге ие болған. 1.Айғанымның жергілікті халықтың арасында зор беделге ие болуының себебі А)Өте білімді, ақылды болғандықтан
Хандық дәрежесіне көтерілген әйел болғандықтан Бірнеше тіл біліп, хат жаза алғандықтан Д) Аға сұлтан қызметін мінсіз атқарғандықтан Е) Жергілікті халықтың жағдайын жасағандықтан Айганымның хандық дәуірінің ұзаққа созылмауының себебі A) Аға сұлтан қызметіне тағайындалған соң B) Қазақ жерінде хандық дәуір жойылған соң C) Көкшетауда хандық билік жойылған соң Д) Хандықты баласына беруіне байланысты Е) Орта жүзде хаңдық жойылған соң 2- мәтін Марс ғаламшары туралы қызыкты деректер Марс — Күннен алыстығы жөнінен төртінші ғаламшар саналады. Ғаламшардың аты ежелгі римдіктердің соғыс құдайы Марстың құрметіне қойылған. Оған себеп жұлдыздың қан тустес қызыл болғандығы деп айтылады. Ғалымдардың ұсынған
болуымен байланысты. Өз өсінен айналуы бойынша Марс шамамен Жермен бірдей аиналым жасайды. Марстағы бір жыл Жердегі 687 тәулікпен пара-пар Марстың диаметрі Жерден екі есе кіші болса, салмағы 9 есе жеңіл. Марс Күн жүйесіндегі ең ірі тау массивіне ие. Оның ең үлкені - Олимп сөнген жанартауы Марс бетінде Жердегі ең биік шың саналатын Эверестен бірнеше есе биік таулар кездеседі. Ертеректе Марста судың мөлшері біршама көп болса керек. Алайда ол кей беймәлім кұбылыстарға байланысты жоқ болған. Оған дәлел - қазіргі кездегі ғаламшар бетінде қалған өзендердің сағалары. Сондай-ақ, тек кана судың әрекет етуімен түзілетін минералдардың табылуы. Арнайы скафандрсыз Марс бетінде адам да, кез келген жануар да бір сәт те тіршілік етіп тұра алмас еді. Ғаламшар бетіндегі қысымның төмендсгі соншалық, тірі жанның қан құрамындағы оттегі газға айналып кете береді. Бұл дегеніміз адам 5-10 секундтың ішінде жан тапсырады деген сөз. Марстагы тәуліктік орташа температурасы шамамен – 60 0С құрайды. Марста азон қабатының болмауы себепті, Күн шыгыстан шыға саласымсн ғаламшар беті адамды күйдіріп жіберетіндей радиация дозасын қабылдайды. 3. Ертеде Марста судың көп болганының дәлелі 4. Марстағы орташа тәуліктік А) Ғаламшарда өзен сағаларының температура қанша болады? болмауы A)-24С В) Марста темір оксидінің көп болуы B) - 22,7’С
минералдардың табылуы Д) - 60*С Д) Марста биік таулардың болуы Е)-37*С Е) Қысымның өте төмендігі Марста азон қабатының болмауының адамдарға тигізер зияны A) Күйдіріп жібереді Д) Қан құрамын өзгертеді. B) Дене қысымы төмендейді. Е) Оттегі газға айналады C) Үсітіп жібереді .
Ғаламшардың қызыл түсті болуын ғалымдар немен болжайды? А) Темір оксидінің көп болуы Д) Өзен сағалары B) Тау массивіне ие болуы Е) Озон қабатының болмауы C) Минералдардың табылуы 3- мәтін Бақытсыз бай Ертеде бір бай өмір с.рді. Оның туысқаны да, баласы да - жинаған мал- мүлкі мен ақшасы еді. Соларды баладай мәпелеп күтетін. Бір күні ол жалшысының көңілді күлкісін естіп, оның үйін айналшықтап тың тыңдады. Бірақ мардымды ештеңе ести алмады. Ол ертесіне жалшыны түннің ортасына дейін босатпай әбден жұмысқа салды. Бірақ кешегі күлкі тағы қайталанды. Дегбірі қашып шыдамсызданған бай енді: "Мынау менің қазынамнан ұрлап жүр, сол үшін үйіне барып мәз болып жатыр,"- деген жаман ойға кетті. Ол жалшысының есігін бір теуіп кіріп барды. Сөйтсе, жалшысы екі баласын арқасына мінгізіп алып, өзі ат болып ойнап жүр екен.
Ақымақ, бүгін қиралаңдап дұрыс жұмыс істемедің! Түнімен балаларыңды ойнатамын деп шаршайды екенсің ғой! - деп ақырды. Қожайын. осы екі балапанымды көргенде шаршау, уайым дегенді ұмытып, тыңайып, сергіп қалам,-деп байыпты қалпынан жазбай жауал берді жалшысы. Нагыз ақымақ екен! - деп, үйден атып шыққан бай енді: “Мен кеш кіріп қалдым ба екен, ол ұрлаған акшасын тығып үлгерді де, маған сыр бермей отыр сұмпайы,’’-деп күдігінен арыла алмай-ақ қойды. Екінші күні жалшы таң атқанша жұмыс істейді. Бірақ ол еш реніш білдірмей үйіне қайтты. Бай сонынан бұқпантайлап барып тагы тың тыңлады. Құлағына шықырлаған акша мен сылдырлаған күміс теңгені жалшысы санап жатқандай естіліп кетті. Ол тагы да есікті бір теуіп кіріп барды. Екі баласын екі жагына алып рахаттанып уйықтап жатқан жалшысын көргенде не істерін білмей қалды. Үн-түнсіз үйден шығып кетті. Сонда да күдігі сейілер емес. Ертесіне жалшысының көңілді, сергек қалпы байға өзін мазақ қылып тұрғандай керінді. Бай ақыры: Менің казынамнан біраз қаражат жоғалды. Соны сен алдың. Себебі сен үнемі көңілді жүресің, тыққан акшаң болған соң көңілің тоқ боп жүр, - деді. Сонда жалшысы: Қожайын. жағдайың сорлы құлдан да жаман-ау. Күнде кешке үйімді торуылдайсың. Менің байлығым - екі балам мен жан жарым және денсаулығым мен қара күшім. Құланиектеніп таң атқаннан кеш батқанша тәңірімнен осы байлығымнан айыра көрме деп тілеймін. Сондықтан мен бақыттымын, көңілдімін, - деп жауап берді. Не дерін білмеген бай үн-түнсіз қалды, “Япырмай, шынында да мына қара құл бақытты. Мен сиякты қызганатын байлығы да жоқ. Байлық маган бақытсыздық үшін біткен бе? Басым ауырып кетті”. Осы күні жалшы үйіне ерте қайтты. Онын сыртынан қарап тұрган бай алдынан жүгіріп шыққан екі баласына қызыға карап калды... жүктеу/скачать 6,49 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|