1. Бие байларда қандай ырым Мәтіннің бірінші бөліміне жасалады? лайықты такырып
жүктеу/скачать 6,49 Mb.
|
OKU SAUAT 2019 (1)-2 (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- 15. Жігіттің «Өлмеген адам екен» деген 16. Мәтін бойынша жігіттің «жол сөзінің мәні қысқартайық» деген сөзінің мағынасы
- Жігіт айтқан «кесапатты төрт сөздің» төртіншісінің мазмұнын анықтайтын мақал
- 18. Қарияның «жігіттің сүйкімсіз 19. Байдың егініне сипаттама мінезі бар» деуінің себебі
- «Ащды еңбекке - тұщы нан» деген мақал мазмұнымен сәйкес келетін жас жігітгің «кесапатты сөзі»
- 1167 нұсқа 1-мәтін Бір үзім нан
- 1. Қарияны ренжіткен жағдай
- 2. Әңгіменің дұрыс реті
- Райымбектің ерекше ерлігін танытқан шайқас
- Баланын бәйгеде өз атын өзі ұрандаған әрекеті нені білдіреді
- Орақбатыр Райымбекке кім болады
- Мәтіннің екінші азатжолы бойынша түйін
- 3- мәтін Бақытсыз бай
- 7. Байдың бойындағы қасиет 8. Әнгіменің түйіні
- 9. Жалшының бақыты
- 11. Байдын бақытсыздығының себебі
13. Мәтіндегі жігіт пен карияның іс- 14.Қарияның жігіт туралы ойын әрскетіне қағысты нұсқа өзгерткен жағдай A)Жолаушыны жол сынайды A) Қызының өтініші B)Көнілсіз жұмыс - өнімсіз B) Шаһар жолының ұзақтығы
Е) Сабақты ине сәтімен Е) Қызының ақылдылығы 15. Жігіттің «Өлмеген адам екен» деген 16. Мәтін бойынша жігіттің «жол сөзінің мәні қысқартайық» деген сөзінің мағынасы А) Баласы жоқ адам екен A) Бір-бірін қонақ ету В) Ауылдастары КӨП екен B) Тынығып, демалу С) Артында тұяқ қалған адам C) Бір-бірін арқалау Д) Жора-жолдасы көп адам екен Б) Бір-бірімен әнгімелесу Е) Туысы жоқ адам екен Е) Басқа жолмен жүру Жігіт айтқан «кесапатты төрт сөздің» төртіншісінің мазмұнын анықтайтын мақал A) Жарлының аузы аққа тисе, мұрыны қанайды B) Бала - артта қалған із, Бақыт - ұзатылған қыз C) Ескі дос келгенде, жаңа достың көзінен жас шығады Д) Қонақ қойдан да жуас, май берсе де жей береді Е) Үйіңе келгенде, үйдей өкпеңді айтпа
B) Әңгімесін түсінбегендіктен C) Жалға алған жерге егілетін егін С) Қызын сақтандырғандықтан Д) Көлікті жалға алып жыртатын егін Д) Жігітті жақтырмағандықтан Е) Желінбеген егін Е)Қонақ қылғысы келмегендіктен
«Ащды еңбекке - тұщы нан» деген мақал мазмұнымен сәйкес келетін жас жігітгің «кесапатты сөзі» A) Барлық «кесапатты сөз» Д) Төртінші «кесапатты сөз» B) Бірінші «кесапатты соз» , Е) Үшінші «кесапатты сөз» C) Екінші «кесапатты сөз»4' 87 1167 нұсқа 1-мәтін Бір үзім нан Подъезден шыққан кішкентай қыз қолындағы жұқа дорбаны әрең көтеріп, қоқыс жәшігіне әкелді де, аудара салды. Жапырақтай-жапырақтай кесІлген, жартылай желінген аппақ нандар! Мұны көзі шалып қалган Ғаббас қария: Әй, балам-ау, обал емес пе? - дегенше қыз подъезд есігіне зып беріл кіріп кстгі. Нұржан мектептен қайтып келе жатқан. Корші қарияның рсижіп, басын шайқап отырғаиын коріп: Ата, кімге ренжіп отырсыз? -деп сұрады. Е-ей, балам-ай! Біреу тойып секіреді, біреу тоңып секіреді. Сонау сұрапыл Ұлы Отан соғысы жылдары біз он-он бір жастағы бала едік. Қарнымыз тойып тамақ та ішпейміз. Нанды мөлшерлеп береді. Жегіміз кеп, тәбетіміз тартып тұрса да сұрамаймыз... Қазір ше? Нанды қадірлемейміз. Қатып қалса, қоқыс жәшігіне әкеп тастаймыз. Ысырапқа жол беріп, аяқасты етеміз. Олай жасауға болмайды, 
Албанның Алжан руынан шыққан көкжал Хангелді батырдай атасынан тәлім алған Райымбектің жаужүректілігі жастайынан байқалған Жиендерінің жанарынан от байқаған Жалайыр Орақ батыр ұрпақтарына бәсірсге жүйріктін тұқымын, қолга ұстарға шымболаттан құйылған қылыш сыйлауы содан болса керек. Әке, баба, нағашы жұрт ортасында бұлаң салған баланың бәйгеде өз атын өзі ұрандағаны жұртқа аян. Осы өр рух кейіннен жоңғарға қарсы алдаспан боп сермілді. Он жеті жасынан Көкойнағын ойнатып, қалмаққа қырғын салған Райымбек Түкеұлы ерліктерінің арасында ерекше аталатыны - қазірде Алматы- Нарынқол тасжолының 167 шақырымында тұрған Ойрантебеде қалың қалмақты жекпе-жекке шақырып, бөрі төген қойдай дүрліктіруі. Бадам өзені туралы естігендер кеп. Бірақ, соның Райымбек батырдан жеңілген калмақ нояны Бадам-бахадүрдің есімімен байланысты екенін кеп адам біле берменді. Кеген деген жер атауын да қаламақ тайшысы Гегенге теңейді. Кей деректерде Геген діни лауазым дейді. Райымбек батыр 1729 жылы Аңырақайдағы шайқаста Наурызбай, Өтеген, Кабанбай, Бегенбай сынды қазақ ерлерімен үзеңгі түйістіре отырып, Сары Мыңжанын әскерін талқандаған. Райымбектің ерекше ерлігін танытқан шайқас А) Сары Мыңжанмен шайкас Д) Гегенмен шайқас В)Ойрантөбедегі шайқас Е) Аңырақай шайқасы С) Бадам-бахадүрмен шайқас Баланын бәйгеде өз атын өзі ұрандаған әрекеті нені білдіреді? A) Баланың бәйгеде озғандығын С)Баланың ерлігі мен рухының биіктігін B) Баланын бәйгеге деген Д)Баланың өзімшілдігін сүйіспеншілігін Е) Баланың атақ кұмарлығын Орақбатыр Райымбекке кім болады? 88
A) Бала Д)Жиен B)Ага С)Нағашы Е) Әке Мәтіннің екінші азатжолы бойынша түйін Қазақтың кейбір жер атаулары жоңғар-қалмақ шапкыншылығымен байланысты. В) Қазақгың көпгтеген жер атауларына елін қорғаған батырлар есімі берілген. С) Райымбек батырдың жастайынан байқалған жаужүректілігі. Алматы жақта Райымбек есімімен аталатын елді мекен бар. Е) Алматы-Нарынқол тасжолының бойында тарихи деректер көп.
3- мәтін Бақытсыз бай Ертеде бір бай өмір сүрді. Оның туысқаны да, баласы да - жинаған мал- мүлкі мен ақшасы еді. Соларды баладай мәпелеп күтетін. Бір күні ол жалшысынын көңілді күлкісін естіп, оның үйін айналшықгап тың тыңдады. Бірақ мардымды ештеңе ести алмады. Ол ертесіне жалшыны түннің ортасына дейін босатпай әбден жұмысқа салды Бірақ кешегі күлкі тағы қайталанды. Дегбірі қашып шыдамсызданған бай енді: “Мынау менің қазынамнан ұрлап жүр, сол үшін үйіне барып мәз болып жатыр."- деген жаман ойға кетті. Ол жалшысынын есігін бір теуіп кіріп барды. Сөйтсе, жалшысы екі баласын аркасына мінгізіп алып, өзі ат болып ойнап жүр екен. Ақымақ. бүгін қиралаңдап дұрыс жұмыс істемедің! Түнімен балаларыңды ойнатамын деп шаршанды екенсің ғой! - деп ақырды. Қожайын, осы екі балапанымды көргенде шаршау уайым дегенді ұмытып тыңайып, сергіп қалам, - деп байыпты қалпынан жазбай жауап берді жалшысы. Нагыз акымақ екен! - деп, үйден атып шыққан бай енді: “Мен кеш кіріп қалдым ба екен, ол ұрлаған ақшасын тығып үлгерді де, маған сыр бермей отыр сұмпайы,"- деп күдігінен арыла алмай-ақ қонды. Екінші куні жалшы тан атканша жұмыс істейді. Бірақ ол еш реніш білдірмей үйіне қайтты. Бай сонынан бұқпантайлап барып тағы тын тыңдалы. Құлағына шықырлаған ақша мен сылдырлаған күміс теңгені жалшысы санап жаткандай естіліп кетті. Ол тағы да есікті бір теуіп кіріп барды. Екі баласын екі жағына алып рахаттанып ұйықтап жатқан жалшысын көргенде не істерін білмей қалды. Үн-түнсіз үйден шығып кетті. Сонда да күдігі сейілер емес. Ертесіне жалшысынык көңілді, сергек қалпы байга езін мазақ қылып тұрғандай көрінді. Бай ақыры: Менін қаызымнан біраз қаражат жоғалды. Соны сен алдың. Себебі сен үнемі көнілді жүресің, тыққан ақшан болған соң көңілің тоқ боп жүр, - деді. Сонда жалшысы: Қожайын, жағдайың сорлы құлдан да жаман-ау. Күнде кешке үйімді торуылдайсын. Менің байлығым - екі балам мен жан жарым және денсаулығым мен қара күйім. Құланиектеніп тан атқаннан кеш батқанша тәңірімнен осы байлығымнан айыра көрме деп тілеймін. Сондықтан мен бақыттымын, көңілдімін. - деп жауап берді. Не дерін білмеген бай үн-түнсіз калды. “Япырмай шынында да мына кара құл бақытты. Мен сияқты қызғанатын байлығы да жок. Байлық маған бақытсыздык үшін біткен бе? Басым ауырып кетті”. Осы күні жалшы үйіне ерте қайтты. Оның сыртынан карап тұрған бай алдынан жүгіріп шыккан екі баласына қызыға қарап қалды.. 7. Байдың бойындағы қасиет 8. Әнгіменің түйіні А) Мақтаншактық А) Қайырсыз байдан қайнатқан су артық B) Қызғаншактық В) Балалы үй - базар С) Тәкаппарлық C) Байға құл болғанша, байғұсқа ұл бол Д) Еңбекқорлык Д) Бай байға құяды, сай сайға құяды Е) Адалдық Е) Жаңа бай мақтаншақ келер
A) Балалары C) Жұмысы Е) Ақшасы B) Байлығы Д) Қазынасы
C) Өміріме жеңілдік бер Е) Бар байлығымнан айырма Д) Байдың құлдығынан құтқар 11. Байдын бақытсыздығының себебі A) Жинаған мүлкі B) Отбасының жоқтығы C) Кедейдің тілегі
Е) Кедейдің еңбегі 12. Байға кудік тудырған нәрсе А) Көнілді күлкі B) Шықырлаған ақша C) Кедей балалары Д) Кедейдің сөзі Е) Сылдыраған күміс
жүктеу/скачать 6,49 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||