1. Бие байларда қандай ырым Мәтіннің бірінші бөліміне жасалады? лайықты такырып
Жігіт айткан «кесапатты төрі сөздің» төртіншісінін мазмұнын анықтайтын мақал
жүктеу/скачать 6,49 Mb.
|
OKU SAUAT 2019 (1)-2 (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- 14. Жігіттің «Өлмеген адам екен» деген сөзінің мәні
- 16.Қарияның жігіт туралы ойын өзгерткен жағдай
- Қарияның «жігіттің сүйкіміз мінезі бар» деуінің себебі
- Байдың егініне сипаттама
- «Ашы еңбекке - тұщы нан» деген мақал мазмунымен сәйкес келетін жас жігіттің «кесапатты сөзі»
- Мәтін бойынша жігіттің «жолды қысқартайық» деген сөзінін магынасы
- Мәтіндегі жігіт пен қарияның іс-әрекетіне қатысты нұсқа
- 1. Ең үлкен киіз үй 2. Киіз үйдегі киелі орын
- 3. Белдеуде байлаулы турған шу асау 4. Мәтіндсгі Бәйдібек байдың айғырдың айдауда кеткен әрекетін ашатын мақал-мәтел жылқыларға қатысы
- 5. Мәтіннің басты ИДЕЯСЫ
- Домалақ ананың: «Амандық болса, алты күннен кейін жылқы жауға қайыру бермей. өзі ауылға келеді»- деуінің мәні
13. Жігіт айткан «кесапатты төрі сөздің» төртіншісінін мазмұнын анықтайтын мақал A) Жарлының аузы ақка тисе, мұрыны қанайды B) Үйіңе келгенде, үйдей өкпеңді айтпа С) Қонак қойдай да жуас, май берсе де жей береді Д) Бала - артта қалған із, Бақыт- ұзатылған қыз Е) Ескі дос келгенде, жаңа достың көзінен жас шыгады 
14. Жігіттің «Өлмеген адам екен» деген сөзінің мәні Артында тұяқ қалған адам Туысы жоқ адам екен С) Ауылдастары көп екен Д) Баласы жоқ адам екен Е) Жора-жолдасы көп адам екен 16.Қарияның жігіт туралы ойын өзгерткен жағдай Қызының өтініші Жігіттің көнілділігі Шаһар жолының ұзақтығы Д) Қызының ақылдылығы Е) Қазақтың қонақжайлылығы Қарияның «жігіттің сүйкіміз мінезі бар» деуінің себебі A) Қонақ кылғысы келменендіктен B) Жас жігіт болғандықтан С) Қызын сақтандырғандықтан Д) Әңгімесін түсінбегендіктен Е) Жігңтті жақтырмағандықтан
Байдың егініне сипаттама A) Борышты өтеуге берілетін, егін B) Көлікті жалға алып жыртатын егін C) Жалға алған жерге егілетін егін «Ашы еңбекке - тұщы нан» деген мақал мазмунымен сәйкес келетін жас жігіттің «кесапатты сөзі» А) Екінші «кесапатты сөз» В) Үшінші «кесапатты сөз» C) Барлық «кесапатты сөз» Д) Төртінші «кесапатгы сөз» Е) Бірінші «кесапатты сөз» Мәтін бойынша жігіттің «жолды қысқартайық» деген сөзінін магынасы A) Бір-бірін қонақ ету B) Бір-бірін аркалау C) Баска жолмен жүру Д) Бір-бірімен әңгіме-айту Е) Тынығып демалу Мәтіндегі жігіт пен қарияның іс-әрекетіне қатысты нұсқа А) Жолаушыны жол сынайды В) Сабақты ине сәтімен C) Жер тозса - тақыр, ер тозса пақыр Д) Қысқа жіп күрмеуге келмейді Е) Көңілсіз жұмыс өнімсіз Д) Тұкымы қарызға алынған егін Е) Желінбеген егін 1200 нұсқа 1-мәтін
Киіз үйдің түрлері мен құрылысы Киіз үйдің құрылысы мен жасалу жолдарына, этнографиялық ерекшеліктеріне жеке тоқталайық. Киіз үйдің қазақы және қалмақы деп аталатын екі түрі бар. Қазақы үйлер дөңгелек, толық күмбезді болады да, қалмақы түрінің төбесі шошақтау келеді. Қазақ үйлері пайдалануына, сән-салтанатына қарай бірнеше түрге бөлінеді. Мысалы: қара үй (3 қанат), қоңыр үй (4 қанат), боз үй (5 қанат), ақ үй (6 қанат), ақ ала орда (8 қанат), ақ орда (12 қанат), ақ шаңқан (18 қанат), алтын үздік (24 қанат), алтын орда (30 қанат) деп аталатын түрлері бар. Сол сияқты көшіп-қонуға, уақытша паналауға немесе шаруашылық, жұмыс ретіне бейімделген үй түрлері болады. Олар қос, абылайша, күрке, кепе, итарқа, жаппа, жолым үй, ас үй, қалқа деп аталады. 99 Киіз үйдің іші 4 бөлімге бөлінеді: Тор - бұл үйдің жоғары әрі қымбат орны. Мұнда жүк жиналады, қонақтар орналасады. Жас келіндер бұл жерді баса бермейді. Сол жақ - (кіргенде он жақ) үй иссінің отыратын және жататын орны. Босаға жақта азық-түлік, ыдыс-аяқ тұрады. Оны шимен жауып қояды. Оң жақ - (кіргенде сол жақ) мұнда балалары орналасады. Босаға жаққа қарай ер-тұрман, киім ілінеді. От орны - қасиетті орын саналады. Мұнда от жағылады, қазан асылады.
1. Ең үлкен киіз үй 2. Киіз үйдегі киелі орын A) Ақ ала орда А) Ер тұрман, киім іліиетін орын B) Алтын орла В) Қонақтар орналасатын орын C) Ақ шаңкан С) Азық-түлік, ыдыс-аяқ тұратын орын
Е) Алтын үздік Е) Үй иесінің жататын орны 2-мәтін
A) Жылқы ішіндегі ең жүйрігі B) Жау құтырса, шаңырағыңа қобыз B) ЖЫҚЫНЫҢ жорғасы тартар. C) Жылқының қуты, несі C) Асығыс тубі - қып-қызыл шоқ. D) Жылқы ішіндегі ең кәрісі D) Алысқан жауга арқанды корсетпс. Е) Жылқының ең асауы Е) Қорқақты көп қусаң, батыр болады. 5. Мәтіннің басты ИДЕЯСЫ A, Қазақ жігіттерінің ерлігін даріптеу B, Құла айгырдың құдіретін көрсету С) Бәйдібек байдың сабырсыздығын сынау Д) Жаугершілік заман киынлыгын көрсету Е) Домалақ ананың көріпкелдігін таныту Домалақ ананың: «Амандық болса, алты күннен кейін жылқы жауға қайыру бермей. өзі ауылға келеді»- деуінің мәні Жылқылар жат жерді құла айғырсыз жерсінбейді деп жорамалдады. Құла айғырсыз жылқылар басқа үйірге қосылмай, тойынған соң оралатынын білді. С) Жылқының барлыгы айдауга хенбсйтін жүген-қүрықтимсген асэу болғандықтан. Құла айғырдың үйірінің ауылда құлындары қалғанына қарап осылай айтты. Е) Малдың құты құла айғыр үйде қалған, ал жылқы құла айғырдың дауысын естіп кері 100 қайтарын білді. 3-мәтін Бақытсыз бай Ертеде бір бай өмір сүрді. Оның туысқаны да, баласы да – жинаған мал- мүлкі мен ақшасы еді. Содарды баладай мәпелеп күтетін. Бір күні ол жалшысынын көңілді күлкісін естіп, оның үйін айналшықгап тың тыңдады. Бірақ мардымды ештеңе ести алмады. Ол ертесіне жалшыны түннің ортасына дейін босатпай әбден жұмысқа салды Бірақ кешегі күлкі тағы қайталанды. Дегбірі қашып шыдамсызданған бай енді: “Мынау менің қазынамнан ұрлап жүр, сол үшін үйіне барып мәз болып жатыр."- деген жаман ойға кетті. Ол жалшысынын есігін бір теуіп кіріп барды. Сөйтсе, жалшысы екі баласын аркасына мінгізіп алып, өзі ат болып ойнап жүр екен.
Ақымақ. бүгін қиралаңдап дұрыс жұмыс істемедің! Түнімен балаларыңды ойнатамын деп шаршанды екенсің ғой! - деп ақырды. Қожайын, осы екі балапанымды көргенде шаршау уайым дегенді ұмытып тыңайып, сергіп қалам, - деп байыпты қалпынан жазбай жауап берді жалшысы. Нагыз акымақ екен! - деп, үйден атып шыққан бай енді: “Мен кеш кіріп қалдым ба екен, ол ұрлаған ақшасын тығып үлгерді де, маған сыр бермей отыр сұмпайы,"- деп күдігінен арыла алмай-ақ қонды. Екінші куні жалшы тан атканша жұмыс істейді. Бірақ ол еш реніш білдірмей үйіне қайтты. Бай сонынан бұқпантайлап барып тағы тын тыңдалы. Құлағына шықырлаған ақша мен сылдырлаған күміс теңгені жалшысы санап жаткандай естіліп кетті. Ол тағы да есікті бір теуіп кіріп барды. Екі баласын екі жағына алып рахаттанып ұйықтап жатқан жалшысын көргенде не істерін білмей қалды. Үн-түнсіз үйден шығып кетті. Сонда да күдігі сейілер емес. Ертесіне жалшысынык көңілді, сергек қалпы байга езін мазақ қылып тұрғандай көрінді. Бай ақыры: Менін қаызымнан біраз қаражат жоғалды. Соны сен алдың. Себебі сен үнемі көнілді жүресің, тыққан ақшан болған соң көңілің тоқ боп жүр, - деді. Сонда жалшысы: Қожайын, жағдайың сорлы құлдан да жаман-ау. Күнде кешке үйімді торуылдайсын. Менің байлығым - екі балам мен жан жарым және денсаулығым мен қара күйім. Құланиектеніп тан атқаннан кеш батқанша тәңірімнен осы байлығымнан айыра көрме деп тілеймін. Сондықтан мен бақыттымын, көңілдімін. - деп жауап берді. Не дерін білмеген бай үн-түнсіз калды. “Япырмай шынында да мына кара құл бақытты. Мен сияқты қызғанатын байлығы да жок. Байлық маған бақытсыздык үшін біткен бе? Басым ауырып кетті”. Осы күні жалшы үйіне ерте қайтты. Оның сыртынан карап тұрған бай алдынан жүгіріп шыккан екі баласына қызыға қарап қалды.. жүктеу/скачать 6,49 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|