1. Бие байларда қандай ырым Мәтіннің бірінші бөліміне жасалады? лайықты такырып



бет77/122
Дата06.04.2020
өлшемі6,49 Mb.
#61631
1   ...   73   74   75   76   77   78   79   80   ...   122
Байланысты:
OKU SAUAT 2019 (1)-2 (1)


1. Мәтін мазмұнына қандай нақыл сөз 2. Мәтін бойынша музықаның әсерлілігі

сәйкес келеді? қай кезде арта түседі?

A. Еңбек ер атандырады A. Қол енері мен музыка үйлескенде

B. Жолың алыс болса, атыңды қинама B. Сурет енері мен музыка үйлескенде
C. Өнер — таусылмас азық C. Сәулет енері мен музықа үйлескенде

D. Жігітке жетпіс өнер де аз D. Тіл мен музыка үйлескенде

E. Кең пейілдіге ас көп E. Спорт пен музыка үйлескенде
Жапония - Шығыс Азиядағы аралды мемлекет. Оның құрамында Хоккайдо, Хонсю, Сикоку, Кюсю сынды ең негізгі төрт арал жәнее 4000 ұсақ арал бар. Жапония аймағы 47 префектураға (ауданға) бөлінеді, оның әрбірінің жеке астанасы бар. Жапонияның төрттен үш бөлігін таулы аймақтар құрайтындықтан, адамдар жердің 10%-на ғана шоғырланған. Қалған өңделуге мүмкін болатын жерді ауыл шаруашылығы алып жатыр. Астанасы - Токио. Сонымен қатар, Токио қаласы «шығыс астана» деген ұғымды беріп, бүгінде әлемдегі ең үлкен агломирациялы қала болып табылады.
203

Тарих беттеріне көз жүгіртсек, ертеде жапондар өз елін «Ва» немесе «Вагоку» деп атаған. Ал бүгінде Жапония ресми түрде «Ниппон коку» немесе «Нихон коку» (бұл атау тек жапондар үшін) деген атауға ие болып, тікелей аудармасы «Күннің Отаны» деген ұғымды берері. Бір қызығы, осылай жапондарды алғаш рет Қытай императоры атаған екен. Жапония Қытайдың, тіпті кез келген Азия елдерінің шығысында орын тепкен. Демек, жапондар Күннің шығуын бәрінен бұрын тамашалай алады. Жапония үкіметі осы тарихи және географиялық негізге сүйене отырып, 1870 жылы мемлекеттік жалауына қызыл түсгі Күннің бейнесін енгізеді.


Жапонияның Күншығыс елі деп аталуында тағы бір себеп бар. Жапондар Күннің шығуын даму мен жарқын болашаққа тенейді. Сонымен қатар, Күннің нұрына бірінші болып бөленетіндіктерін ескеріп, өздерін Күннің тандауы деп біледі. Мінекей, елдің бейресми атауы осылай қалыптаскан.



  1. Жапония астанасы атауының беретің ұғымы

A. «Шығыс астана» B. «Арал астанасы» D. «Күн таңдауы» E. «Күннің Отаны»


C. «Күн тәңірі»




  1. Жапонияның «Күншығыс елі» деп аталуының себебі қандай? A. Ресми деректердегі ақпараттарға байланысты

B. Халқы елдің шығыс аудандарына шоғырланғандықтан C. Географиялық негізіне байланысты


D. Басқа елдерге қарағанда күн ұзақ болуына байланысты E. Аралда орналасуына байланысты


  1. Мәтін мазмұны бойынша жапондықтар неліктен өз жалауларында күнді бейнелеген?

A. Ақ пен қызыл түстің үйлесімділігінен B. Күнге табынатындықтан

C. Өздерін күннің ұрпағымыз деп есептегендіктен D. Тек күннен қуат алатындықтан

E. Күннің көкжиектен шығуын алғаш болып тамашалайтындықтан


  1. Жапонияға қатысты дұрыс мәлімет.

1.Төрттен екі бөлігін тау құрайды

2.Ең негізгі терт аралы бар

3.Күннің отаны атауын Қытай императоры берген

A. Екінші мен үшінші дұрыс B. Бірінші мен екінші дұрыс

C. Тек үшінші дұрыс D. Біріншісі дұрыс


E. Бірінші мен үшінші дұрыс
3-мәтін


  1. Аршат Оразовты біраздан бері білемін. Өзімен-өзі жүретін қара торы, түйық, нұр жүзді, жас жігітті бір көргенде бұйығы ма деп қаласың. Сөйтсек, ол бойында үлкен сыр жатқан жігіт болып шықты. Кезінде біраз елдің құлағына ілінген Ақтөбе облысынан шыққан вундеркинд бала осы екен. Оның кейінгі тағдыры қалай болғанын өзінен сұрап көрелік.

-Мен Ақтөбенің Ойыл ауданындағы Сарыбие ауылында тудым. Алдымен, менің зеректігімді, үйренуге талпынысымды көрген атам 2-3 жасымда әріптерді үйретпек болса, мен бәрін де бірден қағып алыппын. Содан төрт жасымда кез келген кітапты зуылдатып оқи бастаған екенмін. Оны өзім білмеймін, кейін айтқан әңгімелерден естідім. Менің әкем - атамның үлкені. Атамның өзі майдангер еді, үлкен немересі болған соң мені бауырына басып, еркелетіп өсірді. Бетімнен қақпай, талап еткен нәрсемнің бәрін де орындай беріпті.



  1. Бірде мектепті тексеруге облыстық оқу бөлімінен адамдар келеді. Мектепте жүмыс істейтін көршіміз мен туралы айтады. Олар қызығушылық танытып, мені алдырады. Тексерушілер менің кітап оқи алатыныма шүбә келтіреді, бірақ «Бөзінгеннің» кез келген жерін зуылдатып оқып бергенімде, шалқаларынан түсе жаздайды. Бәрі де мұғалімдер емес пе, есеп шығартып, басқа «білігімді» де тексереді Сөйтіп, қатты таң қалып, мені қаладағы Мақсат Құсайынов атыңдағы дарынды балалар мектеп-интернатына алдырмақ болып шешеді.

1- сыныптың 4-тоқсанына ғана келдім. Төртінші тоқсанда оқып жүргенде зерігіп, басқа шаруалармен айналысып кететінмін, өйткені маған оқу өте оңай болды. Келесі жылы 2-сыныпқа барған едім, бұл жерде де маған сабақ өте жеңіл болып, еш нәрсеге қызықпай, тыңдамай отыратынмын. Сондықтан, мектептің педагогикалық кеңесі мені бірден З-сыныпқа ауыстырды.




  1. Сөйтіп, алғы жасымнан 3-сыныпта оқи бастадым. Бұл да маған аса қиындық тудырған жоқ.

-Өзіңнен үлкен балалармен оку қиын болған жоқ па?


204

-Әрине, өзіндік қиындықтары болды. Мәселен, олардың оп-оңай білетін кейбір дүниелерін мен ұға алмай тұрып қалатын кездерім жиі болатын, Оның үстіне бәрі де менен үлкен, бәрі де менен күшті. Ал бала болған соң алысып- жұлысып ойнамай қоймайсың, сондайда бәрі де маған әлімжеттік жасап кететін, Біраз уақыттан кейін менің әке-шешем де қалаға көшіп келді.
-Айтқандай, олар мамандықтары бар, оқыған жаңдар ма еді?
4.- Жоқ, екеуі де қарапайым жұмысшылар. Әкем темІр жолға орналасты, ал шешем бір асханаға жұмысқа кірді. Жергілікті билік вундеркинд баланың ата-анасы деп менен басқа үш баласы барларға бермей, отбасымыз шағын бізге бес бөлмелі үй бермек болды. Әкем қарсы болып,
кейін үш белмелі патер алдық. ' '


5.l991 жылы №32 қазақ мектеп-гимназиясына ауыстым. Мұнда бізді профильдерге бөлді, мен



химия-биологияны ұнаттым. Сол жылы Қазақстанда
ең соңғылардың бірі болып Бүкілодақтық пионерлер лагері «Артекке» де барып, бір ай оқып келдім. Ондағылар 10 жасар баланың жетіншіге қалай өткеніне ұзақ уақыт сенбеді. Артектегі оқу орысша, соған қарамай мен жақсы оқып кеттім. Сонымен бірге спорттық жарыстарда бірнеше грамота, мақтау кағаздар алып кайттым.


7.Мәтіндегі басты кейіпкер өзінің сүйікті

8.Мәтін

мазмұнының

реттілігін

пәнін таңдағаны туралы қай бөлімде

анықтаңыз.










айтады?

1.Қаладан келген қонақтар.







A. III

2.Бүкілодақтық пионер лагері.




B. V

3.Үшінші сынып окушысы.







C. IV

4. Нұр жүзді жігіт.







D. I

5. Дарыңды баланын әке-шешесі.




E. II

A. 2,4,1,3, 5













B. 5,2, 4,1,3













C. 4,1,3, 5,2













D. 3, 5, 2, 4,1













E. 1,3,5,2,4










9.«Кезінде біраз елдің құлағына ілінген»

10. Неліктен әкесі бес бөлмелі пәтерден

деп автор нені айтқысы келіп отыр?

бас тартты?










A. Қарапайымдылығын

A. Қалада үйі болғандықтан




B. Танымалдығын

B. Отбасы мүшелеріне ұнамағандықтан

C. Атаққұмарлығын

C. Біреуге

тиесілі

үйді

бермек

D. Жүрек жұтқандығын

болғандықтан







E. Мақтаншақтығын

D. Ауылға көшіп кетпек болғандықтан




E. Аумағы кішкентай болғандықтан

  1. Баланың ерекше қаситетін алғаш таныған кім?

A. Мұғалім B. Көршісі C. Әкесі

D. Мектеп басшысы E. Атасы



  1. Мәтін мазмұныны сай келмейтін сейлемді көрсетіңіз




  1. Бәрі де мұғалімдер емес пе, есеп шығартып, басқа «білігімді» де тексереді.

  2. Қонақтар қызығушылық танытып, мені алдырады.

  3. Бетімнен қақпай, талап еткен нәрсемнің бәрін де орындай беріпті.

  4. Отбасымыз шағын болса да бес бөлмелі пәтерге көшіп келдік.




  1. Спорттық жарыстардан бірнеше грамота, мақтау кағаздар алып қайттым.


4-мәтін
Баяғы заманнан қазақтың қонысы болған құтты мекеннің айшықты орындарының бірі - Жасыбай көлі. Көлге кеудеңе дейінгі тереңдікке түсіп төменге қарасаң, мөлдір судың түбіндегі тастар айқын көрініп жатады. Жалпы, географ мамандардың зерттеулеріне сүйенетін болсақ, судың беткі аумағы 3,7 шаршы шақырымды құрайды екен. Ал ең терең жері — он төрт метр. Әрине, географиялық сипаттамасы өз алдына жеке әңгіме.
Жасыбай көлінің тарихи тарту болар тамашалары да баршылық. Егер аңыз-әңгімелерге сенсек, бұл көлдің бұрынғы атауы Шойынкөл екен. Бірақ кейін келе Жасыбай атанған. Негізінен, Ер Жасыбай - қан жұтқан калмақтармен қиян-кескі соғыста ерлігімен көзге түсіп, елдің мақтанышына айналған қаһарман батыр. Ал оның есімі қалайша көлге берілгені туралы тарихи аңыз бар. Егер де тарихи деректерге сүйенсек, 1752 жылы жоңғар әскері Ертіс жағынан Баянауыл жерін басып алуды көздеп, шабуыл жасаған. Сол кезде қазақтың ханы Абылай Сабындыкөлдің шығыс жағынан жауға тойтарыс беру үшін жедел түрде Олжабай Толыбайұлын басшы етіп әскер үйымдастырған екен. Сол әскер жасақтарының бірін көзсіз батыр Жасыбай басқарып, шабуылдаушылармен соғыста алдыңғы шепте болған. Мүның
205

өзінде де үлкен мән жатыр. Егер де әскердің алдыңғы шебі мықты болса, онда жауды жеңу оңайырақ болады. Яғни тиген жерінен ұрандатқан жауды тесіп өтер өткір де қайсар қаһарманның керегі анық. Міне, осындай жауапты тапсырманы Жасыбайға жүктеген. Шойынкөлдің оңтүстік-батыс бөлігінде Жасыбай баспи-ан жасақ жоңғарларға қарсы тұрып, жеңістің жалауын желбіреткен. Табанды ер бастаған ұлдардың тоқпағына төзе алмаған калмақтар жеңіліс тауып, қазақтың қылышынан аман қалғандары тентіреп, тым-тырақай қашқан. Жауды аттан түсірген жасақбасы Жасыбай Сабындыкөлдің ортасында жолдастарымен демалып жатқанда, қалмақтың аман қалған қаскүнемдерінің бірі садақпен оқ атып, батырды жаралап өлтірген.




Бұл әрине, сол уақытта қазақ әскері үшін орны толмас қаза еді. Қайғылы хабарды естіген Олжабай батыр ашуға мініп, өз әскерін қайта көтеріп, қырғыннан аман қалған қалмақтардың соңына түсіп, қуғынға алған. Баянауылдың таулы аймақтарының шығыс жағына қарай тоқсан бес шақырым жерде Олжабай батыр ата жауын қоршауға алып, бірін аман қалдырмай қырып тастаған керінеді. Және сол жер бүгінгі күнге дейін «Қалмаққырылған» деп аталады. Жалпы мұндай шабуыл екі ғасырға созылған қазақ-қалмақ соғысында күшті тойтарыстардың бірі болды. Ал жергілікті халық болса, Шойынкөлді батырдың атымен атап кеткен. Яғни бүгінгі күнге дейін көл мен сол аймақ Жасыбай деп аталады.



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   73   74   75   76   77   78   79   80   ...   122




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет