1. Біздің заманымызға дейінгі жазу- сызулар мен аңыз- жырлар
жүктеу/скачать 475,11 Kb.
|
Көк кітап.
| Алпамыс батыр
«Алпамыс батыр»Жырдың 11-12 нұсқасы бар. Батырлар жырының ішіндегі ең көне жыр. Жырда ауыз әдебиетінің басқа түрлері де көп кездеседі. 1899жылы Жүсіпбек ШайқыисламұлыҚазанда «Қисса Алпамыс» деп аталатын жырды басып шығарған. 1896 жылы Ә. Диваев жырдың толығырақ бір нұсқасын жазып алып, жариялаған. Алпамыстың әкесі-Байбөрі (Жиделі Байсын жеріндегі Қоңырат елінің байы), анасы-Аналық, қарындасы-Қарлығаш, сүйген жары-Гүлбаршын(Сарыбайдың қызы), тұлпары – Шұбар ат, Алпамысқа ғашық болған Тайшық ханның қызы-Қаракөзайым, Алпамыстың баласы-Жәдігер. Байбөрінің туысқаны –Құлтай, оның баласы-Тортай, тезекші қара күңінен туғанұл-Ұлтан, Ұлтанның сақау әйелі-Бадамша. Сарыбай-Шекті елінің байы(Гүлбаршынның әкесі), Гүлбаршынның шешесі-Алтыншаш, Гүлбаршынды зорлықпен алмақ болған қалмақ батыры –Қараман. Алпамысты алдап қолға түсірген- Мыстан кемпір, Алпамысты құтқарушы өнерлі, қойшы жігіт-Кейқуат, Байбөрінің жылқысын алып кеткен хан-Тайшық хан. Байбөрі байға ұл мен қыз сүйетіндігін айтқан:(Шашты Әзіз) Алпамыс неше жасқа толғанда Жиделі Байсын жерінде,Қалың Қоңырат еліне бек болып, басқара бастайтынын табыңыз: (10) «Адамнан есті жануар» деп ардақталатын, мыстанның арам пиғылын батырдан бұрын сезетін тұлпар: (Шұбар ат) «Алпамыс батыр» жырындағы көрген түсін айтып жоруын сұраған ханның есімі: (Тайшық) «Алпамыс батыр» жырындағы қалмақ батыры Қараманның мінген аты: (Қара ат) Алпамыстың батырлығының бірінші айқындалатын жері: (Қараманмен кездесуі) Алпамыс батырға көмек беріп, дос болатын қалмақ батыры: (Қараман) «Алпамыс батыр» жырындағы Гүлбаршынды зорлық етіп алмақшы болған: (Қараман) «Алпамыс батыр» жырындағы сақау әйелдер: (Бадамша, Мапия) «Алпамыс батыр» жырында «Ұлтан бегіме лайық өлеңді өзім айтамын» деген: (Бадамша) Алпамыс еліне қайтқанда жылқыны бағып жүрген: (Тортай) Алпамыс батыр өз елінеұзақ жылдан соң қандай бейнеде келеді: (Диуана) ...Атса мылтық өтпеді, Шапса қылыш кеспеді, Суға салса батпады... Үзіндіде айтылып отырған батыр: (Алпамыс батыр) Алпамыс батырды зынданнан Қаракөзайымның шығаруы себеп болған жағдай: (Қаракөзайымның ғашық болуы) «Алпамыс батыр» жырындағы сиқырлы сыбызғышы, өнерлі бала: (Кейқуат)-эпизодтық кейіпкер. «Ер Тарғын» Жырды алғаш Марабай ақыннан жазып алып бастырған-Н.Ильмински (1862ж Қазанда)1870 ж В.Радлов,1904ж Н.Саркин,1922ж Ә.Диваевтың жинақтарында жарияланған.8 түрлі нұсқасы сақтаулы. Ер Тарғынның жары-Ақжүніс,ұлдары-Ардаби,оның екі баласы-Әжігерей мырза,Айғожа (кейін хан болды),тұлпары Тарлан ат.ЕрТарғынның үш жолдасы-Қарасайұлы Көбен, Алшағырұлы Теген, Өмірұлы Себен(Ханзада ханның батырлары,Ер Тарғынның батыр жолдастары) жүктеу/скачать 475,11 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|