1-дәріс. Мәдениет морфологиясы және мәдениет тілі
жүктеу/скачать 59,55 Kb.
|
1-дәріс
| 5. Мәдениет динамикасы
Мәдениет динамикасын қалыптастырушы негізгі факторлар: Инновация-ойлаудың жаңа түрін, жаңа нормалар мен құндылықтарды қалыптастыратын, жалпы мәдениетті толығымен өзгертуге арналған жаңа идеяларды, бейнелерді, іс-әрекет принциптерін әзірлеу. Жаңалықтардың авторлары мен тасымалдаушылары ретінде кімдерді қарастыруға болады? Бұлар жеке шығармашылық тұлғалар: мәдениет қайраткерлері, ғалымдар, билік өкілдері және т.б. болуы мүмкін. Жаңашылдық кейінге қалдырылмауы үшін ол әлеуметтік-мәдени ортаға сәйкес келуі тиіс. Бір өнертабыстың екі түрлі тағдыры кеңінен белгілі, атап айтқанда, Джеймс Уатттың "бу машинасы", оны Англияда 1779 жылы салған. Сол үшін өмір бойы атақ пен құрметке ие болған ғалым өз өнертабысын одан әрі жетілдіріп, оның басқа елдерде де дамуына жағдай жасаған. Ал бу машинасын он жыл бұрын жасағанорыс өнертапқышы Иван Ползуновта мұндай құрмет жоқ болатын. Мұндай өнертабысты ресейлік мәдени орта қолдауға дайын емес болған. Мұндай істе саяси, көркемдік, зияткерлік көзқарастар да маңызды рөл атқарған.Өз рухани ұмтылыстарын көрмейінше ешбір ғасырда ойшылдың соңынан ермейді. Дәл осылайорта ғасырлық философ Роджер Бэконның замандастарының назарын жаратылыстануға және тәжірибеге аударуға талпынысы оның өмірінде табысқа ие болған жоқ, сол кезде оған қолдау таба алмады. Ал Фрэнсис Бэкон XVII ғасырда бүкіл еуропалық тәжірибелік ғылымның нағыз бастаушысы болды. Мұралау-мәдени өзгерістердің бұл көзі мәдени мұраға, яғни шығу тегіне қарамастан, жаңа дәуірге жаңа ұрпаққа өту қабілетін сақтайтын жетістіктерге деген көзқарасты білдіреді. Мәдени мұраға барлық құндылықтар мен нормалар кіреді: белгілі бір кезеңдегі қоғам мәдениетіндегі барлық жетістіктер, тіпті пайда болған сәтте қоғам қабылдамаған, бірақ одан әрі өзінің қолданылуы мүмкін нәрселер де кіреді. Диффузия мәдениеттің бір орталықтан екіншісіне таралуы болып табылады. Белгілі бір уақыт аралығында мәдениетті бір ұрпақтан екіншісіне беру дәстүр болып табылады. Яғни мәдениеттің "тігінен" таралуы, ал диффузия — мәдениеттің "көлденеңінен" таралуы — Әлеуметтік және географиялық кеңістікте негізгі құралдар ретінде жаулап алу, отарлау, сауда және көші-қон, ерікті еліктеу және т. б. болады. Синтез-екі әр текті элементтердің өзара әрекеттесуі және қосылуы, нәтижесінде құрамдас бөліктерден ерекшеленетін жаңа мәдени құбылыс, стиль, бағыттың пайда болуы. Әдетте синтез жеткілікті дамымаған салаларда болады, бірақ мәдениеттің өзі өзіне тән өзіндік ерекшелігін сақтайды, тұтастық пен тұрақтылықты сақтай алады. Осылайша иудео-христиан және антикалық дәстүрдің синтезі негізінде еуропалық мәдениет Ренессанс дәуірінен бастау алған әлеуметтік-мәдени құрылғының жаңа моделін жасады. Айта кету керек, бұл факторлар әр түрлі мәдениеттерге тән, бірақ әр түрлі даму кезеңдерінде қандай да бір фактордың әсері әртүрлі болуы мүмкін. Бүгінгі дәріс сабағы әлемдік мәдениеттің прогрессиясы — бұл өткен дәуірден шынайы өсудің үздіксіз процесі, болашақтың қазіргі заманнан қалыптасуы деп айтуға болады. Мәдени мұраның әрбір элементі өткенімен тығыз байланысты және кейінгі ұрпаққа әсер етеді. жүктеу/скачать 59,55 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|