Инерциялық санақ жүйелері. Салыстырмалылық принципі. Галилейдің түрлендірулері Г. Галилей айтқан – барлық координаталардың инерциялық жүйелеріндегі механикалық құбылыстар біркелкі жүреді деген пайымдау – Галилейдің салыстырмалылық принципі деп аталады.
Қатты дененің ең қарапайым қозғалысы – оның ілгерілемелі бірқалыпты түзу бағыттағы қозғалысы. Осыған сәйкес, санақ жүйелерінің ең қарапайым салыстырмалы түрдегі қозғалысы болып ілгерілемелі бірқалыпты түзу бағыттағы қозғалысы саналады. Санақ жүйелерінің бірін шартты түрде қозғалмайтын, ал екіншісін – қозғалыста деп алайық. Әрбір санақ жүйесіне декарттық координаталар жүйесін енгіземіз. Қозғалмайтын санақ жүйесіндегі К координаталарды (x, y, z) арқылы, ал қозғалыстағыны K' – (x', y', z') арқылы белгілейік. Айтайық: "K' координаталар жүйесі К жүйесіне қарасты жылдамдығымен қозғалуда".
Уақыттың әрбір мезетінде қозғалушы координаттар жүйесі қозғалмайтын жүйеге қарасты белгілі бір орында болады.
2.1-сурет
Егер, t=0 мезетінде екі координаталар жүйелерінің де басы сәйкес келген болса, ал t мезетінде қозғалушы координаталар жүйесінің басы қозғалмайтын жүйенің x=vt нүктесінде болады.
К жүйесінде қайсыбір Р нүктесінің x, y, z координаталары мен K' жүйесіндегі тура сол нүктенің x', y', z' координаталары арасындағы байланыс мынандай түрге беріледі:
x' = x – vt, y' = y, z' = z, t' = t. Бұл формулалар Галилей түрлендірулері деп аталады.
Керісінше қозғалмайтын жүйе ретінде K' жүйесін алуға болады. Онда Галилей түрлендірулері мынадай болады:
x = x' + vt', y = y', z = z', t = t'.
