1 глоссарий агрессивтілік
-тақырып бойынша сұрақтар
жүктеу/скачать 353 Kb.
|
Девиантты мінез құлық УМКД
- Бұл бет үшін навигация:
- Дәріс 6.Кәмелетке толмағандардың жәбірленуші болғыштығының психологиялық және педагогикалық аспектілері (3 сағат)
| 5-тақырып бойынша сұрақтар
Ғалымдардың жасөспірімдік жас ерекшеліктері туралы ғылыми еңбектері. Жыныстық жетілудің негізгі сатылары. Девиантты мінез-құлық себептерін айқындаудағы мектеп психологының міндеттері. 5-тақырып бойынша қолданылатын әдебиеттер Абеуова И.А.,Дусманбетов Г.А.,Махаманова М.Н..Шерьязданова Х.Т. Психологическая служба в вузе.-Алматы, 2004 Акажанова А.Т. Психологическая характеристика основных видов девиантного поведения несовершеннолетних // Поиск.-алматы, 2008.-С.319-324 Байярд Р.Т., Байярд Дж. Ваш беспокойный подросток.-1998 Буркменская Г.В., Карабанова О.А.,Лидерс А.Г.возрастное психологическое консультирование. Проблемы психического развития детей. М.-1990 Дәріс 6.Кәмелетке толмағандардың жәбірленуші болғыштығының психологиялық және педагогикалық аспектілері (3 сағат) Виктимология сөзбе-сөз мағынада «жәбірленуші туралы ілім» дегенді [латын тілінің vikmima-жәбір (құрбан), грек тілінің logos-ілім сөздерінен шыққан] білдіреді. Жәбрленушіні зерттеумен айналысатын ғылым виктимология деп аталады. Тар мағынасында виктимология немесе криминалдық виктимология деп қылмыс жәбірленушісін зерттеу деп түсіну қажет. Жәбірленуші болушылық немесе құрбандық-бұл адамды қылмыс құрбанына айналуға бейім етуі мүмкін физикалық, психикалық және әлеуметтік ерекшеліктері мен белгілері. Викмизация жәбірші (құрбан) болушылықты игеру үдерісі. «Қылмыс құрбаны» ұғымы «зардап шегуші» ұғымына қарағанда кең. Қылмыс құрбаны- заңды түрде зардап шегуші деп мойындалғанына немесе мойындалмағанына қарамастан, заң бұзушылық әрекеттен моральдық, физикалық немесе мүліктік зиян көрген кез келген адам. Басқаша айтқанда, «жәбірленуші»-виктимологиялық ұғым, «зардап шегуші»-қылмыстық-процессуалдық ұғым. Бұл ұғымдар өзара сәйкес келмеулері мүмкін. «Жеке тұлғаның құрбаны болуы... қылмыстық әрекетпен жасалғаннан басқа, дәлірек айтқанда, белгілі бір жағдайларда қылмыс құрбаны болуға қабілеттілік, немесе, басқа сөзбен айтқанда, объективті түрде мүмкін болған жағдайдың өзінде болдырмауға қабілетсіздік". Салыстырмалы тұрғыда, виктимология өз алдына жеке ғылым ретінде жақында ғана, тек 1947 жылдан кейін ғана пайда болды (Л.В.Франк). Қылмыстық виктимологиялық аспектілері бірнеше көрнекті жазушылардың туындыларында анық көрініс тапқан: Ф.М.Достоевскийдің «Ағайынды Кармазовтар», Ф.Верфельдің «Өлтіруші емес құбан кінәлі», Л.Франктің «Себен» және басқалардың туындылары. ХІХ ғасырдың соңында-ХХ ғасырдың басында құрбан тақырыбы әдебиетшілердің ғана емес, заңгерлердің, психологтардың және криминологтардың шығармаларында айқын көрініс тапты. Виктимологияның пайда болуы неміс ғалымы Ганс фон Хентингтің есімімен байланыстырылады. Ол қылмыскерлердің нақты санаты мен жәбірленушілердің нақты түрлерінің арасындағы тәуелділік туралы идеяны ұсынды [«Қылмыскер және оның құрбаны», 1948]. Аталған тақырыпты алғашқы ашушылардың ішінде-Ф.Т.Джас [«Өлтіру мен оның мотивтері»], ал 1958 жылы М.Е.Вольфганг «Өлтірудің түрлері» атты еңбек жариялады. Бұл еңбекте ғалым көптеген зерттеулерінің нәтижелерін қорытып, өлтірушілердің өздерінің құрбандарымен қарым-қатынасы кезінде қалыптасатын жағдаяттардың түрлерін анықтады. Алаяқтық, қарақшылық шабуылдар, азаптау, бұзақылық, зорлау және тағы кейбір түрлері секілді қылмыстардың виктимологиялық аспектілері ғалымдардың назарын өзіне аудартты. 1967 жылы израилдық ғалым Менашем Амир зорлау барысында туындайтын жағдаяттарды зерттеді [«Зорлау түрлері», 1971 жыл]. Қазіргі виктимология бірнеше бағытта жүзеге асады: Әлеуметтік қауіпті көрініс құрбаны құбылысын, оның социумға тәуелділігін және басқа әлеуметтік институттар және үдерістермен өзара байланыстарын суреттейтін виктимологияның жалпы «фундаменталды» теориясы. Орта деңгейлі және виктимологиялық теориялар (криминалдық виктимология және басқалар) Қолданбалы виктимология –виктимологиялық техника (эмпирикалық талдау, жәбірленушімен алдын алу жұмысының арнайы техникасын, әлеуметтік қолдау технологиясын, қайта қалпына келтіру және орнын толтыру механизмдерін, сақтандыру технологияларын жасау және енгізу, тағы басқалар) Жәбірленуші дәрежесіне сүйеніп, оның төмеңгі түрлері ажыратылады: а) қауіптің жоғары қасиеттері бар құрбан әлеуметтік өнегелі деформациямен сипатталады. Зорлық-зомбылық қылмыстар көбінесе девиантты ортада жасалады. Бұндай қылмыстардың мотивтері пайдакүнемдік, бұзақылық, кек алу және т.б. болуы мүмкін, барлық жағдайда да олар тұлғаралық қарым-қатынастың ерекшелігіне байланысты болады. Маскүнемдік, нашақорлық, жезөкшелік, гомеосексуализм, заңсыз сауда, қылмыстың орта мүшесі болу және т.б. зорлық-зомбылықтың құрбаны болудың ықтималды қаупін арттырады. ә) қауіптің тым жоғары қасиеттері бар құрбан, оның әлеуметтік тұрғыда шабуылға ұрыну қауіп-қатері бар. Оларға заң қызметкерлерін, бақылаушылар және кәсібіне байланысты құрбан болуға қаупі жоғары адамдар, өзінің ерекше қылықтарымен қылмыскердің назарын аударуға қабілетті, сонымен қатар психикалық аурулар және психоаналитикалық ауытқулары бар адамдар жатады. б) қауіптің азғантай қасиеттері бар құрбан қарапайым жағдайда және қауіп факторларында өмір сүреді, жоғары және тым жоғары дәрежелі құрбан болушылық қаупі бар адамдарға тән арнайы жеке тұлғалық және мінез-құлықтық қасиеттер көрініс таппайды. в) ықтимал (кездейсоқ) құрбан. Олар-лаңкестік әрекеттің, өлтірудің немесе ерекше қауіпті жолмен ауыр зиян келтіру. Оларды орындау барысында үшінші адамдар зардап шегеді. Индивидуалды құрбан болушылықты анықтайтын жеке тұлғалық қасиеттердің маңыздылық дәрежесі мен сипаттамаға сүйеніп, құрбанды бірнеше түрлерге бөлуге болады: жүктеу/скачать 353 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|