№1 Махамбеттің «Қара нарға»
М.Әуезовтің «Еңлік-Кебек» драмасында Кебектің
жүктеу/скачать 80,78 Kb.
|
51 эссе гуманитар бағыт
- Бұл бет үшін навигация:
- 35 С.Мәуленов неге «Түбірлер» өлеңіне дәл осы атты қойды
- 36 Ж.Молдағалиевтің «Мен – қазақпын» поэмасында ұлттық құндылықтардың қаншалықты көрініс тапқанын дәлелдеп жазыңыз.
| М.Әуезовтің «Еңлік-Кебек» драмасында Кебектің: «Бағың ашылатын күн болар ма, әлде сорға туған сорлымысың, бейшара?!» деуі шарасыздық па, әлде әлсіздік пе? Өз көзқарасыңызбен дәлелдеп жазыңыз.
Қазақ топырағында драматургиялық дәстүрінің жоқтығына қарамай,басқа елдер әдебиетінен үйрене отырып,жанр шарттарына толық сай келетін «Еңлік - Кебек» трагедиясы туды.Драма заңдылықтарын жеке меңгергенін танытып,оның іргетасын қалаған – Мұхтар Әуезов еді. «Еңлік - Кебек» пьесасы Әуезов творчествосында да,қазақ әдебиеті тарихында да айрықша орын алады. Зейінді жас Мұхтар әртүрлі әлеуметтік теңсіздіңті көріп,қалаға жаны жабырқап қайтатын.Қызды еріксіз малға сату,көп әйел алу,барымты,кісі өлтіру,құн төлеу сияқты зорлық – зомбылық заңдарына жаны түршігетін.Осыған байланысын өз елінде анық болған оқиғаға негізделген «Еңлік- Кебек» пьесасында өз теңіне қосылуға бел байлаған қыз Еңлік пен оның сүйген жігіті Кебек батырдың қайғылы тағдырын бейнелейді және олардың асаудың құйрығына байлап өлтірген қатыгездікті әшкереледі. Екі қос ғашықтың артынан қорғамсыз сәби шырылдап,жылап қала берді.Кебектің : «Бағың ашылатын күн болар ма,әлде сорға туған сорлымысың,бейшара?!» деді нағыз шарасыздың әрі әлсіздігін білдіреді.Бұған себеп,біріншіден,оның шарасыздығы іс – әрекеттің,амалдың,қиып кезден шыға алмауы ішкі толғанысы,жан сыры көкейін теседі.Амалсыздан ой – арманына бас ұрады.Бірақ үмітінен бар екеніне сенеді.Ал,екншіден,әлсіздігін шыдамдылығын шыңдай береді.Бұның бәрі айтылған сөзді деректермен толықтыратын болсақ,бір-біріне жауласқан екі елдің батыры Кебек пен ару қызы Еңлік бірін-бірі сүйіп табысқандарын екі жақтың да билеушілері кешірмеуі үлкен дауға,ерегеске әкеледі.Әлсіздігі жан дүниенің күйзелуімен сабақтасқан еді.Кебек батырдың сөзішарасыздығы менәлсіздігі жанына маза бермегені.Айтқан сөздерді тұздықтасақ сол заман ағымындағы мен қазіргі адамдардың салт – дәстүр,үлкенге қарсы шықпау, құрмет көрсеті қазақ халқының қанында бар зат. Ал Еңлік пен Кебектің қайсарлығын,өздерінің тадыры үшін күресін байқаймыз. Түйінін шығаратын болсақ,қазақ халқының заман бойы қалыптасқан тарихи тұлғасы сомдалып,оның әдет-ғұрып,салт – сапа,тұрмыс – тіршілігі кеңінен суреттелген.Халқымыздың бүгінгі тарихында,мәдениеті мен әдебиетәнде Мұхтар Әуезовтың шеберлік пен шабытшылығы,өшпес қуатының түпкі тамыры «Еңлік- Кебек» классикалық пьесаға айналды. №35 С.Мәуленов неге «Түбірлер» өлеңіне дәл осы атты қойды? Тақырып – тұтас мәтінде айтылатын ойдың кілті.1941 жылы: «Тыңда,жолдас комиссар. Жібер мені майданға. Қан жорықта жүрейін, Қойырламай қайранға...»,деп өз тілегімен соғысқа аттанған Сырбай Мәуленовтің шығармашылығының негізгі бір тобы осы соғыс тақырыбына арналған.Өйткені жастық шағының елеулі бір кезеңін ұрыс даласында өткізген майдангер ақын жүрегінің лүпілі ақ қағазға түсірілген өлең жолдарына айналуы табиғи құбылыс.Небәрі он төрт жолдан тұратын,соғыстың не екенін сізге бүкіл тұла бойыңызбен,жүрегіңізбен сезінуге мәжбүр ететін «Түбірлер» өлеңі – соғыс тақырыбына арналған суреткердің мәңгі өшпейтін бейнелі полотносы тәрузді.Оқып қарар болсақ: Көрінеді Орманнан Түбірлер Айрылған Аяқ-қолдардан Түбірлер Оқ жұлғандай етімді, Жүрегім тулап дүбірлер, Кезеріп ерінім күбірлер. «Соғыс не?!» Менен біліңдер»,- Деп тұрғандай түбірлер. Ақын бұл өлеңіне неге «Түбірлер» деген атты қойды? Түбір – жайқалған жапырағынан,аспанмен таласқан биіктігінен,берік діңінен айырылған,кесілген,сынған ағаштың түпкі бөлігі.Соғыс небір бозымдарды жалмады емес пе?Небір азаматтарымыз қол – аяғынан айырылып,мүгедек атанған жоқ па? Бүкіл адамзатқа зардап шектірген соғыс кезеңіне арналған С.Мәуленовтің бұл өлеңін оқып атырып күйінесің,күйзелесің.Халық діңінен,тірегінен,қамқоршысынан,жақынынан айырылды.Дегенмен жойылып кеткен жоқ, «түбірі» қалды.Ағаш түбірі барда қайта көктеп бой көтеруі сөзсіз.Зұламат соғыс зардабы қаншалықты ауыр болғанмен,өмірді жалғастыррар «түбірлер» ,ұрпақтар қалды.Менің ойымша,ақын бұл тақырыпты сондықтан да таңдаған.Ата-баба жолын жалғар,ешкімді де,еш нәрсені де ұмытпайтын,ұлтын ұлықтар жол ұрпақтың өсіп жетілуіне сенді.Қайндай астарлы ой,әскери оптимизм! Қорыта келгенде Сырбай Мәуленовтің соғыс тақырыбындағы жырлары соғысты осы күнге дейін ұмыттырмай келе жатқан сезімдерді сыздата бейнелеген асыл мұра,бейбіт күннің бағасын бағадатар құдірет. №36 Ж.Молдағалиевтің «Мен – қазақпын» поэмасында ұлттық құндылықтардың қаншалықты көрініс тапқанын дәлелдеп жазыңыз. Ж.Молдағалиевтің ақындық даңқын көтеріп,оның есімін әдебиет әлеміне енгізген шыңармасы - «Мен - қазақпын» поэмасы Өткен ғасырдың 70-ші жылдары жарық көрген туынды қазақ ұлтының өзі туралы поэмалық жариялауы болды. Бүл поэмада ақын қазақ халқының өткен өмірі мен тағдыры жайлы лирикалық-публицистикалық стильде толғана жырлады.Қазақ халқының ұлттық екершеліктерін ашуда,оның ерлік дәстүрі,туған жер мен ел,оның байлығы,адымдары жайлы асқақтата көркем деп жырлап білді.Әсіресе,еліміз егемендік алып,қазақтығымызды,оның азаматтық жолындағы «Мың өліп,мың тірілген» күндерін еске алғында,Жұбан аға жыры тым бүгінгіше естіледі. Мен – қазақпын,мың өліп,мың тірілген, Жөргегімде табыстым мұң тілімен, Жылағанда жүрегім күн тұтылып, Қуанғанда күлкімен түн түрілген,-деген өлең жолдарында ақынның қазақтық,азаматтық,патриоттық намысын бірден танимыз.Өзінің «Қазақ» екенін ағынан жарыла ерекше шабытпен жырлауы – оның ерекшелігі бір көрінісі десек қателеспейміз. Ақын қазақ халқының сан ғасыр бойында ауыр азаппен өткен тағдырын еске түсіреді.Қазақ елінің талай шапқыншылыққа ұшырағанын,бірақ залық бәріне төтеп беріп,елдігі мен салтын сақтап қалғанын мақтана асқақтата жырына қосады. ...Қарсыласпай өлмедім,қан татырдым, Құлап қалсам атымнан қайта тұрдым, Сансыз басты дидай сан сүміріп, «Мен - қазақпын» дегенді айта тұрдым»,- деп,оқырманды жігерлендіре түссе,енді бірде қазақтың ән-күйінің құдіретін өзгеше бір үнмен суреттейді. ...Күй емеспе,батасыз нар идірген? Ән емес пе,аққудай жар ілдірген? Жыр емес пе,жүрекке жел бітірген? Олар барда қалайша тарылды іргелі?- деп қазақ халқының ән-күйінің даралығын паш етіп,мұндай өнері бар халықтың ешқашан мойымайтынына үлкен сенім артады.Поэманың келесі бір шумағында: Ұлы аманат етейік еркіндікті, Ел құлдықты білмесін,жер күндікті, Аңсаймын мен,сенемін,туады ертең «Қазақ болу – зор бақыт» дер күн тіпті,- деп бүгінгі егемендікті жыр еткендей әсерге бөлейді.Ақын болашаққа сенеді.Сондықтан да ол ақынша желпіне,көңіл күйдің ырқына беріле жырлайды. Мен – қазақпын,биікпін,байтақ елмін, Қайта тудым,өмірге қайта келдім Мың да бір тірілдім мәңгі өлмеске- Айта бергім келеді,айта бергім,- деген өлең жолдары бүгінгі күн үшін айтылғандай сезімін,ақындық даңқын көтере түседі. жүктеу/скачать 80,78 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|