6-тапсырма. Мәтінге дейінгі жұмыс.
а) 1999 жыл қандай жыл деп аталған?
ә) Сәтбаевтың меретойына байланысты қандай мәдени шаралар өткізілді?
б) Университетімізде Сәтбаев жылы қалай өтті?
в) Қаныш Имантайұлының азан шақырылып қойылған аты кім?
г) Сәтбаевты қызықтырған не нәрсе еді?
Перзент, азан шақыру, сауатты, кедергі болжам, тармақ мұқаба қырлары сөздерінің мағынасын түсіндіру.
7-тапсырма. Мәтін бойынша ауызша сөйлесу.
а) Қ. Сәтбаев кім?
ә) Қ. Сәтбаев қай жерде, қай жылы туған?
б) Қ. Сәтбаев ғылымының кай саласында еңбек етті?
в) Ғалым арманының іске асуына кім себепші болды? ә) Сәтбаевтың үлкен еңбекке баруына қандай баспалдақтар болды?
г) Сәтбаев еңбектерінің басты жетістіктері неде?
Тілдік материалды игерту жұмысы.
Мәтіндегі сан есімдерді теріп жазыңыздар, қай түрі екенін атаңыздар.
8-тапсырма.
а) Сәтбаев дүниеге қандай картаны әкелді? Ол жөнінде не білесіздер?
ә) Сәтбаевтың қандай ғылыми еңбегі бар?
б) Сәтбаевтың ғылым саласындағы еңбектері қалай бағаланды? Ол қандай құрметті атақтарға ие болды?
в) Ғалым есімі ұрпақ есінде екендігіне тағы қандай дәлелдер келтіруге болады?
г) Мәтінді тағы қалай атауға болады?
д) Сөйлесу мен тілдік материалдар негізінде мәтінді мазмұндаңыздар.
14-сабақ
Туынды зат есімдер
(Образование имен существительных)
В казахском языке, как и в русском, имеются части речи. В отличие от русского в казахском языке имена существительные в исходной форме (им.п., ед.ч.) отвечают на вопрос кім? «кто?», если обозначают людей, не? «что?», если они обозначают все остальные существа и предметы (одушевленные и неодушвленные). Ср.
Бала суда жүзіп жүр «Мальчик плавает в воде». –Суда кім жүзіп жүр? «Кто плавает в воде?» Үйрек суда жүзіп жүр «Утка плавает в воде». – Суда не жүзіп жүр? «Кто плавает в воде? »
В казахском языке существительные (а также местоимения) не обладают грамматической категорией рода. Они делятся на корневые, производные и сложные. Производные образуются при помощи суффиксов.
Суффиксы
|
Примеры
|
1.
|
-шы/-ші образует сущ., обозначающие профессию человека
|
Жазу «писать – жазу-шшы «писатель», етік «сапоги»- етік-ші «сапожник»; балық «рыба»- балық-шы «рыбак»
|
2.
|
лық/-лік, дық/-дік, тық/-тік образуют сущ., обозначающие отвлеченные понятия
|
бала «ребенок»- бала-лық, «детство»; дос «друг»- дос-тық «дружба», батыр «герой»- батыр-лық «мужество, геройство».
|
3.
|
-лас/-лес, -дас/-дес, -тас/-тес образуют сущ., обозначающие совместное местонахождение или совместное действие
|
жер «земля»- жер-лес «земляк»; курс «курс»- курс-тас «однокурсник», ат «имя»- ат-тас «тезка»
|
Достарыңызбен бөлісу: |