12 жылдық жалпы орта мектептің базалық білім мазмұнын анықтау әдістері

Батыс елдерінің 1918-1945 жж. саяси және әлеуметтік - экономикалық дамуы. Батыс елдерінің дүниежүзілік соғыстар аралығындағы дамуының негізгі бағыттары. Италия. Германия. Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы. Испания. Францияс. Ұлыбритания. Орталық және Оңтүстік-Шығыс Еуропа елдері. Америка Құрама Штаттары. Латын Америкасы елдері.

Дене қимылдарының қасиеттерін көрсетуі тиіс: «Жылдамдық; Күш; Төзімділік (кез келген жаттығу таңдалып алынады); Қимылдарды үйлестіру».

• 
  Қарулы Күштер – Қазақстан Республикасының тәуелсіздігін қорғауда: ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің алатын орны және рөлі; Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің рәміздері және әскери бөлім туының маңызы; Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әскер түрлері, офицерлік және сержанттық құрамның әскери атақтары; Ел тәуелсіздігін және мемлекетіміздің территориялық тұтастығын қорғау бойынша Қазақстан Республикасы азаматтарының конституциялық және заң шығарушы құқықтары мен міндеттері.
  
• 
  Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің жалпыәскери жарғылары: Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері жарғыларының атқаратын қызметтері; Қарулы Күштердің Тәртіптік жарғыларының ерекшеліктері және жалпы талаптарының мазмұны; Қарулы Күштердің ішкі қызмет жарғыларының ерекшеліктері және жалпы талаптарының мазмұны; Қарулы Күштердің саптық жарғыларының ерекшеліктері және жалпы талаптарының мазмұнын.
  
• 
  тактикалық дайындық: қазіргі заманғы ұрыстың жалпы сипатын; ұрыс түрлері және олардың сипатын; мотоатқыштар бөлімшесін ұйымдастыру және оның қарулануын;
  
• 
  атыс дайындығы: автоматтың (пулеметтің) атқаратын қызметі, ұрыстық асиеті, жалпы құрылысы мен жұмыс істеу механизмдерін; қару және оқ-дәрілерді қолдану кезіндегі қауіпсіздік ережелерін;
  
• 
  саптық дайындық: «сап» және «сап элементтері» анықтамаларын; сапқа тұру және саппен қозғалуға арналған пәрмендер, алдын ала берілетін және орындауға берілетін пәрмендердің арасындағы айырмашылықты; саптық және жорықтық адыммен қозғалу, бір орында және қозғалыс кезінде бұрылуды орындау әдістеріді; бөлімшені бір және екі қатарға тұрғызуға берілетін пәрмендер және тұру тәртібі; бір қатардан екі қатарға сап құру және екі қатардан бір қатарға қайта сап құруды; саптан шығу және қайтадан сапқа тұруды орындауға берілетін пәрмендер және орындауды;
  
• 
  әскери топография: бағдар және жергілікті жерде бағдарлау туралы жалпы түсінікті; Адрианов компасының құрылысын; азимут туралы түсінік: А – шынайы азимут, мА – магнитті азимуты, δ –магниттік тәуелділікті; компас бойынша көкжиек тұстарын анықтау әдістерін; магнитті азимут бойынша қозғалудың мәнін білулері керек.
  

• 
  бөлімшенің ату карточкасын құруды; кез келген жерде жаудың оғының астымен қозғалуды; кедергілерден (бекіністер) өтуді; бақылау және атыс жүргізетін орынды таңдау, сондай-ақ ұрыс кезінде оқпана қазуды; «Радиациялық қауіп», «Химиялық дабыл!», «Әуе!», «Бөлімше, ұрысқа!» белгілері бойынша әрекет етуді;
  
• 
  автоматты (пулеметті) жартылай бұзу және жинауды орындауды; автоматтың (пулеметтің) жарамдылығын, тазалығын тексеру, оны майлау және атуға дайындауды; автоматтан (пулеметтен) ату кезінде болуы мүмкін кедергілерді жоюды;
  
• 
  саптық қалыпты қабылдау, «Саптал!», «Түзел!», «Тік тұр!», «Еркін тұр!» және «Жинақтал!» пәрмендерін орындауды; бас киіммен, бас киімсіз бір орында және қозғалыста сәлемдесуді орындауды;
  
• 
  жергілікті жерде бағдарлауды; компас бойынша бағдарға қатысты магнитті азимут бағытын анықтауды; магнитті азимут бойынша жергілікті жерде қозғалуды орындай білулері керек.
  

• 
  Қарулы Күштер – Қазақстан Республикасының тәуелсіздігін қорғауда: әскери қызметті өтудің құқықтық негіздерін; әскерге шақырушылар мен әскерге шақыру жасына дейінгілерді даярлауды; әскери мамандықтар бойынша даярлықты;
  
• 
  саптық дайындық: қозғалыс кезінде бұрылуды; қарумен сапта тұруды; машина маңында және машинадағы сарбаздың әрекеттерін; сапты және машинаны басқаруға арналған белгілерді: қолмен, жалаушамен және шаммен;
  
• 
  өмір қауіпсіздігінің негіздері: Азаматтық қорғаныс (АҚ); радиациялық құралдар және химиялық барлауды; радиациялық және химиялық қадағалау бекетінің құрамындағы барлаушының әрекеттерін;
  
• 
  медицина білімдерінің негіздері: жұқпалы аурулардың негізгі топтарының сипаттамасын; карантин және биологиялық зақымдау ошағында обсервациялауды; қыша қолдану арқылы қанайналымға әсер ету шараларын; бинпен таңудың негізгі әдістерін; нығайтушы және қысушы байламдарды таңу ережелерін; бас, кеуде және құрсақ жарақаттанған кезде байламды таңу ерекшеліктерін; өкпені жасанды желдендіру тәсілдерін («ауызбен ауызға», «ауызбен мұрынға», Сильвестр бойынша, Каллистов бойынша) білулері керек.
  

• 
  машина маңында және машинадағы әрекет ету кезінде бұйрық беруді; қарумен түрлі қимыл-қозғалыс әрекеттерін орындауды; қозғалыс кезінде бұрылуды; белгінің көмегімен сапты және машинаны басқаруды;
  
• 
  радиациялық және химиялық барлау құралдарымен жұмыс істеуді;
  
• 
  науқасты күтуді; артериялық қысымды анықтауды; жүрекке жанама (жабық) массаж жасау және өкпені жасанды желдендіруді; ашық және жабық түрдегі сынықтарда шина қолдана отырып алғашқы дәрігерлік көмек көрсетуді; бассүйек, бұғана, қабырға, омыртқа, жамбас сүйегі және аяққол сынған кезде алғашқы дәрігерлік көмек көрсетуді (қолда бар құралдарды пайдалана отырып); бас, кеуде, құрсақ, жамбас және аяқ-қолға байлам таңуды; түрлі қайғылы оқиғалар кезінде (үсу, күн тию, электрлік жарақат, суға бату) алғашқы дәрігерлік көмек көрсетуді орындай білулері керек.
  

Әлемдегі дамыған елдердің (Германия, АҚШ, Франция, Англия, Жапония, Швейцария және т.б.) білім жүйесін талдауда көрсеткендей, олардың бәрінде орта мектеп 12 немесе 13 жылға дейін созылып, соңғы 2-3 жылда міндетті түрде бейінді оқыту жүзеге асырылады. Осы елдердің барлығында оқушыларға жалпы білім негіздерін бере отырып, бейінді оқыту сатысында оларды әрқайсысының жеке интеллектуалдық- шығармашылық қабілеттеріне, рухани сұраныстарына бейімдей отырып, даралап, жеке білім бағдарламаларымен оқыту тәжірибелері қазіргі заман талаптарына бірден-бір лайық жүйе және ол тиімді нәтижесін беріп отыр.

12 жылдық білім беру үдерісінде оқушының өзіндік сана, өзіндік таным, өзіндік білім алу, өзара қарым-қатынас, өз өмірінің субьектілігі тәрізді тұлғалық сапалар бейіналды және бейіндік оқыту нәтижесінде қалыптасады және одан әрі дамиды.

Жалпы орта мектептің 11-12 сыныптарында бейінді оқудан өткен мектеп түлектері қазіргі мектеп түлектерімен салыстырғанда өз мамандықтарын, өмір жолдарын таңдауға және оны дербес, табысты меңгеруге әлдеқайда жақсы әзірленіп шығады. Сондықтан, жалпы орта білімнің базалық мазмұны жан-жақты тұлғаны тәрбиелеудің құралы ретінде оқушылардың шығармашылықпен ойлау қабілетін дамытуға, өмірдің қай саласында болмасын өз орнын таба білуге, әртүрлі жағдайларда проблемаларды шеше алуға және т.б. түйінді құзыреттіліктерді қалыптастыруға бағытталады.

Сонымен 12 жылдық мектептің жалпы орта білім беру деңгейінде базалық білім мазмұнын анықтау әдістері мен жобалау негіздері анықталды:

• 
  12 жылдық мектептегі бейіндік оқытуды дамытудың басымды бағыттары;
  
• 
  12 жылдық оқытудағы білім мазмұнына қойылатын талаптар;
  
• 
  жалпы орта білім беру деңгейіндегі оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар (түйінді мен пәндік нәтижелері);
  
• 
  12 жылдық жалпы орта білім беру деңгейінде түйінді құзыреттіліктердің қалыптасу нәтижелері;
  
• 
  11-12 сыныптардағы базалық білім мазмұнының білім салалары және олардың білім мазмұнына қойылатын талаптар;
  
• 
  бейіндік оқытудың білім беру бағыттары және олардың білім мазмұнына қойылатын талаптар мен ерекшеліктер;
  
• 
  12 жылдық мектептегі жалпы орта білім беру деңгейіндегі білім мазмұнын анықтауда жүзеге асырылатын дидактикалық принциптер;
  
• 
  12 жылдық мектептегі жалпы орта білім берудің базалық мазмұнын анықтаудың матрицасы берілді.
  

Оқытудың жоғары сатысында, яғни бейіндік білім беруде оқушылар өздігінен оқу дағдыларын игере алатындықтан, оларды белгілі мәселе төңірегінде ой қозғай алатын, жеке пәндерге деген талғамы, талғауы бар саналы азамат ретінде оқушыны тани аламыз. Сондықтан 12 жылдық мектептің оқушысы нарықтық қатынастар мен ақпараттық қоғамның өзгермелі жағдайларына анағұрлым дұрыс бейімделген, жүйелі білім негіздерін тәжірибелік іс-әрекеттерге ұштастыра білетін, функционалды сауатты, өмірлік қажетті құзыреттіліктері қалыптасқан, өзін-өзі дамытуға, өз бетінше табысты өмір сүруге, өзіне және қоғамға пайдалы қызмет атқаруға лайықты тұлға болуы тиіс.

1. 
   Қазақстан Республикасының Президенті – Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақстан-2050» стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Қазақстан халқына Жолдауы (2012ж. 14.12.). – Астана, 2012.
   
2. 
   Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы /Қазақстан Республикасы Президентінің 2010ж.07.12. №1118 Жарлығымен бекітілген.
   
3. 
   Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы. 27.07.2007.
   
4. 
   Оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі
   2012-2016 жылдарға арналған ұлттық іс-қимыл жоспары /Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 ж. 25.06 №832 Қаулысымен бекітілген.
   
5. 
   «Балалар мен жасөспірімдерді тәрбиелеу мен білім беру объектілеріне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар» санитариялық қағидалары /Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011ж. 30.12. №1684 Қаулысымен бекітілген.
   
6. 
   Шамшиева М.А. «Жас ерекшелігі педагогикасы» пәні бойынша оқу-әдістемелік нұсқау. – Ақтау: КМТжИУ, 2010. – 43 бет.
   
7. 
   Белкин А.С. Основы возрастной педагогики. – М.: Издательский центр «Академия», 2000. – 192 с.
   
8. 
   Петровский А.В. Педагогикалық және жас ерекшелігі психологиясы. Алматы, «Мектеп». – 1987. 125б.
   
9. 
   Әбдікәрімұлы Б., Айқынбаева Г.Қ. 12 жылдық мектепке өту мәселесінің педагогикалық-психологиялық ерекшеліктері: Ғылыми басылым. – Астана: ЕГИ, 2008. – 284 б.
   
10. 
    Айқынбаева Г.Қ. 12 жылдық мектепке өту мәселесінің педагогикалық-психологиялық ерекшеліктері: п.ғ.к. ғыл. дәрежесін алу үшін дайын. дисс. Авторефераты. – Астана, 2008. – 32 б.
    
11. 
    Мұқанов М.М. Жас ерекшелік және педагогикалық психология. – Алматы, «КазПИ баспасы», 1980. – 29б.
    
12. 
    Поливанова К.Н. Психологическое содержание подросткового возраста //Вопросы психологии, 1996. – №1. – С.20-23.
    
13. 
    Ахтаева Н.С., Әбдіғапбарова А.І., Бекбаева З.Н. Әлеуметтік психология. – Алматы: «Қазақ университеті», 2007.
    
14. 
    Кон И.С. Психология юношеского возраста. – М., 1979.
    
15. 
    Васильев С. Профессиональная ориентация учащихся как одно из условий осознанного выбора профиля обучения //Мектеп директоры = Директор школы. – 2008. – № 3. – С.35-37.
    
16. 
    Смағұлова Г.Қ. және т.б. Шетелдік тәжірибедегі 12 жылдық білім беру //Аль-Фараби атындағы ҚазҰУ хабаршысы. – Алматы, 2012. – 9 б.
    
17. 
    Карибаева А.А. 12-летнее образование в странах с переходной экономикой// Абай атындагы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы. Әлем халықтары тілдері сериясы. = Вестн. КазНПУ им. Абая. Сер. Языки народов мира. – 2006. – №1(8). – С.87-89.
    
18. 
    Дружинский А.Н. Международный опыт 12-летнего среднего образования //Сборник Международной научно-практической конференции «Научное обеспечение функционирования 12-летнего среднего образования». – Алматы, 2007. – 20-21 апреля. – Ч.1. – С.45-49.
    
19. 
    Жұмағұлов Б.Т. Қазақстан Республикасы білім беру жүйесінің дамуы//12 жылдық білім беру = 12-летнее образование. – 2010. – №10. – Б.7-10.
    
20. 
    Дуйсебек А.Т. Современные векторы трансформации методологии и содержания образования //12 жылдық білім беру = 12-летнее образование. – 2011. – №5. – С.50-53.
    
21. 
    Муканова С.Д. Концептуальные основы развития профильного обучения в Республике Казахстан //Білім беру мекемесі басшыларыныц аныктамалығы = Справочник руководителя образовательного учреждения. – 2011. – № 8. – С.74-84.
    
22. 
    Бегалинова К.К. Современные тенденции образования //12 жылдық білім беру = 12-летнее образование. – 2010. – №12. – С.3-6.
    
23. 
    Дуйсебек А.Т., Туяков Е.А. Модернизация казахстанского образования в контексте общечеловеческих, национальных и личностных приоритетов //Материалы международной научно-практической конференции «Образование: Традиции и инновации». – Прага, Чешская республика (27.12.2012г.). – С.347-351.
    
24. 
    Садыков Т.С., Абылкасымова А.Е. Методология 12-летнего образования. – Алматы: НИЦ «Ғылым», 2003. – 164 с.
    
25. 
    Дуйсебек А.Т. Современные аспекты обновления содержания школьного образования //Сб.материалов Международной заочной научно-практической конференции «Педагогические и психологические науки: актуальные вопросы». – Новосибирск, 31 октября 2012 г. – С. 36-38.
    
26. 
    Бұшымбаева Қ.Т. 12 жылдық білім беру жүйесінде жаңа түйінді құзыреттіліктерді пайдалану// Қазақ тілі Қазақстан мектебінде=Казахский язык в Казахстанской школе. – 2011. – № 4. – 34-38 б.
    
27. 
    Бұзаубақова К.Ж. Құзыреттілік тұрғыдан білім берудегі білім сапасының мәні //«Шаяхметов оқулары» атты Республикалық ғылыми-практикалық конференция материалдары. – Павлодар, 2009. – Б.237-243.
    
28. 
    Хуторской А. Ключевые компетенции как компонент личностно-ориентированной парадигмы образования //Народное образование. – 2003. – №2. – С.4-9.
    
29. 
    Андриенко Е.В., Пономарева Е.С. Формирование коммуникативной компетентности учащихся в процессе профильного образования // Педагогика жэне психология = Педагогика и психология (КазНПУ им.Абая). – 2010. – №1. – С.28-32.
    
30. 
    Афанасьева С.И. Формирование информационной компетентности учащихся в профильных классах //Наука и образование: история, современность, перспективы развития: Сб. докл. междунар. науч.-практ. конф. (15-16 окт. 2010 г.). – Усть-Каменогорск, 2010. – Ч.З. – С.123-128.
    
31. 
    Дуйсебек А.Т. Векторы обновления содержания образования в контексте современных мировоззренческих трансформации // Сб.материалов
    III Международной научно-практической конференции «Теория и практика современного образования». – Санкт Петербург, 20-21 ноября 2012 г. – С.28-34.
    
32. 
    Дүйсебек Ә.Т. Құндылық өзгерістері жағдайында білім мен тәрбие мазмұнын жетілдірудің әдіснамалық негіздері //Республикалық ғылыми-практикалық конференция жинағы. – Арқалық: Арқалық мемлекеттік педагогикалық институты, 2012. – Б.24-28.
    
33. 
    Иванова Н. Теоретико-методологические основы содержания образования в 12-летней школе //12 летнее образование. –2005. – №7. – С.3-15.
    
34. 
    Бабаев Д.В., Омаралиев А.Ч. Совершенствование профессионального мастерства учителей естественно-математических дисциплин //Абай атындагы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы. Физика-математика ғылымдары сериясы = Вестн. КазНПУ им. Абая. Сер. Физико-математические науки. – 2005. – №2(13). – С.37-40.
    
35. 
    Дуйсебек А.Т. Совершенствование естественнонаучного образования в контексте современных требований //«Білім-Образование» спецвыпуск для
    I съезда учителей химии и биологии РК «Школьное естественнонаучное образование: общество, наука и технология XXI века». – Усть-Каменогорск, июнь 2012 г. – С.14-16.
    
36. 
    Столетов В.Н. О научных основах отбора содержания образования для учебников //Проблемы школьного учебника. – Вып.8. – М., 1980. – С.6-16.
    
37. 
    12 жылдық білім беруге көшу бойынша 7-ші эксперименттік сыныптардың байқау оқулықтары мен ОӘК-нің сапасын апробациялау мониторингі. – Астана, 2010. – 67 б.
    
38. 
    12 жылдық мектепке арналған оқу әдебиеттерінің сапа мониторингі: 8-ші эксперименттік сыныптарға арналған оқулықтар мен оқу-әдістемелік кешендерін өткізу қорытындысы. – Астана, 2011. – 65 б.
    
39. 
    12 жылдық мектепке арналған оқу әдебиеттерінің сапа мониторингі: 9-ші эксперименттік сыныптарға арналған оқулықтар мен оқу-әдістемелік кешендерін өткізу қорытындысы. – Астана, 2011. – 52 б.
    

Әдістемелік құрал

Басуға 01.04.2013 қол қойылды. Пішімі 60×84 ^1/₁₆. Қағазы офсеттік. Офсеттік басылыс.

Қаріп түрі «Times New Roman». Шартты баспа табағы 5,0.

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

«Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы» РМҚК

010000, Астана қ., Достық көшесі 20, «Санкт-Петербург» с.-і. о., 13-қабат.