Тоқырау кезеңі. Л.И. Брежнев

50 – жж. кеңес экономикасы едәуір тиімді дамыды: еңбек өнімділігі 62%, қорқайтарымы 17% - ке өсті. Тың және тыңайған жерлерді игеру нәтижесінде жалпы астық өндіру 1953 ж. 82,5 млн. тоннадан 1956 ж. 125 млн. тоннаға жетті. Бірақ бұл уақытша табыс еді. 60 – жж.басында шет елдерден жаппай астық сатып алына бастады.

КСРО өзінің Батыспен салыстырғандағы ғылыми – техникалық мешеулігіне қарамастан, таңқаларлық табыстарға қол жеткізді. Атом электрстансасы салынды (1954), «Ленин» атомоходы суға түсірілді, Жердің тұңғыш жасанды серігі ұшырылды (1957), ал 1961 ж. аспан кеңістігінде бортында адамы бар тұңғыш ғарыш кемесі ұшырылды.

Дегенмен 70 жж. ортасынан бастап КСРО экономикасында дағдарыс құбылыстарының нышандары белгі бере бастады. Ғылыми – техникалық прогресс баяулап, өнеркәсіптік жетекші салаларында құрал – жабдықтардың моральдық тозғаны байқалды, инфрақұрылымдық салалардың негізгі өндірістен артта қалушылығы, өнеркәсіп үшін қажетті шикізаттардың қымбаттауы орын алды. 1960-1985жж. аралығында негізгі қорлар жеті есе өссе, ұлттық табыс тек төрт есе ғана артты. Міне, мұның барлығы экономиканың экстенсивтік жолмен дамып келгенін айғақтады. Мұның негізгі себептерінің бірі аса ірі әскери – соғыс қуатын жасауға бағытталған ел басшыларының өркөкіректік саясаты болды.

Елдің экономикасына басшылық басқарудың қатал әкімгершілік – жоспарлы үлестіру жүйесінің шеңберінде іске асырылды. Материалдық игіліктер өндіру салалары өндіріс құрал – жабдықтарын өндіруден анағұрлым артта қалушылыққа негізделген экономикалық құрылым әлеуметтік саланың нашарлауына әкеліп соқты, себебі, оған қаржы – қаражат мемлекеттік бюджеттен қалдық принципі бойынша бөлініп отырылды.

Әлеуметтік – экономикалық және қоғамдық – саяси өмірдің жаппай мемлекеттендірілуі: елдегі демократиялық бастамалардың тарылуы, өндірушінің монополизмі, бірпартиялық саяси жүйе басқаша ойлауға тиым салынуына, мұның барлығы адамның қоғамдық меншіктен қол үзуіне және еңбек пен оның қортындысына деген қызығушылыықтың жойылуына алып келді.

Күннен – күнге белең алып жатқан дағдарыс құбылыстарының жағдайында ұлы мемлекет мәртебесін ұстап тұру тек әлеуметтік бағдармаларды қысқарту және табиғи қорларды шексіз пайдалану арқылы ғана мүмкін болды.

Экономикалық дағдарыс пен қоса – қабат елде идеологиялық, одан соң саяси дағдарыс та пісіп жетілді.Бұл жылдары Сталиннің жеке басына табынушылықты сынау тоқтатылды, басқаша ойлаудың қандай да болмасын көріністеріне қысым жасау мен жазалау күшейе түсті. 60 –жж. ортасында елде құқық қорғау және диссиденттік қозғалыс қалыптасты, оған қатысушылар конституцияның принциптерінің, оның ішінде КСРО қол қойған халықаралық актілерде тұжырымдалған адам құқықтарының қатаң сақталуын талап етті.

Партия және үкімет орындары бұл талаптарға ешқандай құлақ аспады. Мұндай қозғалыстарға қатысушылардың көпшілігі қамауға алынып, ұзақ мерзімдерге сотталды, жер аударылды немесе шетелдерге қуылды.