2. Философияның пәні: адам және дүние мәселесі. Ежелгі үнді философиясының негізгі мектептері. Буддизм философиясы
Парменидтің болмыс бейболмыс теориясы
жүктеу/скачать 482 Kb.
|
Шпор Философия 2012
| 37. Парменидтің болмыс бейболмыс теориясы
Онтология (гр. «ontos» - болмыс, «logos» - ілім) – болмыс проблемасын зерттейтін философияның орталық тарауларының бірі. «Болмыс» философиядағы түпкі, негізгі ұғымдардың қатарына жатады. Философияның қалыптасуы осы проблеманы зерттеуден басталды. Ертедегі Үнді, ертедегі Қытай, антикалық философия алдымен онтологиямен айналысты, болмыстың мәнін түсінуге тырысты, содан кейін философия өз пәнін кеңейтті, өзіне гносеология (таным туралы ілім), логика, тағы басқа проблемаларды қосты, енгізді. «Болмыс» термині философияда XVII ғасырдан бастап қолданылды. Бірақ осы ұғымды тұңғыш рет көне грек философы Парменид ұсынған болатын («Табиғат туралы» деген поэмасында). Болмыс (бытие) – не бар болса, соның бәрі. Осы түсініктің арғы түбірінде барлық, яғни «болу», «бар болу» деген мағына жатыр. Болмысқа материалдық заттар да, құбылыстар мен процестер де, қатынастар мен байланыстар да, тіпті рухани өмір көріністері де жатады: адам немесе жануар, табиғат немесе қоғам, шексіз галактика немесе біздің жер планетамыз, ақынның фантазиясы немесе математиктің теориясы және т.с.с. Болмыс – бұл өз жиынтығындағы объективтік және субъективтік реалдылық, шындық. Бұл проблеманың бай зерттелу тарихы бар (Парменид, Гераклит, Платон, Аристотель, орта ғасырлар, Қайта Өрлеу дәуірі, Жаңа заман, неміс классикалық, марксизм, феноменология, экзистенциализм философиясы және т.б.). Болмыстың қарама-қарсы ұғымы бар – бейболмыс (болмыссыздық, болымсыздық – небытие). Егер болмыс бар нәрсенің (бардың) бәрі болса, бейболмыс – бұл жоқ нәрсенің (жоқтың) бәрі, бірдеңенің толық жоқтығы (полное отсутствие чего-либо). Бірақ бейболмыс та болмыспен бірлікте және ол сияқты реалдылы. Қоршаған дүниенің, әлемнің нәрселері, құбылыстары болмыста да, сондай-ақ бейболмыста да болуы мүмкін. (Бейболмысқа әлі ұрықтанбаған, туылмаған адамдар, жасалмаған нәрселер, бұрын болған, ал қазір жоқ бейболмыстағы адамдар, заттар, қалалар, қоғамдар, өркениеттер, мемлекеттер т.б. жатады). Парменид (б.з.д. 5-7 ғ.)- «болмыс» ұғымын алғаш рет философияға енгізген, ежелгі грек философы, Элей мектебінің өкілі. Парменид дүниені қозғалмайтын, тұтас, толтырылған шар түрінде елестетті. Екі бастаманы көрсетеді-от, жарық және қараңғылық. Сезімнің көрсетуіне сенбеу, пайымдық білімді жоғары бағалау Парменид іліміндегі рационализмнің басым екендіген аңғартады. «Болмыс-бар нәрсе, олай болса ол туралы ойлауға, оймен бейнелеуге, зерттеуге, сипаттауға болады»,-дейді. Парменидтің пікірінше, болмыс дегеніміз – бар болу, өмір сүру, одан басқа ештеңе жоқ, ал жоқ болу – болмыссыздық. Парменид әлемнің болмыс есебінде тұтастығына, тұрақтылығына, мәңгілігіне, ең бастысы, бар болуына, өмір сүретіндігіне көңіл бөледі. Араб-мұсылман философтары антикалық ойдың Парменид қалыптастырған және Платон, Демокрит, Аристотель толықтырган “Болмыс бар, бейболмыс жоқ” деген негізгі қорытындысын қабылдайды. жүктеу/скачать 482 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|