2022-2023 ОҚу жылында қазақстан республикасының орта білім беру ұйымдарында

296 
2) оқытудың арнайы әдістері, тәсілдері және құралдары; 
3) Техникалық және компенсаторлық құралдар; 
4) тіршілік ету ортасы; 
5) арнайы дайындалған педагогтар; 
6) психологиялық-педагогикалық көмек (логопедтер, арнайы педагогтар: 
сурдопедагогтар, тифлопедагогтар, олигофренопедагогтар, психологтар, 
әлеуметтік педагогтар, ЕДШ нұсқаушылары); 
6) дамудың кемшіліктерін өтеуді, әлеуметтік, коммуникативтік 
дағдыларды қалыптастыруды қамтамасыз ететін оқу жоспарының арнайы 
пәндері; 
7) медициналық, әлеуметтік және өзге де қызметтер. 
Арнайы жағдай жасау үшін мектеп педагогтары мен мамандары 
оқушылардың ерекше білім алу қажеттіліктерін бағалауды жүзеге асырады. 
Арнайы мектептерде /сыныптарда негізгі орта білім беру деңгейінде оқыту 
ұзақтығы білім алушылардың танымдық іс-әрекетінің ерекшеліктерін, оқытудың 
баяу қарқынын, оқу бағдарламаларының мазмұнын толық меңгеруге ықпал 
ететін пропедевтикалық және компенсаторлық-дамытушы бөлімдерді жалпы 
білім беретін пәндерге енгізу қажеттілігін ескере отырып, 10-сынып есебінен 1 
жылға ұлғайтылды. 
5-10 сыныптардағы оқу жылының ұзақтығы - 34 оқу аптасын құрайды. Оқу 
күнінің тәртібі білім алушылардың қатты шаршауын ескере отырып белгіленеді: 
бірінші ауысымда үзілістерде демалу үшін жеткілікті уақыт бөлінеді. Есту, 
көру, тірек-қимыл аппараты бұзылған, сөйлеу қабілеті ауыр, психикалық дамуы 
тежелген білім алушыларға арналған үлгілік оқу жоспарларының инвариантты 
бөлігінің жалпы білім беретін пәндерінің тізбесі және олардың негізгі мазмұны 
мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартының талаптарына сәйкес 
келеді. 
Факультативтік сабақтар мен элективті курстардың сағаттары еңбекке 
оқыту бейіні бойынша сабақтарға, жалпы білім беру циклінің пәндерін 
зерделеуге, жаңа пәндерді, қосымша білім беру модульдерін, арнайы курстар мен 
практикумдарды енгізуге, оқушыларды әлеуметтендіруге, даму кемшіліктерін 
жеңуге, оқушылардың шығармашылық қабілеттерін жетілдіруге ықпал ететін 
сабақтарға пайдаланылуы мүмкін. Оқыту арнайы оқу бағдарламалары ретінде 
жүзеге асырылады (бағдарламалар Академияның сайтында орналастырылған – 
www.nao.kz) білім алушылардың психофизикалық ерекшеліктері мен танымдық 
мүмкіндіктері ескеріле отырып, негізгі орта білім берудің оқу бағдарламалары, 
сондай-ақ жалпы білім берудің оқу бағдарламалары негізінде әзірленген білім 
беру бағдарламалары болып табылады. Екінші (қазақ немесе орыс) және үшінші 
(шет) тілдерді оқыту білім алушылардың тілдік даму деңгейін ескере отырып 
жүзеге асырылады, оқытудың мазмұнын, әдістерін және жетістіктерін бағалауды 
бейімдеу көзделеді. 
Үлгілік оқу жоспарлары мен оқу бағдарламаларының негізінде оқу жұмыс 
жоспарлары мен бағдарламалары әзірленеді, олар педагогикалық кеңесте 
қаралады және білім беру ұйымының басшысы бекітеді. Педагогикалық кеңестің 

297 
шешімі бойынша білім алушылардың ерекше білім беру қажеттіліктеріне сәйкес 
үлгілік оқу жоспарының оқу пәндері арасында сағаттарды 20% - ға дейін қайта 
бөлуге жол беріледі (үлгілік оқу жоспарының жалпы сағат саны шеңберінен 
шықпастан). 
Қажет болған жағдайда білім алушылардың жеке ерекшеліктері мен 
әлеуетті мүмкіндіктеріне сәйкес оқу бағдарламаларын бейімдеу жүзеге 
асырылады.
Оқу процесінде арнайы ОӘК, сондай-ақ жалпы білім беретін мектептерге 
арналған ОӘК пайдаланылады.
Көзі көрмейтін балаларды оқыту жалпы білім беретін мектептерге 
арналған Брайль қарпімен басылған оқулықтар бойынша жүзеге асырылады. 
Нашар көретін оқушыларды оқыту жалпы білім беретін мектептерге арналған 
ірілендірілген қаріпті пайдалана отырып шығарылған оқулықтар бойынша 
жүзеге асырылады. 
Арнайы мектептерде есту, көру және тірек-қимыл аппараты бұзылған білім 
алушылар үшін ақыл-ой кемістігі бар (ақыл-ой кемістігі бар) оқушылар 
анықталған кезде 4-6 оқушыны қамтитын арнайы сыныптар құрылады. 
Сыныптарда оқу ақыл-ойы бұзылған балаларға арналған үлгілік оқу жоспарлары 
мен бағдарламалары бойынша, мектеп түріне сәйкес үлгілік оқу жоспарынан 
түзету компонентін енгізе отырып жүзеге асырылады. 
Ақыл-ойы бұзылған оқушыларға арналған үлгілік оқу жоспарының 
бөлімдері мен оқу пәндерінің тізбесі, сондай-ақ оқу бағдарламалары мен 
оқулықтардың мазмұны МЖМБС мазмұнын іске асырмайды. 
Оқу процесі арнайы оқулықтар мен оқыту әдістемелерін пайдалана 
отырып, арнайы оқу бағдарламалары бойынша жеңіл және орташа ақыл-ой 
кемістігі бар білім алушылар үшін Үлгілік оқу жоспарларына сәйкес жүзеге 
асырылады. 
Орташа ақыл-ой кемістігі бар оқушыларды оқыту жекелеген сыныптарда 
(II бөлім) немесе педагогикалық кеңестің шешімі бойынша жеңіл ақыл-ой 
кемістігі бар білім алушылармен бірлесіп ұйымдастырылады. 
Орташа ақыл-ой кемістігі бар оқушыларды оқыту орташа ақыл-ой кемістігі 
бар білім алушылар үшін Үлгілік оқу бағдарламалары негізінде жасалған үлгілік 
оқу жоспарына және жеке оқу бағдарламаларына сәйкес жүзеге асырылады. 
Жеке оқу бағдарламалары сынып педагогы мен психологиялық-педагогикалық 
қолдау мамандарының оқушыны тереңдетіп психологиялық-педагогикалық 
зерттеу деректері негізінде жасалады. Жеке оқу бағдарламасы жартыжылдыққа 
жасалады, Жеке оқу бағдарламасын іске асыру уақыты аяқталғаннан кейін әр 
оқушының жетістіктеріне талдау жасалады және келесі жартыжылдыққа Жеке 
оқу бағдарламасы жасалады. Мұғалім әр оқушының жеке мүмкіндіктерін және 
білім беру және жеке жетістіктерін бақылау нәтижелерін ескере отырып, 
оқытудың мазмұнын, әдістерін, формаларын, дидактикалық құралдарын өз 
бетінше таңдайды. Оқыту мазмұны: шаруашылық Еңбек және тіршілікті 
қамтамасыз ету дағдыларын қалыптастыруға бағытталған; қоршаған орта туралы 
қол жетімді идеялар және әлеуметтік және табиғи ортадағы бағдар; 

298 
коммуникативті дағдылар; қол жетімді еңбек қызметі; практикалық бағыты бар 
және оқушылардың психофизикалық мүмкіндіктеріне сәйкес келетін жалпы 
білім беретін пәндер бойынша қол жетімді білім. 
Арнайы мектептердің/сыныптардың педагогтері сынып құрамын, білім 
алушылардың жеке ерекшеліктері мен мүмкіндіктерін ескере отырып, 
дидактикалық, компенсаторлық-дамыту материалдарын таңдауға құқылы.
Арнайы мектептердегі/сыныптардағы оқу-тәрбие процесі психологиялық-
педагогикалық сүйемелдеу мамандары жүргізетін (психолог, логопед, арнайы 
педагогтар: 
тифлопедагог, 
сурдопедагог, 
олигофренопедагог, 
ЕДШ 
нұсқаушысы, әлеуметтік педагог) әрбір білім алушының қажеттіліктерін 
психологиялық-педагогикалық бағалау деректеріне негізделген сараланған және 
жеке тәсілдерді пайдалана отырып жүзеге асырылады. Психологиялық-
педагогикалық қолдау мұғалімдері мен мамандарының жұмысы командалық 
тәсілді қолдана отырып жүзеге асырылады, мектеп директоры бекіткен 
жергілікті нормативтік актілермен реттеледі. 
Арнайы мектептің/сыныптың білім алушылары үлгілік оқу жоспарының 
тиісті бөлімінде (түзету компоненті) бөлінген сағат шеңберінде психологиялық-
педагогикалық сүйемелдеу мамандары өткізетін фронтальды, кіші топтық және 
жеке сабақтарда арнайы психологиялық-педагогикалық көмек алады. Түзету 
компонентінің үлгілік оқу бағдарламаларының негізінде оқушылардың даму 
ерекшеліктері мен компенсаторлық мүмкіндіктерін ескере отырып, жеке/кіші 
топ/топтық түзету сабақтарын өткізу үшін жеке дамыту бағдарламалары 
жасалады.
Психологиялық-педагогикалық қолдау мамандарымен сабақтар арнайы 
мектептер мен арнайы сыныптардың барлық түрлерінде міндетті болып 
табылады. Түзету компонентінің пәндерін оқу жоспарының инвариантты 
компонентінің пәндерімен ауыстыруға, сондай-ақ осы сағаттардың санын 
азайтуға жол берілмейді. 
Сабақтың негізгі міндеттері::
1) есту қабілеті бұзылған (естімейтін, нашар еститін) білім алушылар үшін:
- жоғары психикалық функцияларды қалыптастыру, жалпы білім беретін 
пәндер бойынша білімді меңгерудің негізі ретінде күнделікті ұғымдарды 
меңгеру үшін тілді меңгеру;
- білім алушының коммуникативтік қызметін қамтамасыз ету, ауызекі тіл 
сөздігін дамыту; 
- ауызша сөйлеуді жетілдіру және қалдық сөйлеу есту қабілетін дамыту 
- оқушылардың ауызша сөйлеуін қалыптастыру мен жетілдірудің есту-
көру негізі ретінде есту қабілетін, айтылымды, еріннен оқуды дамыту. 
Республика мектептерінде естімейтіндерді оқыту процесі есту-көру негізінде 
жүзеге асырылады, оқу процесінде ымдау тілі бағдарламалық материалды 
неғұрлым терең түсіну үшін көмекші құрал ретінде пайдаланылады; 
2) көру қабілеті бұзылған (көзі көрмейтін, нашар көретін) білім алушылар 
үшін:
- нашар көру және көру қабілетін дамыту;

299 
-әлеуметтік-тұрмыстық бағдарлауды (ТҚҚ)қалыптастыру,
- кеңістіктік бағдарлауды қалыптастыру; 
- мимика мен пантомимиканың дамуы;
- сөйлеу және қимыл-қозғалыс дамуының кемшіліктерін еңсеру;
3) тірек-қимыл аппараты бұзылған білім алушылар үшін:
- қозғалыс саласын қалыптастыру және жетілдіру;
- танымдық іс-әрекетті дамыту;
- сөйлеу дамуының кемшіліктерін еңсеру;
4) сөйлеу қабілеті бұзылған білім алушылар үшін:
- сөйлеу дамуындағы ауытқуларды жеңу;
- мотор, сөйлеу-мотор, сөйлеу-ойлау қызметін дамыту; 
5) психикалық дамуы тежелген білім алушылар үшін:
- сөйлеу дамуының кемшіліктерін еңсеру;
- дербестікті және қызметті еркін реттеуді, жоспарлауды және өзін-өзі 
бақылауды дамыту; 
- оқу қызметін жетілдіру;
- оқу бағдарламаларын меңгерудегі олқылықтардың орнын толтыру; 
6)ақыл-ой кемістігі бар (жеңіл және орташа ақыл-ой кемістігі бар) білім 
алушылар үшін:
- қозғалыс саласын жетілдіру (жалпы және ұсақ моторика);
- эмоционалдық саланы, қарым-қатынас дағдыларын, әлеуметтік қолайлы 
мінез-құлық нормаларын, еңбексүйгіштікті дамыту; 
- танымдық іс-әрекетті дамыту;
- оқу, алғашқы кәсіби қызметті дамыту. 
Үлгілік оқу жоспарларының түзету компонентіндегі сабақтарды 
«Дефектология» («Арнайы педагогика») мамандығы бойынша жоғары 
педагогикалық білімі және арнайы мектеп түріне сәйкес білім беру бағдарламасы 
бар педагогтар жүргізеді. Түзету компонентінің пәндері бойынша оқушылардың 
жетістіктерін бағалау кезінде балдық бағалау пайдаланылмайды. Сабақтар 
мектеп кеңесі талқылайтын және білім беру ұйымының басшысы бекітетін 
кестеге сәйкес күннің бірінші және екінші жартысында да топтарда, кіші 
топтарда және жеке өткізіледі.
Оқытудың компенсаторлық-дамытушылық бағыты түзету пәндері, Жалпы 
білім беру циклінің пәндері шеңберінде, сондай-ақ қосымша білім беру 
жүйесінде жүзеге асырылады. 
Еңбекке баулу жұмысшы кадрларға қажеттілікке бағдарланған өңірлік, 
жергілікті жағдайларға сүйене отырып және психофизикалық дамудың жеке 
ерекшеліктерін, денсаулығын, мүмкіндіктерін, сондай-ақ еңбек бейінін таңдау 
негізінде тәрбиеленушілер мен олардың ата-аналарының немесе өзге де заңды 
өкілдерінің мүдделерін ескере отырып ұйымдастырылады. Ерекше білім беру 
қажеттіліктері бар білім алушылар үшін еңбекке оқыту бейіндері бойынша 
үлгілік оқу бағдарламалары не білім алушылардың мүмкіндіктері мен 
қажеттіліктерін ескере отырып мектеп педагогтері жасаған және мектептің 
педагогикалық кеңесі бекіткен бағдарламалар пайдаланылады. Кәсіптік – 

300 
еңбекке оқыту (жалпы еңбек дайындығы), әлеуметтік-тұрмыстық бағдарлау, 
шаруашылық еңбек, қолөнер бойынша сабақтар үшін сыныптар екі топқа 
бөлінеді. Топтарды еңбек түрлері бойынша жинақтау оқушылардың 
психофизикалық жағдайы мен мүмкіндіктерін ескере отырып, дәрігердің 
ұсынымдары негізінде жүзеге асырылады. Оқушыларды параллель және іргелес 
сыныптардан кіші топтарға біріктіруге болады. 
10-сыныпта ақыл-ойы бұзылған оқушыларды оқыту тереңдетілген кәсіби-
еңбек дайындығы үшін арнайы жағдайлар жасай отырып ұйымдастырылады. 
Мектепте оқу кәсіби-еңбек дайындығы бойынша емтиханмен аяқталады. Білім 
алушылар белгіленген тәртіппен бітіру емтихандарынан босатылуы мүмкін. 
Орташа ақыл-ой кемістігі бар оқушылар Еңбек дайындығы пәндері бойынша 
бітіру емтиханын тапсырмайды. 
Есту, көру, тірек-қимыл аппараты бұзылған, сөйлеу қабілеті бұзылған, 
психикалық дамуы тежелген балаларға арналған арнайы мектептердің түлектері 
алған білім деңгейін растайтын мемлекеттік үлгідегі аттестат алады. Негізгі 
мектеп курсында жалпы білім беру бағдарламаларын сәтті меңгерген білім 
алушылар жалпы орта білім мен мамандық алу мақсатында кәсіптік 
колледждерде, кешкі мектепте оқуын жалғастырады. 
Жеңіл және орташа ақыл-ой кемістігі бар түлектер білім алушылардың осы 
санаты үшін белгіленген үлгідегі аттестат алады. Зерде бұзылыстары бар білім 
алушылар екінші жылға (қайта оқуға) жіберілмейді. 
Білім беру ұйымы білім алушылардың ата-аналарымен немесе оларды 
алмастыратын адамдармен бірлесіп оқытылатын пәндердің тізбесін айқындайды, 
білім алушының жеке мүмкіндіктеріне сәйкес үйде жеке оқытудың үлгілік оқу 
жоспарының бөлінген сағаты шегінде пәндер бойынша сағаттарды сыныптар 
бойынша бөледі. 

жүктеу/скачать 3,39 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: