2.Қазақстанның қазіргі заман тарихын кезеңдеу
жүктеу/скачать 204,1 Kb.
|
Документ (39) 3
| 6. Қатал ақша –несие және қаржы саясатын жүзге асыру.
Қазақстанда нарықтық экономиканың дамуын жеделдету мақсатында мемлекет меншігінен алу және жекешелендіру жоспары жасалды. «Монополиялық қызметтің шектелуі туралы» заң қабылданды. Мақсаты: - Нарықты басқару механизмін еңгізу. - Ерікті бақталастық пен кәсіпкерлікті, сұранымдылықты қорғауды қатамсыз ету. - Тұтынушылардың мүддесін қорғау. 1992 жылы 6 қаңтарда Қазақстан Республикасы Президенті жарлығымен республика бағаны босатты. Баға алғашқы кезеңде –186,4 есеге өссе, 1992 жылы сәуірде 554,5 есеге өсті. Нәтижесінде ақшаның құны түсті. Халықтың тапқан айлық жалакысы тамағынан аспады. Ауыл мен ауыл арасындағы қатынас мүлдем қиындап кетті. Қаңтар айыннан тамызға дейін өндірістік тауарлардың бағасы бірнеше есе өсті. Нарыққа көшу саясатының бұрмалауынан өз жағдайын алыпсатарлық, делдалдық, пара алумен түзеген адамдар тобы пайда болды. Қалаларда қайыр сұраған адамдар көбейді. Қазақстан экономикасын тұрақтандыру мақсатында 1993 жылы маңызды деген екі шешім кабылданды: 1. Республикадағы жеке меншік түрлерін бір қалыпқа түсіру мақсатында 1993 жылдың сәуірінен бастап мемлекет иелігінен алу мен жекешелендірудің Ұлттық бағдарламасы іс жүзіне асырыла бастады. 2. 1993 жылдың 15 қарашасында республиканың өз ұлттық валютасы — теңге айналымға енді. Бұл елдің өзіндік қаржы жүйесін қалыптастыруға мүмкіндік жасады. Шындығына келгенде, Қазақстан осы күннен бастап экономикалық дербестік жолына түсті. Нарықтық қатынасқа көшу өнеркәсіп жағдайына да өз әсерін тигізді. Тәуелсіздіктің алғашқы жылдары республикада өнеркәсіп дамуы баяулап, даяр өнімдер өндіру салаларында құлдырау байқалды. Алайда Қазақстанның өндіруші салаларында, керісінше, өндіріс көлемі ұлғайды. Бұл әсіресе 1999 жылдың соңында, үкімет кәсіпорындарды отандық және шетелдік компаниялар йелігіне бере бастаған кезде байқалды. Өндіруші саланың дамуына түсті металдардың, темір және хром рудаларының, газ, мұнай жөне көмір қорының молдығы әсерін тигізді. Аумағының кендігі, табиғат, климаттық аймақтардың болуы республикада мал шаруашылығы мен өсімдік шаруашылығына мамандануға мүмкіндік береді. Аграрлық сектордың нарықтык қатынасқа көшуі нәтижесінде мемлекеттік ауыл шаруашылығы шаруашылыктың өзге формасына, жеке меншік, ұжымдық және аралас формалы меншікке негізделді. Бұл салада акционерлік қоғам құру немесе кәсіпорынды еңбек ұжымының қолына беру кеңінен қолданылды. Жер мемлекеттік меншік болып табылады. 1995 жылға дейін жерді иелену жөне пайдалану құқығын сатуға байланысты нарықтық қатынастарға рұқсат етілді, бірақ жерді сату-сатып алу акті жүзеге асырылмады. 1997 жылғы қазанда Президент Н.Ә. Назарбаевтың “Қазақстан-2030” жолдауы жарияланды. Қаралған мәселелер: 1. Экономикалық дағдарыстан шығу жолдары. 2. Реформаларды аяқтау. 3. Алдыңғы қатарлы мемлекеттер қатарына қосылу. 4. “Қазақстан барысын” қалыптастыру. Жолдауда болашаққа болжам, қазіргі жағдайға талдау жасалып, ішкі және сыртқы саясаттың негізгі бағыттары, республиканың дамуының ерекшеліктері айтылды. Бұл бағдарламада еліміздің саяси, әлеуметтік-экономикалық дамуының жақын арадағы және стратегиялық ұзақ мерзімдегі даму жолдары көрсетілген. Тұңғыш Президент Н.Ә. Назарбаевтың бастамасымен жүзеге асырылған Қазақстандағы әлеуметтік-экономикалық қатынастардың қайта құрылуы, ең алдымен, әкімшілік-командалық экономиканы нарықтық экономикаға айналдыруға байланысты стратегиялық дамудың жаңа басымдықтарын айқындады. Нәтижесінде, Нұрсұлтан Назарбаев өзінің «Тәуелсіздік дәуірі» кітабында сенімді түрде атап өткендей: «Небәрі ширек ғасырда КСРО-да әділетсіз артта қалған бұрынғы Кеңес Республикасы ұлттық мемлекеттілігі, тиімді нарықтық экономикасы, демократиялық әлеуметтік құрылымы және жоғары халықаралық беделі бар заманауи елге айналды. ... Осы кезеңде еліміз экономикалық, әлеуметтік және қоғамдық-саяси салаларда «үш жақты транзитті» табысты жүзеге асырды». Қазақстандағы нарықтық қатынастардың қалыптасу процесі қазақстандық қоғамның экономикасына, әлеуметтік қатынастарына, мәдениеті мен діліне үлкен әсер етеді. Болып жатқан өзгерістерге тарих ғылымы да сырт қала алмады. Олардың әсерінен қазіргі тарихнамадағы зерттеу тақырыбында айтарлықтай ілгерілеу байқалады, тарихи жұмыстарға қойылатын қазіргі әлеуметтік сұраныстар аясында материалды теориялық тұрғыдан түсіну әдістері іздестірілуде. Осылайша, нарықтың даму тарихы мен кәсіпкерлік практикасына деген қызығушылық өлшеусіз өсті, бұл, бір жағынан, қалыптасқан әлеуметтік жағдайға байланысты болса, екінші жағынан, бұл проблемаға нақты көңіл бөлінбеуі, оның бұрмалануы, кеңестік кезеңдегі нарықтың оң әлеуеті туралы идеялардың деформациясы. Бизнес мәселелерін қазіргі зерттеушілер нарықтық экономиканың перспективаларын зерттей отырып, экономиканы шамадан тыс орталықтандыруға негізделген кеңестік жоспарлау жүйесімен салыстырғанда олардың өте маңызды және өзекті екенін көрсетуге тырысады. Бүгінде бізде нарық пен кәсіпкерлік тарихына арналған бірқатар жұмыстар бар. Олардың кейбіреулері ғылыми айналымға жаңа нақты материалды енгізу, ерекше тұжырымдамалық тәсілдерді әзірлеу арқылы белгілі бір құндылыққа ие. Мұндай еңбектердің қатарына республиканың бірқатар жетекші ғалымдарының - экономика ғылымдарының докторлары, профессорлар: Я.А. Әубәкәрова, Н.К. Исингарина, А.К. Қошанова, О.С. Сәбден, К.А. Сағадиев, С.С. Сатыбалдин, А.Е. Есентүгелов; тарих ғылымдарының докторлары, профессорлар: Б.Г. Аяған, А.М. Ауанасова, М.Х. Асылбеков, Х.М. Абжанов, Г.М. Қарасаев, З.Е. Қабылдинов, М.Ж. Тәшенев, С.Н. Мамытова және басқаларының монографияларын жатқызуға болады. Мысалы, 2009 жылы жарық көрген профессор Я.А. Әубәкіровтың таңдамалы Еңбектер жинағында Тәуелсіз Қазақстан экономикасының қалыптасуы мен дамуының түйінді мәселелері рет-ретімен ашылған, нарықтық қайта құрудың басынан бастап 2000 жылдардың ортасына дейін елді қамтыған әлеуметтік-экономикалық және саяси үдерістерге, оның ішінде нарықтық экономиканың қазақстандық моделінің ерекшеліктеріне қатысты автордың теориялық көзқарастары ұсынылған. Профессор О.С. Сәбденнің редакциясымен жарық көрген ҚР БҒМ ҒК Экономика институтының «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан: экономикалық трансформация стратегиясы және көшбасшылыққа жол» ұжымдық монографиясында тәуелсіздіктің алғашқы 20 жылындағы Қазақстан экономикасы мен қоғамының трансформациясы жан-жақты сипатталған. ҚР Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына жыл сайынғы жолдауларында қойылған стратегиялық міндеттерді шешудегі еліміздің жетістіктері көрсетілген. ҚР ҰҒА академигі К.Ә. Сағадиевтің «Реформалар: аналитикалық көзқарас» атты үш кітаптан тұратын монографиясында Қазақстанның тәуелсіздік жылдарындағы дамуының маңызды мәселелеріне аналитикалық шолу жасалған. Ол Мемлекет басшысы алға тартқан, бүкіл әлемнің хрестоматиясына айналған қазақстандық жолды терең түсінуге арналған. Егер оның алғашқы екі кітабы реформалардың бастапқы кезеңін және олардың интеллектуалды қамтамасыз етілуін сипаттау мен талдауға арналса, үшінші кітапта ел дамуының сапалы жаңа кезеңі туралы автордың ойтолғамдары келтірілген. жүктеу/скачать 204,1 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|