біне бір сабақта 10-ға дейін болады.Бұл түрдің тамыры өте ерекше –жуан,ақ,цилиндр тәрізді,ұзындығы 60см,шеңбері 8-10см;көптеген жіңішке тамыршалары бар.Осы тамыршалары арқылы жаздың ыстық кезеңінде жер үсті бөлігін сумен қамтамасыз ететін ылғалды жинайды . Тамыры 20-35 см тереңдікте орналасады
1.O.magnifica-Көрікті о.
879. АЗИНЕУМА – ASYNEUMA
Гүл тостағаншасы 5-ке кесілген; гүл тәжісі 5-ке бөлінген, сызықтық, әрдайым, сызықтық-тіл тәрізді , алдымен алдыға қарай созылған , кейін иілген, гүл тостағаншасының тістерінен жоғары бос бөліктері бар; тозаңдықтары бос, ұзарған; бағанасы түкті, 3-ке бөлінген ауызымен; қорапшасы үшұяшықты, төбесінде, ортасында немесе қорапшаның негізінде тесіктермен ашылады .
Шашақты гүлшоғырға жиналған гүлдері бар көпжылдық шөптер. КСРОда 21 түр, Қазақстанда 3.
1. Жапырақтары кең, ені (1) 2-3 (4) см, ірі және өткіртісті, жұмыртқалы немесе сызықтық-жұмыртқалы; сабағы қалың және біртекті жапырақты____________________________________________________2.
- Жапырақтары тарланцетті, кейде сызықтық-ланцетті , екі ұшына ұзын созылған, төменгі жапырақтары редуцирленген, қабыршақты____________
___________________3. А. Траутфеттер – A. Trautvetteri (B. Fedsch.)Bornm.
2. Жапырақтары жұмыртқалы-сопақ-ланцетті, ұзынд. 5-7 см , ені 1-2 см, төменгілері сапты; гүлшоғыры қарапайым, кейде тарамдалған ___________
__________________________1. А. Үшкір– A. argutum (Rgl.) Bornm.
3. Жапырақтары ұсақ, жұмыртқалы немесе жұмыртқалы-ланцетті, ұзынд.1,5-3 см, ені 0,7-1,5 см,отырыңқы; гүлшоғыры төбелік, басты дерлік ______________________________2. А.Бұталы – A. ramosum N. Pavl.
1.A.argutum-Үшкір а.
880.Ершін Криптокодон (Cryptocodon)
Ершін Криптокодон туысы (Cryptocodon)-қоңыраугүлділер тұқымдасына жататын көп жылдық өсімдіктер туысы.Қазақстанда Қаратаудың тасты,тастақты беткейлерінде,жартастарда өсетін 1-түрі-дарабас Е. (C.monocephalus), бар. Биіктігі 10-15см,тамыры жуан,оны қураған жапырақ сағақтары басып жатады.Сабақтары көп,тік өседі,қалың жапырақты.Төменгі жапырақтары сопақша (ұзындығы7см,ені1,5см) шеттері ұсақ тілімденген,сабақ бойындағылары ұзын,отырыңқы болады.Гүлдері жапырақ қолтығынан шығады,аса үлкен емес тығыз гүл басына жинақталған.Тостағанша жапырақтары эллипс тәрізді,ұзын тіліктерге бөлінген.Күлтесі түтікті-қоңырау пішінді,ақшыл көк түсті.Тұқымынан көбейеді.Сәуір-мамыр айларында гүлдеп,маусымда жемістенеді. Жемісі-эллипс тәрізді қорапша.Дарабас Ершін өте сирек кездесетін Қаратаудың реликт өсімдігі,таралу аймағы жылдан-жылға азаюда,сондықтан қорғауға алынып,Қазақстанның «Қызыл кітабына» енгізілген.
1.C.monocephalus-Дарабас к
881.Жартасшөп (Sergia)
Жартасшөп сергия туысы (Sergia)-қоңыраугүл тұқымдасына жататын көп жылдық өсімдіктер туысы.Қазақстанда Қаратау және Батыс Тянь-Шаньның құрғақ құздары мен тау жарықшақтарында өсетін 1 түрі-Северцов жартасшөбі (S.Severzovii) бар.
Биіктігі 10-15 см.Тамыры жуан ,қатты ,жоғары қарай тарамдалған, шар тәрізді бұдырлы. Сабақтары жіңішке,бұтақты,ирелеңдеп иіліп келген.Жапырақтарының мөлшері бірдей ұзынша қандауыр тәрізді,жиектері аздап тілімденген.Гүлдері ұсақ,көк түсті,жіңішке,қысқа гүл тұғырына орналасқан.Олар ұсақ гүлді сыпыртқы гүлшоғырына топталған.
Маусым-шілде айларында гүлдеп,тамызда жемістенеді.Жемісі-домалақ,бұдырлы қорапша.Северцов жартасшөбі -Қаратаудың эндемик өсімдікті болып саналады.
Достарыңызбен бөлісу: |