Ұяң дауыссыздар – салдыр мен үннің қатысы арқылы жасалған, бірақ үннен салдыры басым дауыссыз дыбыстар. Ұяң дауыссыздар: б, в, г, ғ, д, з, ж, һ.
Үнді дыбыстар – үн мен салдырдың қатысынан жасалып, бірақ салдырдан үн басым болатын дауыссыз дыбыстар. Үнді дауыссыздар: р, л, й, у (тау), м, н, ң.
Буын дегеніміз – сөз құрамындағы бір немесе бірнеше дыбыстардың тобынан жасалған фонетикалық бөлшек. Дауысты дыбыстың бір өзі буын бола алады, дауыссыз дыбыстар өздігінен буын құрай алмайды. Сөздің құрамында қанша дауысты дыбыс болса, сонша буын болады.
Қазақ тілінде буынның үш түрі бар. Олар: 1) ашық буын, 2) тұйық буын, 3) бітеу буын.
Ашық буын – жалғыз дауыстыдан құралған немесе дауыссыздан басталып, дауыстыға аяқталған буын. Мыс: а-ға, ба-ла. Ашық буынның ішіндегі жалғыз дауыстыдан болған буынды жалаң буын дейміз: а-дам, а-та.
Тұйық буын – дауыстыдан басталып, дауыссызға аяқталатын буын: ат, аз, ақ, өрт, ұл, ант. Тұйық буынға жалаң буын қосатын болсаң, онда буын жігі өзгереді: өрт+і = өр-ті, оқ+ы = оғы.
Достарыңызбен бөлісу: |