5 тапсырма. Шашырынды кенорындар
12.1 Жалпы сипаттама
12.2 Геологиялық жас.
12.3 Геологиялық құрылымдар
12.4 Жаралу физикалық-химиялық жағдайлары.
Шығыс Қазақстанның қара металл кенорындары. Геологиялық құрылысының ерекшелігіне сай Алтай таулы аймағында алуан түрлі пайдалы қазбалар кешені таралған. Пайдалы қазбалардың басым бөлігін темір, мыс, полиметалл сирек және шашыранды қымбат бағалы метелдар, калий тұздары, құрылыс материалдары құрайды. Олардың түзілуімен әркелкі таралуына аумақтық геологиялық даму тарихының техтоникалық құрылымының ерекшеліктері әсер етеді.
Геологиялық тұрғыдан алғанда пайдалы қазбалардың негізгі бөлігі кембриге дейінгі, каледон, герцин және альпілік қатпарлы құрылымда таралуы табиғатының даму тарихымен түсіндіріледі. Алтай таулы аймағындағы металлогенездің сипаты мен қарқындылығына байланысты аймақ екі белдеуге бөлінеді. Олар: Кенді Алтай, Кенді белдеулері және Қалба –Нарым. Жайсаң герциндік геосинклинальды жүйесінің солтүстік – шығысында полиметалл, сирек және шашыранды металдарға бай Кенді Алтай, Кенді белдеу орналасқан.
Гидротермальды – шөгінді жолмен түзілген темір кені Зырян ауданындағы Пригородный, Талов, Чесноков (Риддер ауданы) және Холзун марганец – магнетит кен орындарында өндіріледі.
Оңтүстік Алтайдағы магнетит кен орнындағы темірдің мөлшері 50-70 % -ке жетеді.
Кобальт. Шығыс Қазақстандағы кобальттың нағыз кен орндары КендіАлтайда,және Шар ауданының аумағында шоғырланған. Ол күпнесе никельмен бірге кездеседі, сондықтан да никель кендерінің құрамында кобальт болса, оны никелді кобалть деп атайды. Сондықтан никель өндіретін заводтардан олардын мүмкіндігіне сәйкес кобалть та алынады.
Кобальт табиғатта тұрақты бір изотоптан тұрады. Жасанды изотоптарының ішіндегі маңыздысы кобалть 60 болып саналады. Оның жартылай ыдырауы 5-27 жылға созылады.Оның бұл қасиетін атом техникасында және басқа орындарда гамма сәулесін шығарушы көз есебінде пайдаланылады. Кобалть араласқан металдар қосындысы ыстыққа төзімді әрі берік, сондықтанда оны қара металургияда, ауыр машина өндірістерінде кеңінен пайдаланылады. Кобальтын үгінділері катализатор ретінде, фторлы кобальт бояуы ретінде, шыны және керамика өндірістерінде, ал кобальтты тұздар ауыл шаруашылығында микротыңайтқыш түрінде пайдаланылады. Жасанды кобальт-60 бұл күнде медитцинада қатерлі ісіктерге қарсы сәуле терапиасын жүргізуге және медйтциналық құралдарды стерилизатциялау үшін кен түрде пайдаланылады. Онымен қатар тұқымдық дақылдардағы зақымды жәндіктерді құртуға және тағамды консервілеу үшін де қажет. Табиғатта кобальттың отыз шақты өзіне тән минералдары бар, ал жүзден астам минералдарда жоғары мөлшерде кездеседі.
Достарыңызбен бөлісу: |