7-сынып. Орта ғасырлардағы дүние жүзі тарихы

Сабақтың тақырыбы: §17. XI-XV ғасырлардағы Италия

Мақсаты:

1. 
   Білімділік: Италияның саяси, әлеуметтік-экономикалық даму ерекшеліктерінің себептері мен салдарын ашып көрсету. Өткен сабақтағы Испанияның XV ғасырдың аяғына қарай бір орталыққа бағындырылған мемлекетке айналғандығын оқушылардың есіне сала отырып , ол елдің көршісі Италияның не себепті бытыраңқы күйде қала бергендігіне, дегенмен XI-XV ғасырлардағы Италияның экономикалық дамуынан алдыңғы қатардағы елдердің бірі болғандығын, қалалардың тәуелсіздік алып, жоғары дәрежеде дамығандығын айту.
   
2. 
   Жетілдіру: Италияның XI-XV тарихын баяндай отырып, дүние жүзі тарихынан алған білімдерін жетілдіру.
   
3. 
   Тәрбиелік: Ұлтжанды, білімді, тарихи санасы қалыптасқан азамат тәрбиелеу.
   

Әдісі: Интерактивті

Көрнекілік: Компьютер, нақыл сөздер, Италияның картасы т.б.

Пән аралық байланыс: География, математика, бейнелеу, Қазақстан тарихы т.б.

Сабақтың барысы: Ұйымдастыру кезеңі

• 
  Оқу құралын тексеріп, түгелдеу.
  
• 
  «Хабар»
  
• 
  Оқушылардың зейінін сабаққа аудару
  

1. 
   Орта ғасырлар тарихы нешеге бөлінеді? /3/
   
2. 
   Біз қазір қай кезеңіндеміз? /Дамыған орта ғасырлар XI-XV ғасырлар/
   
3. 
   Дамыған орта ғасырлар несімен ерекшеленеді. /феодализмнің орнығуы мен дамуы/
   
4. 
   Жалпы Еуропаға мәдениет пен ғылым орта ғасырларда барды. Бұл мәдениетті кімдер жеткізді, және қай ел арқылы? /Арабтар, Испания арқылы./
   

1. 
   Ортаға 4 оқушыны шығарып «Бетпе-бет» арқылы бірін-біріне сұрақтар қояды.
   
2. 
   «Ия жоқ» ойыны
   

• 
  756 жылы Кордова әмірлігі құрылды /ия/
  
• 
  Арабтар Испанияны 711-717 жылдары басып алды /жоқ/
  
• 
  Реконкиста деген қайтарып беру /жоқ/
  
• 
  Инквизиция күпірлермен күрес /ия/
  
• 
  Инквизиция 1485 жылы құрылды /жоқ/ 1480
  
• 
  Испаниядағы күпірлерді қырып жою аутодафе деп аталды /ия/
  

Италия дегенде ойымызға не оралады, не туралы не айтқымыз келеді?

• 
  Италия дегенде көзіме етік елестейді.
  
• 
  Италияндықтар қызу қанды халық.
  
• 
  Өткен аптада Италия премьер министрі Бирлускони келіп кетті.
  
• 
  Ертеректе Визувий тауында вулкан атқылап Неаполь қаласын басып қалған.
  
• 
  Қазір Неаполь қаласы ашық аспан астындағы музей.
  
• 
  Макаронның отаны
  
• 
  Астанасы Рим. Рим архитектурасы өте жақсы дамыған қала.
  
• 
  Ласкала театры бар. Опера әншілері осы театрда өз білімдерін тереңдетіп, дауыстарын шыңдайды. Ә. Дінішев, Майра Мұхаммедқызы.
  
• 
  Су үстіндегі қала Венеция /«Анна» фильмінен көрген боларсыздар/
  
• 
  Олай болса бүгінгі өтетін жаңа сабағымыз Италия.
  

1. 
   Қала мемлекеттері және олардың ерекшеліктері
   
2. 
   Венецияның күшеюі
   
3. 
   Флоренция
   
4. 
   Медичилердің банк қызметі
   
5. 
   Савонарола
   

1. 
   Қала мемлекеттері және олардың ерекшеліктері.
   

Бірақ онда бұрынғы қалалар ұлғайып, жаңа қалалар қатары өсті. Қалалардың дамуына кресшілер жорығы себеп болды. Кресшілерді азық-түлік, киім-кешек, қару-жарақпен қамтамасыз етуед Италия мол табысқа кенелді.Қалалар сауда мен қолөнер орталықтарына айналды.

Қалалар алғаш ірі феодалдардың жерінде орналасқандықан, оларға тәуелді болды. Феодал-мырза пополандар деп аталған қала тұрғындарынан алым-салық жинап, қолөнер мен сауданың дамуына кедергі келтіріп отырды. Қалалардың феодал-мырзаға қарсы күресіне көмектесетін король өкіметі болмады, сондықтан пополандар ұсақ феодалдар-вальвассорлармен одақтасты.

Ірі,бай қалалар маңындағы ұсақ қалаларды өзіне қосып алып, иеліктерінің шеңберін ұлғайтты. Мұндай ірі қалалар басқа қалалармен, тіпті басқа мемлекеттермен сауда жасау, соғысу, бітім жасау мәселелерін де өздері шеше бастады. Сөйтіп Италияда қала-мемлекеттер пайда болды. Олар Венеция, Генуя, Пиза, Равенна, Флоренция сияқты қалалар е

• 
  Кресшілер жорығы-
  
• 
  Бытыраңқы-
  
• 
  Пополандар-қала тұрғындары
  
• 
  Вальвассорлар-ұсақ феодалдар
  
• 
  Коммуналар-
  
• 
  Қала-мемлекеттер-
  

• 
  Солтүстік–Шығыс Италияда орналасқан.
  
• 
  Еуропа мен Шығыстың арасындағы сауданың ірі делделдық орталығы болды.
  
• 
  ХІ-ХІІ ғасырларды теңізде үстемдік орнатқан бай мемлекет дәрежесіне жетті.
  
• 
  ХІІІ ғасырдың аяғынан бастап Венециядағы үкімет билігі бай көпестердің қолына көшті. Олар «үлкен кеңесті» сайлайтын.
  
• 
  Кеңестің басында бүкіл өмір бойына сайланған дож тұрды.
  
• 
  Венецияның шет елдерде елшіліктері болды.
  
• 
  XIV-XV ғасырлар Венецияның қуаттылығы жағынан ең жоғары сатыға көтерілген кезі болды. Саудадағы басты бәсекелесі –Генуя қала-мемлекетімен жүргізген күресі 1380 жылы Венецияның жеңісімен аяқталды.
  
• 
  Венеция батыс еуропалық сауданың басым бөлігін өз қолына шоғырландырды.
  
• 
  Венецияның жылдық табысы Франциямен бірдей болды.
  
• 
  1453 жылы түріктердің Константинопольді басып алуы Венеция үшін ауыр соққы болды.Сауда жолы Жерорта теңізінен Атлант мұхитына ауысты. Түріктермен соғыста Венеция Балқандағы және жерорта теңізінің шығысындағы иеліктерінен толық айырылды. Ұзаққа созылған Венеция-Түрік соғыстары кейін Венецияның саяси және экономикалық құлдырауының басты себебіне айналды.
  

• 
  Ортағасырлық Италияда өшпес із қалдырған қалалардың бірі Флоренция. Сауда жолдарының тоғысқан торабында орналасқан Флоренция ХІ ғасырдан бастап бінк ісінің, сауда мен қолөнер кәсібінің маңызды орталығына айналды. 1115 жылы Флоренция тәуелсіз коммуна құқығына ие болды.
  
• 
  ХІІІ ғасырдың ортасында пополандардың ықпалы күшейіп , гранттардың (ірі феодалдардың) рөлі төмендей бастады. 1293 жылы Еуропада бірінші рет дворяндыққа қарсы бағытталған әділеттілік ережелері деген конституция қабылданды. Қала халқы «қоңды халық», «жүдеу халық» болып екіге бөлінді.
  
• 
  1252 жылы Флоренция алтын флорин ақшасын шығара бастады. Ол жалпыеуропалық валютаға айналды. Флоренция банкирлері Рим папасымен байланыста болып, олардың шіркеулік салықтарын бүкіл Еуропа бойынша жинауға рұқсат алды.
  
• 
  XIV ғасырда Флоренцияда дүние жүзіндегі ең алғашқы мануфактура ашылды.
  
• 
  Онда негізінен жалдамалы жұмысшылардың еңбегі пайдаланылды. Қанаудың жаңа түрі 1345 жылы еңбекші халық наразылығының жаңа толқынын-тарихтағы Бірінші жұмысшы ереуілін туғызды.
  
• 
  1378 жылы Флоренцияда чомилердің (жалдамалы жұмысшылардың) көтерлісі болды. Олар алғашында жеңіске жетіп, өз цехтарын құрды. Қаланың өкімет басшылығына-сеньорияға өз өкілдерін сайлады. Чомпилер байлардың үйлерін, сарайлар мен кеңселерді өртеп, талан-таражға салды. Шеберханалар жабылып, олардың иелері қашуға мәжбүр болды. «Қоңды халық» өкілдері қалаға азық-түлік әкелуді тоқтатты. Көтерілісшілер сөйтіп әрі жұмыссыз, әрі азық-түліксіз қалды.Чомпилдердің сеньорияны толығымен өз өкілдерімен алмастырмақшы болғаны сәтсіздікке ұшырады.Кеңсе үйіне жиналған чомпилерді «қоңды халықтың» жасағы қырып салды. Көтерілісшілер құрған цех таратылып, оның басшылары өлім жазасына кесілді, қалған чомпилер қатаң жазаланды.
  

Флоренцияда медичилер билігіне наразы топтар да болды. Ол топтың мүддесін білдіруші діни-саяси қайраткер Джироламо Савонарола (1452-1498) болды. Әрі оқымысты, әрі әрі дәрігер атасының қолында туып-өскен Савонарола 23 жасында үйінен қашып, Болоньядағы доминикандық орденге мүше болып кірді. 1491 жылы Флоренцияға қайтып келіп, монастырь билігін қолға алды.

Өзінің діни уағыздарында Медичилер тираниясын (қатыгез, өрескел билік) сынады. Өзі билік еткен монастырьда құдайға адал құлшылық етуге бағытталған қатаң тәртіп орнатты. Рим папасының саясаты мен өмір салтын айыптады. Католик шіркеуіне қайта құрулар жүргізіп, діннің алғашқы тазалығына оралуды уағыздады.

1494 жылы француз әскері Италияға басып кіргенде Пьеро Медичи Флоренциядан қуылып, өкімет билігі уақытша Савонарола мен оның жақтастарының қолына көшті. Дінге жан-тәнімен берілген жастардан «әдептілік полициясын» құрды. Христиан дініне «қайшы келеді» деп табылған кітаптар, өнер туындылары отқа жағылып, қиратылды. Ойын-сауық біткеннің бәріне тыйым салынды.

Савонароланың папалықты айыптауы сол кездегі Рим папасы IV Александрға ұнамады. Папа Савонароланың уағызшылық қызметіне тыйым салды. 1497 жылы Савонарола шіркеуден аластатылды. Өз кезегінде Савонарола шіркеу соборын шақырып, папаны орнынан алуды ұсынды.

Риммен ара қатынасын үзгісі келмеген флоренциялық сеньория Савонароланы тұтқындап, оған діни-саяси сипаттағы айыптар тақты. Сеньорияның үкімі бойынша 1498 жылы Савонарола дарға асылды. Савонароланың католик шіркеуін қайта құру жөніндегі пікірлерін кейін реформацияның жақтаушылары пайдаланды.

• 
  Топтастыру «Италия»
  
• 
  Бетпе-бет «Венеция»
  
• 
  Венн диаграммасы «Венеция мен Флоренция»