А. М. Саидов., Н. Д. Жангабылова, Ж. Е. Балгужинова

68 
7 ҚАМЫРБӚЛГІШ МАШИНАЛАР 
7.1 Қамырбӛлгіш машиналардың қолданылу мақсаты және жіктелуі 
Қамырбӛлгіш машиналар ӛндірілетін нан-тоқаш ӛнімдерінің кӛтерілуі 
мен массасының кебуін ескере отырып, белгілі бір массадағы қамыр 
дайындамаларын алуға арналған. 
Қамырды бӛлу процесінің қиындықтары созылмалы серпімді-тҧтқыр 
шикі дән ҧлпасының жақтауымен ҧсталатын капиллярлық-кеуекті қҧрылымның 
жартылай фабрикаты болып табылатын ӛңдеу объектісінің кҥрделілігі мен 
ерекшелігіне байланысты. Қамыр массасының қуыстары кӛмірқышқыл 
газынан, су буынан, спирттен және басқа ашыту ӛнімдерінен тҧратын газбен 
толтырылған. Ашыту процесінде пайда болған газдың әсерінен қамырдың 
кӛлемі артады, тығыздығы тӛмендейді, компоненттердің қҧрылымы мен 
қасиеттері ӛзгереді. Қамырдың айқын жабысқақтығы бӛлу процесін едәуір 
қиындатады. 
Қамырды бӛлу машинасының негізгі сапалық кӛрсеткіші - қамыр 
бӛліктерінің массасының дәлдігі. Стандартты ӛнімді шығару, ӛндірістік 
шығындарды 
азайту 
және 
жартылай 
фабрикаттарды 
дайындаудың 
технологиялық параметрлерінде мҥмкін болатын ауытқуларды анықтау сынақ 
машинасының дәлдігіне байланысты. 
Қамырды бӛліктерге бӛлгеннен кейін, ол массаның ӛзгеруімен қатар 
жҥретін бірқатар технологиялық операцияларға ҧшырайды. Сондықтан, дайын 
ӛнімнің массасы бойынша технологиялық циклдің қай кезеңінде массаның 
нормадан тыс ӛзгеруі болғанын анықтау қиын. Қолданыстағы стандарттарға 
сәйкес жекелеген бҧйымдар массасының рҧқсат етілген ауытқулары 
технологиялық процестің соңында - салқындатылған нан бойынша анықталады. 
Бір мезгілде ӛлшенген он бҧйым массасының ең жоғары ауытқуы номиналды 
массаның ±2,5% - ынан, ал бір бҧйымның ауытқуы-3,0% - дан аспауы тиіс. 
Бӛлгіш жҧмысының дәлдігін сипаттайтын сынақ дайындамасы 
массасының салыстырмалы қателігі нанның жаппай сҧрыптары ҥшін 2% - дан, 
ал ҧсақ даналы бҧйымдар ҥшін - 3% - дан аспауы тиіс. 
Бӛлу процесінде алынған қамыр кесектерінің массасы рҧқсат етілген 
ауытқулары бар қолданыстағы нормативтік қҧжаттамада белгіленген дайын 
ӛнімнің стандартты массасын қамтамасыз етуі керек. Орташа алғанда, 
қамырдың массасы салқындатылған ӛнімнің массасынан 10...12% - ға артық 
болуы тиіс, ӛйткені пісіру және сақтау кезінде қамыр мен нанның массасы 
азаяды. Пісіру (массаның кемуі) кезінде қамыр массасының тӛмендеуі 
дайындама массасының 6...9% аралығында болады. Салқындату және одан әрі 
сақтау (кептіру) кезінде пісірілген нан массасының азаюы ыстық нан массасына 
қарағанда 2...4%-ға тӛмендейді. 
Қамырды бӛлу машинасының жҧмыс процесі келесі операциялардан 
тҧрады: қамырды қабылдау және жҧмыс камерасына беру, қамырды айдау, 

69 
жартылай фабрикаттың белгілі бір кӛлемін ӛлшеу, тығыздықты тҧрақтандыру, 
бӛліктерді шығару немесе кесу және оларды машинадан шығару. 
Қамыр илегіш машиналардың конструкцияларына мынадай талаптар 
қойылады: 
- қамырдың сҧрыбына, қҧрамына және консистенциясына байланысты 
белгіленген шектерде ӛлшенген қамырдың массасын реттеу мҥмкіндігі; 
- ӛлшеу қалтасының берілген кӛлемін немесе турникетті босатудың 
тҧрақты жылдамдығын қамырмен толығымен толтыру; 
- бӛлшектердің массасының дәлдігін қамтамасыз ету ҥшін ӛлшенген 
бӛліктердің тҧрақты тығыздығы. 
Барлық қамыр бӛлу машиналары кӛлемдік принцип бойынша жҧмыс 
істейді. Қамырбӛлгіш машиналардың маңызды функционалды элементтері - 
бҧл қамырды айдауыш және бӛлгіш қҧрылғы. 
Жартылай фабрикатты айдау әдістеріне байланысты олар поршеньді, 
бҧрандалы, роликті, қалақты және аралас айдау машиналарына бӛлінеді. 
Айналмалы және пневматикалық айдау бӛлгіштері шектеулі қолдануды алды. 
Бӛлгіш қҧрылғы - барабанның айналасы немесе генераторы бойымен 
орналасқан ӛлшеуіш қалталары бар барабан немесе қамырдың бҧрамасын айдау 
камерасынан сығылған бӛлікті кесу тҥйіні. Жартылай фабрикаттың алдын-ала 
ӛлшенген кӛлемін штамптау арқылы кесектерді бӛліп шығаратын машиналар да 
белгілі. 
Мҧндай қамыр илейтін машиналар шағын наубайханаларда шектеулі 
қолданыс тапты. Ӛлшеуіш қалталары бар қамыр илегіштер бидай нанын ӛндіру 
ҥшін желілерде, бӛлгіш қҧрылғысы бар машиналар - қара бидай және қара 
бидай-бидай сҧрыптарынан қалыпты нан ӛндіруде қолданылады. 
Қамырды бӛлу машиналарын екі топқа бӛлуге болады: бекітілген және 
бекітілмеген жҧмыс ырғағы бар бӛлгіштер. Белгіленген ырғағы бар 
машиналарда барлық жҧмыс органдарының жетегі белгілі бір жиілікпен қатаң 
кинематикалық сызбамен жҥзеге асырылады. 
Жҧмыс ырғағы бекітілмеген бӛлгіштерде бӛлікті жалпы массадан бӛлетін 
механизм машинаның жалпы жетегімен байланысты емес және қамырмен 
ӛлшеу қалтасының барлық кӛлемін толтырған кезде немесе қамырдың бір 
бӛлігі берілген ҧзындыққа жеткен кезде алынған импульстен әрекет етеді. Бҧл 
машиналарда бӛлу процесінің барлық операциялары белгілі бір ретпен 
орындалғанына қарамастан, олардың жҧмыс циклінің жалпы кезеңі тҧрақты 
емес және қамырдың берілуіне байланысты. Бекітілген жҧмыс ырғағы бар 
бӛлгіштер 
дәлдіктің 
жоғарылауымен 
сипатталады, 
бірақ 
кҥрделі 
қҧрастырылымға ие. 
Жҧмыс камерасы - бҧл қамырды бірдей массадағы дайындамаларға 
бӛлуге байланысты процестер мен операциялар орындалатын сыйымдылық. 
Сығымдау камерасы - бҧл қамыр жҧмыс қысымына сығылған кезде 
алатын жҧмыс камерасының бӛлігі. 
Буферлік кӛлем жҧмыс циклы аяқталғаннан кейін қамыр қалатын жҧмыс 
камерасының бір бӛлігін анықтайды. V3 жоғарылауымен қамырды ӛңдеу 

70 
жоғарылайды және мӛлшерлеу дәлдігі қамтамасыз етіледі. Бірақ буферлік 
кӛлемнің шамадан тыс артуы энергияны тҧтынудың артуына және сынақ 
қасиеттерінің нашарлауына әкеледі. 
Ӛлшеу камерасы - бҧл қамыр бӛліктерінің кӛлемін ӛлшейтін және оларды 
жеке дайындамалар тҥрінде беретін сыйымдылық. 

жүктеу/скачать 5,57 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: