Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар

1. 
   Жыныстық рольдік идентификацияның бұзылу себептерін атаңыз.
   
2. 
   Балалар үйіндегі негізгіпсихологиялық мәселе.
   
3. 
   Қандай себептен жетім балаларда индевенчееная позициясы дамиды.
   

8 дәріс. Әлеуметтік-педагогикалық іс-әрекетке тәрбиеленушілердің әлеуметтенуі

Мақсаты: Әлеуметтік-педагогикалық іс-әрекеттегі тәрбиеленушілердің әлеуметтенуі туралы түсінік беру, тәрбиеленушілердің сәтті әлеуметтену жағдайларымен таныстыру

Кілттік сөздер: әлеметтену, әлеуметтік-педагогикалық іс-әрекет

Негізгі сұрақтар: 1. Жетім жасөспірімдердің әлекметтену мәселесі

2. Тәрбиеленушілердің сәтті әлеуметтенуінің жеке жағдайлары

Бір жағынан бұл ауыр кезең үшін негативті көріністер, тұлғаның дисгармониялылығы, бала қызығушылықтарының өзгеруі, ересектерге бағытталған жағымсыз мінез-құлық тән болады. Басқа жағынан қарағында жасөспірімдік кезең жағымды факторлармен де ерекшеленеді - балалардың өзбеттілігі өседі, басқа юалалармен, ересектермен барлық қатынастары көпжақты және мазмұнды болады, іс-әрекет сферасы кеңейеді және өзгередіөзіне және басқаларға деген дауапкершілік дамиды, т.б.

Маңыздысы, бұл кезең баланың сапалы жаңа әлекметтік позицияға шығуымен сипатталады. Мұнда оның балалар мекемесінің, қоғамның өкілі ретіндегі, өзіне деген саналы қатынасы дамиды. Мұндай тұрғылар жасөспірім тұлғасының даму психологиясына арналған Л.И. Божович, Л.С.Выготский, И.В. Дубровина, И.С. Кон, А.В. Мудрик, Н.Н. Толстых қойылымдарында негізделген.

Л.И. Божович пен Л.С. Выготскийдің дамудың әлеуметтік жағдайы концепциясында жасөспірім тұлғасының әлеуметтену детерминанттары ағза мен тұлғаныі ішінде болмайды, олар басқа адамдармен әлеуметтік әрекеттесі жағдайында болады. Балалар мекемесіндегі қарым-қатынас және біріккен әрекет барысында әлеуметтік мінез-құлық үлгілері игеріліп қоймайды, сонымен қатар бала тұлғасының психикалық процесстерінің жүруін анықтайтын негізгі психологиялық құрылымдары қалыптасады.

Жасөспірімге есею қиындығынан өтуге көмектесу үшін тәрбие жұмысында бұл жас дамуының жақсы, прогрессивті тенденцияларына сүйену қажет: айналадағылармен қатынастағы өз мүмкіндіктерін бекітуге ұмтылыс, жаңа әлеуметтік күтілімдер, жаңа іс-әрекет түрлерін игеруге дайындық.

Балалар мекемелеріндегі тәрбиеленуші жасөспірімдердің әлеуметтену процесінде бірнеше мәселелермен байлансты бұзылыстар анықталған:

• 
  иеленген девиантты мінез-құлық модельдері;
  
• 
  жасөспірімдер дамуының спецмфикалық ерекшеліктерін педагог тәрбиешілермен екерілмейді;
  
• 
  интеллектуалды даму мәселелері (танымдық сфера): жоғары ситуативтілік, әлемді нашар бейнелеу, абстрактілі-логикалық және вербальды-логикалық дамуының төмендеуі;
  
• 
  Эмоционалды-еріктік сферасындағы қиындықтар мен ауытқушылықтар: апатия, асоциалды әрекетке баратын гиперактивтілік;
  
• 
  Продуктвті қарым-қатынас дағдыларының дамымауы: сырттай қарым-қатынас, агрессияға ауысу, эмоционалды қарым-қатынасқа түсе алмау, эмпатия сезімдерінің дамымауы, импульсивтілік, аффективтілі қозғыштық, т.б.
  
• 
  Мінез-құлықтың ситуативтілігі, мәселені конструктивті шешуге қабілетсіздігі, өз іс-әрекетін жоспарлауға қабілетсіздік, құмарлық;
  
• 
  өзіне ұғыну құрылымындағы бұзылыстар («Біз» феномені), Мен-концепциясының әлсіз дамуы;
  
• 
  махаббатқа қажеттілігінің жүзеге аспауы, эмоционалды құқық бұзушылыққа әкелетін тұрақсыз орны;
  
• 
  психологиялық уақыт тізбегінің бұзылысы;
  
• 
  жыныстық рольдік идентификаия мәселелері: жыныстық идентификация бұзылысы, агрессивті мінез-құлық формаларын иелену, отбасындағы болашақ жыныстық роль туралы ойлардың әлсіз болуы, жыныстардың әлеуметтік ерекшеліктері туралы білімдердің болмауы;
  
• 
  иждивениялық позициясының пайда болуы, ұқыптылық пен жауапкершіліктің болмауы, негативизм;
  
• 
  құлықтық даму мәселелері: эмпатияға қабілетінің төмендеуі, моральды нормаларды қабылдаумауы, төмен моральдық тұрақтылық, әлеуметтік жауапкершіліктің төмендеуі;
  

1. Іс-әрекеттің педагогикалық бағыттылығы:

- жасөспірімнің өзі туралы ойлауының автономділігінің дамуы, эмоционалды қысымшылық психикалық стресс, жоғары агрессивтілік, импульсивтілік сияқты негативті психологиялық көріністерді басу үшін олардың тәуелсіздігі;

- жасөспірімнің қарым-қатынас барысындағы өзіне деген дұрыс қатынасты қалыптастыру үшін ересек адам тәрбиешіге деген қатынасының екі тәсілін ұстануы тиіс: тұтас тұлға ретінде жасөспірімге қарау; көптеген нақты бағалаулар.

2. Әлеуметтік психологиялық бағыттылығы: