§21. қан топтары және қан құю. Резус-фактор

92
рим цифрларымен немесе эритроциттер бетіндегі нәруыздар синтезіне 
жауап ты ген таңбаларымен белгілеу қабылданған. 
Бірінші қан тобын I немесе 00 деп белгілейді. Оны кез келген топқа 
құюға болады. Сондықтан қаны бірінші топқа жататын адамды 
әмбебап­
донор
(қан беретін) деп атайды. 
Екінші қан тобын Iі немесе А (АА, А0) деп белгілейді. Екінші топқа 
екінші және і топ қанын құюға болады, ал оны іі және IV топқа құяды. 
үшінші қан тобын Iіі немесе В (ВВ, В0) деп белгілейді. үшінші топқа 
үшінші және і топ қанын құюға болады, ал оны ііі және IV топқа құяды. 
Төртінші қан тобын IV немесе АВ деп белгілейді (4-кес те). Оған кез 
келген қан тобын құюға болады. Сондықтан қаны төртінші топқа жата-
тын адамды 
әмбебап­реципиент
(қан алатын) деп атайды.
4-кесте.
қан топтары
Қан тобы
Мына топтарға қан бере алады Мына топтардан қан ала алады
і
II
III
IV
і, іі, ііі, іV
II, IV
III, IV
IV
I
I, II
I, III
I, II, III, IV
Салмағы шамамен 70 кг адам екі литр және одан да көп мөлшерде 
қан жоғалтқан кезде 
қан құю
керек. Егер салмағы 35–40 кг бала болса, 
оған 1 литр қан жоғалтудың өзі қауіпті. 
Ежелгі кездің өзінде адамдар көп қан жоғалтқан адамды құтқару 
мүмкін емес екенін білген. Сол кезде де қан құю қолданылған, бірақ ол 
көбінесе сәтсіз аяқталған. 1901 жылы бір адам қанының екінші адам 
қанына сәйкес келмейтіні анықталды. 
Тобы сәйкес келмейтін қан құйған кезде эритроциттер бір-біріне 
жабысып қала ды. Мұндай құбылысты 
агглютинация­
деп атайды. Бұл 
плазма нәруыздары антидене сияқты жұмыс істей тін діктен болады. 
Олар бөгде эритроциттерге жұқпаға (антиген) әсер көрсеткендей әсер 
көрсетеді де, оларды жабыс тырады. Жабысқан эритроциттер қанда ұсақ 
қанұйық (сгусток) түзіп, оттекті тасымалдай алмайды. Агглютинация 
тез дамиды және өте қауіпті. Сондықтан қазіргі уақытта тек өз тобына 
сәйкес қанды құяды. Сирек жағдайда жер сілкінуі, техногендік апат
және т.б. сызба бойынша қан құю жүзеге асырылуы мүмкін (5-сыз-
ба). Өз тобына жатпайтын қанды (мысалы, бірінші) аз мөлшерде қажет 
адамға қолданады. 
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

93
Себебі қан эритроциттері мен агглютининдерінен бөлек қанда басқа 
да жасушалар (тромбоциттер, лейкоциттер) бар. Плазмада әртүрлі 
нәруыздардың көп мөлшері жүзіп жүреді. Өз тобына жататын қан тобын 
құйған кезде де жеке сәйкес келмеу – эритроцит агглютиногендерінен 
басқа нәруыздарға иммундық реакция болуы мүмкін. Сондықтан 
дайындалған донор қанын аз мөлшерде, жеке төзбеу қасиеті бар-жоғын 
бақылап мұқият құю қажет. 

жүктеу/скачать 5,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: