Жоғары әскери шен алғандар

Орыс әскерінде алғаш қызмет еткен (1580-1590ж.шамасында) Сібір ханы Көшімнің немересі Мұхамедқұл мен қазақ ханы Тәуекелдің немересі Оразмұхамед. Екеуі де полк басқарған яғни полковник міндетін атқарған. Хиуадағы қазақ ханы Қайыптың ұлы Серғазы 1789 жылы Санкт-Петербург орыс армиясының секунд-майор қызметінде болған. Бұлар алғашқы қазақ әскери мамандары.

Көптеген адамдар полковник шенін алған. Олар Әли Әділов (Жетісу), Қоңырқұлжа Құдаймендин (Ақмола), Қаратай Нұралиев, Шыңғали Омаров, Мұхамеджан Таукин, Арслан Жантөрин, Әділ Бөкейханов, (бәрі де Батыс Қазақстан) тағы басқалар.

ҚОСЫМША
Мемлекеттік наградалар

1) ең жоғары дәрежелі белгілер – “Алтын қыран” ордені және “Халық қаһарманы” атағы;

2) ордендер;

3) медальдар;

4) құрметті атақтар;

5) көп балалы аналарға арналған наградалар;

6) Қазақстан Ресупбликасының Құрмет грамотасы жатады.
Ең жоғары дәрежелі ерекшелік белгілер кімдерге беріледі?
“Алтын қыран” орденімен азаматтар Қазақстан Республикасына сіңірген ерекше қызметі үшін наградталады, сондай-ақ ол Қазақстан Республикасы немесе КСРО орденінің біреуімен бұрын наградталған азаматтарға берілуі мүмкін.

Қазақстан Республикасының Президенті “Алтын қыран” орденінің иегері бола алады. Ал “Халық қаһарманы” атағы азаматтарға, Қазақстан Республикасы алдында сіңірген ерекше еңбегі, бостандық және тәуелсіздік мүддесін қорғауда көрсеткен батылдығы, ерлігі үшін беріледі. “Халық қаһарманы” атағына “Алтын жұлдыз” және “ Отан” ордені қоса беріледі.

“Отан” (“Отечество”);

“Даңқ” – (“Слава);

“Барыс” – (“Барс”);

“Айбын” – (“Доблесть”);

“Парасат” – (“Благородства”);

“Достық” – (“Дружба”)

“Құрмет” – (“Почет”) ордендері бар.

“Барыс” орденімен Қазақстан Республикасының мемлекеттігі мен егемендігін нығайту ісіне ерекше еңбек сіңіргендер марапатталады.

“Барыс” ордені 3 дәрежеден тұрады:

І дәрежелі “Барыс”

ІІ дәрежелі “Барыс”

ІІІ дәрежелі “Барыс”.

Наградтау ІІІ дәреже, ІІ дәреже және І дәреже ретімен жүргізіледі.

“Даңқ” орденімен Қарулы күштердің, республикалық ұланның, Президент күзет қызметінің, ішкі және шекара әскерлерінің командалық және басшы құрамдағы адамдары, сондай-ақ прокуратура, ұлттық қауіпсіздік комитеті мен ішкі істер органдарының басшы құрамындағы адамдары наградталады.

Орден екі дәрежеден тұрады:

І дәрежелі

ІІ дәрежелі

“Айбын” орденімен Қарулы күштердің, республикалық ұланның, Президент күзет қызметінің, ішкі және шекара әскерлерінің әскери қызметшілері, сондай-ақ прокуратура, ұлттық қауіпсіздік. Ішкі істер органдарының қызметкерлері наградталады.

- жауынгерлік әзірлікте, әскерлердің жоғары жауынгерлік даярлығын іске асыруда және жаңа жауынгерлік техниканы игеруде, заңдылықты, қоғамдық тәртіпті қамтамасыз ету мен халықтың мүддесін қорғауда қол жеткізген табыстары үшін;

- әскери және қызметтік борышын атқару үстінде көрсеткен ерлігі мен жанқиярлығы үшін беріледі.
“Айбын” ордені үш дәрежеден тұрады:

І дәрежелі;

ІІ дәрежелі;

ІІІ дәрежелі;

Ең жоғарғы дәрежесі I дәреже болады. Наградтау мына ретпен жүргізіледі: ең алдымен ІІ дәрежесі, содан кейін І дәрежесі беріледі.

І-ІІ дәрежелі “Айбын” ордендерімен офицерлердің кіші және аға

құрамындағы адамдар наградталады.

ІІІ дәрежелі “Айбын” ордендерімен сарбаздар, матростар, сержанттар, старшиналар, прапорщиктер және мичмандар наградталады.

“Парасат” орденімен ғылым мен мәдениет, әдебиет пен өнер қайраткерлері, мемлекет, қоғам қайраткерлері наградталады.

“Достық” орденімен халықтар арасындағы бейбітшілікті, достық пен ынтымақтастықты нығайтуға сіңірген еңбегі үшін наградталады. “Достық” ордені екі дәрежеден тұрады.

І дәрежелі “Достық”

ІІ дәрежелі “Достық”.

Наградтау реттік ескерілмей жүргізілуі мүмкін.

“Құрмет” орденімен азаматтар экономиканы, әлеуметтік саланы, ғылым мен мәдениетті, білім беру ісін дамытуға сіңірген еңбегі және белсенді қоғамдық қызметі үшін наградталады.

“Ерлігі үшін”

“Жауынгерлік ерлігі үшін”,

“Ерен еңбегі үшін”;

“Шапағат” медальдары бар.
“Ерлігі үшін” медалімен азаматтар:

- адам өмірін сақтап қалуға байланысты қиын-қыстау жағдайларда (суға кету, өртке душар болу, дүлей апаттар кезінде);

- қылмысқа қарсы күресте көрсеткен ер жүректілігі мен жан қиярлығы үшін наградталады.

“Жауынгерлік ерлігі үшін” медалімен көрсеткен ерлігі үшін Қарулы күштердің, республикалық ұланның, Президенттің күзет қызметінің, ішкі және шекара әскерлерінің әскери қызметшілері, сондай-ақ прокуратура, ұлттық қауіпсіздік, ішкі істер органының қызметкерлері наградталады.

“Ерен еңбегі үшін” медалімен азаматтар экономикадағы, әлеуметтік саладағы, ғылымдағы, мәдениеттегі және мемлекеттік қызметтегі еңбек жетістіктері үшін наградталады.
Қандай құрметті атақтар бар? Олар кімдерге беріледі?
Қазақстан Республикасында Құрметті атақтарға:
“Қазақстанның ғарышкер-ұшқышы”;

“Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері” атақтары жатады.

“Қазақстанның ғарышкер-ұшқышы” атағы белгіленген ғарышқа ұшу бағдарламасын ойдағыдай жүзеге асырып, алдарына қойылған ғылыми-техникалық, зерттеушілік және тәжірибелік міндеттерді мінсіз орындаған азаматтарға беріледі.

“Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері” атағы республикаға сіңірген зор еңбегі үшін көрнекті мемлекет және қоғам қайраткерлеріне, ғылым, мәдениет, өнер, өндіріс және әлеуметтік саланың өкілдеріне беріледі.

Бабаңнан саған не қалған!: Әдеби-этнографиялық таным. – Алматы: ЖШС Ол – Жас, 2003.- 104б.

Бекенов Қ. Тағдырымның жазғаны. – Қарағанды, 2002. – 237б.

Ерлік: Әскери әңгімелер жинағы. – Алматы: Жазушы, 1968. – 159б.

Кенжеахметұлы С. Жеті қазына: Жиған-терген.– Алматы: Ана тілі, 2005. –1-кітап. - 136б.

Жанайдаров О. Менің елім – Қазақстан. – Алматы: Балауса, 2003. – 160б.

Табылды Ә. Таңдамалы шығармалары.– Алматы: Балалар әдебиет баспасы, – 2006. – Т.3. Көңілді балалар. - 272б.
* * *
Алтынбаев М. Кәсіби армия – мемлекет қауіпсіздігінің кепілі //Егемен Қазақстан. – 2006. – 25 қазан. – (№260-263). – Б.4

Аманжолов К. Қазақстанның қарулы күштері //Қазақ тарихы. – 1999. - №3. – Б.14-19

Ахметжан Қ.С. Қазақтың ату құралдары //Қазақ тарихы. – 2004. -№5. – Б.15-20

Әбділда Б. Әскер – ел қорғаны // Алматы ақшамы.- 1997. – 17 қазан

Әлиханұлы Ж. №1 Халық Қаһарманы: Армия генералы Сағадат Нұрмағамбетовпен әңгіме //Егемен Қазақстан. – 2006. – 16 желт. – (№311-314). – Б.9

Әлімқұлов Қ. Еліміз қарулы күштерінің әскери киім нысандары //Ұлан. – 2005.- 4 қаңтар. – Б.6

Жеңіс жолының жалғастығы: (4 мамыр – Қазақстан Қарулы Күштерінің туған күні. Қазақстан Республикасының қорғаныс министрі армия генералы Мұхтар Алтынбаепен сұхбат; Әңг.Ж.Самрат //Егемен Қазақстан. - 2006. – 7 мамыр. - №97-99

Ибрагимов Ә. Қаһарман //Қазақ батырлары. – 2006. – қазан.- (№10). - Б.4-5

Қожа Ә. Иә, генерал Зайсанов Моңғолия әуе қарулы күштерінің қолбасшысы болған //Егемен Қазақстан. – 2003. – 21 қырк. – Б.6

Смайылов Ә. Әлем елдері және әскери ынтымақтастық // Егемен Қазақстан. – 2006. – 6 желт. – (№300). – Б.3

“Ұлан” – ұлттың мақтаны: /Респубикалық Ұланның атқарған істері жайлы бөлім командирінің тәрбие және әлеуметтік – құқықтық істер жөніңдегі орынбасары Фарид Махметовтың әңгімесі; Әңг: Д.Кенжалин // Егемен Қазақстан. – 2005. – 23 қазан. – (№238). – Б.6

Әлім А. Түсіме енді жастығым әскердегі: Поэзия //Алматы ақшамы. – 2000. – 24 мамыр. – Б.3

Махамбет М. Ұлан туралы не білеміз? //Жас Алаш. - 2002. – 30 наурыз. – Б.4

Құнантаева К., Бақаев Ә. Қазақстанның тұңғыш әскери академигі //Егемен Қазақстан. – 2006. – 17 мамыр. – (№107-108). – Б.4

Жұмабергенов Ж. Тәуелсіз елдің қыраны – Республика ұланы //Алматы ақшамы. – 2002. – 16 наурыз. – Б.2

Қазақстан Республикасының заңы. Әскери міндеттілік және әскери қызмет туралы //Заң. – 2005. – №11. – Б.5-22

Шағатай Ж. Қазақ әскерлері бүгінгі күнге сай ма? //Түркістан. – 2005.- 3 наурыз. – (№9). – Б.3.
Мазмұны
1. Кіріспе – Қаһарман едің қарулы күштері..................................3
2. Жалпы Мақсаттағы күштер......................................................3
3. Қарулы күштеріміздің қаймағы – Республика Ұланы.............8
4. Елбасы Н.Назарбаевтың қанатты сөздерінен........................10
5. Ел деп туған – ерлер бар (мақал-мәтелдер).............................11
6. Ән-жыр шашу.............................................................................12
7. Қазақстандық патриотизм (қысқаша түсінік)..........................14
8. Патриоттық тәрбие және Бауыржан Момышұлы..................15
9. Әскер - әліміз, армия - абыройымыз

(әдеби-музыкалық кеш)...........................................................17

ол күндер мәңгі есте сақталады..............................................46

наградалар.............................................................................51